Bilindiği üzere avukatlar serbest meslek erbabıdır. Serbest meslek erbabının safi kazancını tespit ederken hâsılatından indireceği giderlerin neler olduğu Gelir Vergisi Kanun’un 68. maddesinde belirtilmiştir.

I- GİRİŞ

Söz konusu Kanun’un 68. maddesinin ikinci fıkrasında, serbest meslek erbabının işyerinde çalıştırdığı işçilere yapmış olduğu ücret ödemelerinin mesleki kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınacağı belirtilmiş olmasına rağmen uygulama da avukatların yanında çalıştırdığı eşine ücret ödemesi yapması durumunda bu ücret ödemesinin gider yazılıp yazılmayacağı hususunda tereddüt yaşanmaktadır.

II- AVUKATLAR EŞİNE ÖDEDİKLERİ ÜCRETLERİ GİDER YAZABİLİR Mİ?

193 sayılı GVK’nın(1) 65. maddesinin birinci fıkrasında; “Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır.” şeklinde tanımlandıktan sonra, aynı maddenin ikinci fıkrasında serbest mesleki faaliyeti “Sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin, işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır.” şeklinde tanımlanmıştır. Söz konusu hükümlerden anlaşılacağı üzere avukatlar serbest meslek erbabıdır ve safi kazancın tespitinin serbest meslek kazancı ile ilgili hükümlere göre belirlenmesi gerekmektedir.

Serbest meslek kazancının tespitini düzenleyen 67. maddede; “serbest meslek kazancının, bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve ayınlar ile diğer suretlerle sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerden, bu faaliyet dolayısıyla yapılan giderler indirildikten sonra kalan fark olduğu hükme bağlanmış ve kazancın Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre tutulan serbest meslek kazanç defterine istinaden tespit” edileceği belirlenmiştir.

Serbest meslek kazancının tespitinde hâsılattan indirilecek giderler ise aynı Kanun’un 68. maddesinde sayılmıştır. Söz konusu Kanun’un “Mesleki Giderler” başlıklı 68. maddesinde; “Serbest meslek kazancının tespitinde aşağıda yazılı giderler hasılattan indirilir:

1- Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen genel giderler (İkametgâhlarının bir kısmını iş yeri olarak kullananlar, ikametgâh için ödedikleri kiranın tamamı ile ısıtma ve aydınlatma gibi diğer giderlerin yarısını indirebilirler. İş yeri kendi mülkü olanlar kira yerine amortismanı, ikametgâhı kendi mülkü olup bunun bir kısmını iş yeri olarak kullananlar amortismanın yarısını gider yazabilirler.).

2- Hizmetli ve işçilerin iş yerinde veya iş yerinin müştemilatındaki iaşe ve ibate giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı (bu primlerin ve aidatın geri alınmamak üzere Türkiye’de kain sigorta şirketlerine veya emekli ve yardım sandıklarına ödenmiş olması ve emekli ve yardım sandıklarının tüzel kişiliği haiz bulunmaları şartıyla) ile 27. maddede yazılı giyim giderleri ...” hükmü yer almaktadır.

Söz konusu Kanun’un hükmünden anlaşılacağı üzere serbest meslek erbabı işyerinde çalıştırdığı işçilere yapmış olduğu ücret ödemelerinin mesleki kazancın tespitinde gider olarak dikkate alabilecektir.

Öte yandan ticari kazancın tespitinde dikkate alınmak üzere Gelir Vergisi Kanun’un “Gider Kabul Edilmeyen Ödemeler” başlıklı 41. maddesinin 2. bendinde; “teşebbüs sahibinin kendisine, eşine, küçük çocuklarına işletmeden ödenen aylıklar, ücretler, ikramiyeler, komisyonlar ve tazminatların  ticari kazancın tespitinde gider kabul edilmeyeceği” hüküm altına alınmıştır.

Ama ticari kazançlar için geçerli olan bu hüküm serbest meslek kazancı için geçerli olmayacaktır. Zira serbest meslek kazancının tespitini düzenleyen 67. ve 68. madde de eşe ödenen ücret ödemelerinin gider yazılamayacağı ile ilgili bir hüküm bulunmamaktadır. Bu nedenlerle muvazaalı bir durum söz olmadığı müddetçe serbest meslek erbabının yanında çalıştırdığı eşine ödediği ücretleri gider yazmasında bir sakınca bulunmamaktadır(2).

Diğer taraftan ücret ödemesi yapılan eşin niteliği de önemli değildir. Ücret ödemesi yapılan eş, avukat bürosunda sekreterlikte yapabileceği avukatlıkta yapabilecektir.

Diğer taraftan bu ücret ödemelerine isabet eden sigorta primlerinin de 174 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği(3) gereği Sosyal Sigortalar Kurumu’na fiilen ödenmiş olması şartıyla, ait olduğu yıla bakılmaksızın fiilen ödendiği tarihte gider olarak yazılması da mümkün olacaktır. 

Serbest meslek erbabı tarafından eşe ödenen ücret ödemelerinin gider yazılabileceğine dair iki önemli muktezanın ilgili kısımları aşağıdaki gibidir.

İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilen bir Mukteza’da  “İlgide kayıtlı dilekçenizde, … adresinde serbest muhasebeci mali müşavir olarak faaliyette bulunduğunuzu, işyerinizde hizmet akti ile eşinizi sigortalı olarak çalıştıracağınızı belirterek; eşinize ödeyeceğiniz ücretleri ve SGK primlerini gider olarak yazıp yazamayacağınızı sormaktasınız.

… Bu hüküm ve açıklamalara göre,  eşinize yapacağınız ödemelerin ücret bordrosunda gösterilmesi gerekmekte olup, söz konusu ücretlerin serbest meslek kazancınızın tespitinde Gelir Vergisi Kanunu’nun 68/1 maddesi gereğince gider olarak dikkate alınması gerekmektedir. Diğer taraftan sosyal güvenlik primlerinin gider olarak dikkate alınabilmesi için, bu primlerin Sosyal Sigortalar Kurumu’na fiilen ödenmiş olması şartıyla, ait olduğu yıla bakılmaksızın fiilen ödendiği tarihte gider olarak yazılması mümkündür.”(4) şeklindedir

Maliye Bakanlığı tarafından verilen bir Mukteza’da “Serbest meslek erbabı eşine ödediği ücretleri, serbest meslek kazancının tespitinde gider kaydedebilir.

Bilindiği üzere, 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 65. maddesinde; ‘Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır.

Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır» denilmektedir’

Bu hüküm uyarınca, (H.U.)’nün göz doktoru olarak yapmış olduğu faaliyetin serbest meslek faaliyeti, elde ettiği kazancında serbest meslek kazancı olarak değerlendirilmesi gerekir.

Öte yandan, anılan Kanun’un 61. maddesinde, ‘Ücret işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.

Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı, (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetim değiştirmez.’ hükmü yer almıştır.

Bu hükme göre, (H.Ü.)’nün açacağı muayenehanesinde esini hizmet akdine dayalı olarak çalıştırması ve karşılığında belli bir ücret ödemesinde bulunması halinde adı geçenin eşine yapacağı söz konusu ödemelerin ücret olarak kabul edilmesi gerekir.

Bu nedenle, hizmet akdine dayalı olarak yapılan ve ücret niteliği taşıyan söz konusu ödemelerin serbest meslek kazancı olarak değil, Gelir Vergisi Kanunu’nun 61, 94, 103 ve 104. maddeleri uyarınca ücret olarak vergiye tabi tutulması gerekir.

Diğer taraftan, adı geçenin serbest meslek faaliyeti nedeniyle, yanında çalıştıracağı eşine ödeyeceği ücretin mesleki kazancının tespitinde gider olarak indirmesi mümkün bulunmaktadır.”(5) şeklindedir.www.ozdogrular.com

III- SONUÇ

Bilindiği üzere avukatlar serbest meslek erbabıdır. Serbest meslek erbabının safi kazancının nasıl tespit edileceği Gelir Vergisi Kanun’un 67. ve 68. maddesinde açıklanmıştır.

Serbest meslek erbabının safi kazancını tespit ederken hâsılatından indireceği giderlerin neler olduğu Gelir Vergisi Kanun’un 68. maddesinde belirtilmiştir. Söz konusu maddenin ikinci fıkrasında, serbest meslek erbabının işyerinde çalıştırdığı işçilere yapmış olduğu ücret giderlerinin mesleki kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınacağı belirtilmiş olmasına rağmen Gelir Vergisi Kanun’un 41. maddesinin 2. bendinde; teşebbüs sahibinin eşine ödediği ücret ödemelerinin ticari kazancın tespitinde gider kabul edilmeyeceği hükmü, avukatlar tarafından eşe ödenen ücret ödemelerinin gider yazılıp yazılamayacağı hususunda tereddüde neden olmuştur.

Gelir Vergisi Kanun’un “Gider Kabul Edilmeyen Ödemeler” başlıklı 41. maddesinin 2. bendinde yer alan bu hüküm ticari kazançlarla ilgili olup serbest meslek kazancı için geçerli olmayacaktır. Zira serbest meslek kazancının tespitini düzenleyen 67 ve 68. madde de eşe ödenen ücret ödemelerinin gider yazılamayacağı ile ilgili bir hüküm bulunmamaktadır. Bu nedenlerle muvazaalı bir durum söz olmadığı müddetçe serbest meslek erbabının yanında çalıştırdığı eşine ödediği ücretleri gider yazmasında bir sakınca bulunmamaktadır. Nitekim Vergi İdaresi tarafından verilen muktezalarda bu yönlüdür. www.ozdogrular.com

Ercan KANAR*

E-Yaklaşım

(*)          Avukat

(1)         06.01.1961 tarih ve 10700 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)         Uğur UĞURLU, “Serbest Meslek Erbabı Yanında Çalıştırdığı Eşine Yaptığı Ücret Ödemelerini ve Sigorta Primlerini Gider Yazabilir mi?”, Vergi Raporu, Sayı: 131, Ağustos 2010

(3)         19.02.1994 tarih ve 121854 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(4)         İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın, 26.09.2008 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.L6.01/GVK-68 (20694) sayılı Muktezası.

(5)         Maliye Bakanlığı’nın, 10.07.1996 tarih ve B.07.GEL.0.42/4215481/31158 sayılı Muktezası.

------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.