Türkiye’de yurt içindeki istihdamla ilgili tek yetkili Kurum olan Türkiye İş Kurumu diğer adıyla İş-Kur yurt dışına gerek Türk işverenler gerekse yabancı işverenler tarafından götürülen Türk işçilerinden istihdamını takip ve kontrol etmektedir.

I- GİRİŞ        

Ancak bu şekilde İş-Kur tarafından yurt dışı işçi talepleri takip ve kontrol edilse de işverenler İş-Kur’un bilgisi dışında da Türk işçileri yurt dışına götürmektedir.

Makalemizde yurt dışına gerek Türk işverenler gerekse yabancı işverenler tarafından götürülen Türk işçileri için İş-Kur’daki yapılması gereken işlemler izah edilecektir([1]).

II- TÜRK İŞÇİLERİN YURT DIŞINA GÖTÜRÜLMESİNDE İŞ-KUR’DA YAPILMASI GEREKEN İŞLEMLER

4904 sayılı Türkiye İş Kurumu Kanunu’nun 3. maddesi gereği; “İşçi isteme ve iş aramanın düzene bağlanmasına ilişkin çalışmalar yapmak, işgücünün yurt içinde ve yurt dışında uygun oldukları işlere yerleştirilmelerine ve çeşitli işler için uygun işgücü bulunmasına ve yurt dışı hizmet akitlerinin yapılmasına aracılık etmek…” konusunda İş-Kur görevlidir.

Yut dışına Türk işçisi götürecek işverenlerin (ister Türk olsun ister yabancı)([2]) yapacakları işlemler sırası ile şu şekildedir.

A- BAŞVURU YAPILMASI

Türk işçisi götürecek firmalar, yurt dışı iş gücü istemlerini Kurum kayıtlarından karşılamak veya yurt dışından aldıkları işlere kendi işçilerini götürmek ve sözleşmelerini onaylatmak için doğrudan il/şube müdürlüklerine başvururlar. Yurt dışı ile ilgili iş ve işlemler aksine bir hüküm olmadıkça il/şube müdürlüklerince yerine getirilir. Yurt dışı iş arayan kayıt, işgücü istemleri, seçme, davet ve gönderme hizmetleri aksine bir hüküm olmadığı sürece yurt içi işlemleri ile ilgili kısımlarına göre yapılır.

İl/şube müdürlüklerine işlem yaptırmak üzere başvuran her firma için dosya açılır.

B- BAŞVURUDA GEREKLİ BELGELER

Başvuruda gerekli belgeler([3]) işverenin Türk ve yabancı olmasına göre ayrı ayrıdır.

Buna göre;

1- Türk İşverence Türk İşçilerin Yurt Dışına Götürülmesi

İşgücü isteminin karşılanması ya da ilan izni için Türk firmalar;

a) Ticaret sicil gazetesi örneğini (bir defaya mahsus olmak üzere),

b) Taahhüt işleri için işin alındığı ülkedeki dış temsilciliğimizce ya da ülkemizdeki yetkili kamu kurumundan alınacak yazı veya İş Alındı Belgesini,

c) Taahhüt işleri dışındaki işler için işyerinde çalıştırılacak işçi sayısını belirten dış temsilciliğimizden alınacak yazı veya Uygun Görüş Belgesinin aslı veya dış temsilciliğimizce gönderilen faksı

d) Yurt dışında yapı, tesis, bakım, onarım işleri; sınaî ve teknolojik imalât, tesisat ve montaj işleri; işletme, yönetim, bakım ve idame işleri; proje, mühendislik, müşavirlik işleri yapacak olan firmalardan; Bayındırlık ve İskân Bakanlığından alınan Yurt Dışı Müteahhitlik Belgesi veya Yurt Dışı Geçici Müteahhitlik Belgesini (Genel Müdürlükçe belirlenen ülkelerden Irak için bu belge istenmez.),

e) Firmaların yürürlükte bulunan sosyal güvenlik mevzuatı hükümleri gereğince işçilerin sosyal güvenliğini sağladığına ilişkin belgeyi([4]).

e) Firma yetkililerinin noterce onaylanmış imza sirküleri, işlemlerin vekil aracılığıyla yapılacağı hallerde vekaletname veya yetki belgesinin aslı ya da aslı görüldükten sonra Kurum tarafından onaylanacak örneğini (bir defaya mahsus olmak üzere)

il/şube müdürlüklerine ibraz etmeleri gerekmektedir.

Sadece İsrail’de iş alan firmalardan İsrail İş ve İşçi Bulma Başmüdürlüğünce düzenlenen ve İçişleri Bakanlığınca onaylanan Yabancı İşçi Getirme İzni -Şerut Ha Taasuka- de ibraz etmeleri gerekir.

2- Yabancı Uyruklu Firmalardan İstenilecek Belgeler

İşgücü isteminin karşılanması ya da ilan izni için yabancı firmalar;

a) Firmanın kuruluşuna dair belgenin dış temsilciliklerimizce onaylı örneği veya yeminli tercüme bürolarınca yapılmış Türkçe çevirisini (bir defaya mahsus olmak üzere),

b) Taahhüt işleri için işin alındığı ülkedeki dış temsilciliğimizce ya da ülkemizdeki yetkili Kamu Kurumundan alınacak yazı veya İş Alındı Belgesi ile taahhüt işleri dışındaki işler için işyerinde çalıştırılacak işçi sayısını belirten dış temsilciliğimizden alınacak yazı veya Uygun Görüş Belgesinin aslı veya dış temsilciliğimizce gönderilen faksı

il/şube müdürlüklerine ibraz etmeleri gerekmektedir.

Sadece İsrail’de iş alan firmalardan Müteahhitler ve İnşaatçılar Birliğince düzenlenen Müteahhit Çalışma Ruhsatı ile İsrail firmasınca düzenlenen ve Türkiye’den işçi getirme konusunda verilen Vekaletname -İpuy Koah- belgelerini sunarlar.

C- İLAN İZNİ ALINMASI

İl/şube müdürlüklerince istenilen belgeleri([5]) ve yayımlanacak ilan metnini ibraz etmiş firmalara işgücü istemlerini gazete, internet veya benzeri araçlarla karşılayabilmeleri için ilan izni verilir. Ancak yapılacak ilanda iznin hangi il/şube müdürlüğünden alındığı ve verilen iznin tarih ve sayısı belirtilir.

Diğer taraftan, yurt dışından alınan iş ile ilgili henüz anlaşma imzalanmamış olması halinde, söz konusu işin alındığına ilişkin herhangi bir belgenin (işi alan ile işi yaptıracak firma arasındaki yazışma vb.) il/şube müdürlüğüne ibraz edilmesi halinde gerekli değerlendirmeler il/şube müdürünce yapılarak, alınan işle ilgili ön hazırlık yapılması amacıyla yönetici konumunda eleman temini için ilan izni verilebilir.

Firmaların yayımlayacakları ilanın bir örneği ile il/şube müdürlüklerine başvurmaları; ayrıca, ilan yabancı dilde yayımlanacak ise Türkçe metninin de başvuru esnasında verilmesi gerekir. Yayımlanan ilan metni ile firmaların il/şube müdürlüklerine verdikleri ilan metni arasında farklılıklar olması halinde, firmadan, il/şube müdürlüklerine verilen metne uygun olarak ilanın yeniden yayımlatılması istenir ve tekrarı halinde bir daha ilan için izin verilmez.

D- İZNİN SÜREYE TABİ OLMASI

Verilecek ilan izninin süresi alınan işin süresinden fazla olamaz. Aynı işle ilgili olmak ve alınan izindeki metin ile aynı olmak şartı ile izin süresince birden fazla ilan verilebilir.

Bununla birlikte; Türk ve yabancı firmalara İş Alındı Belgesi veya Uygun Görüş Belgesi’nde işin yapılacağı süre içerisinde götürmek istedikleri işçi sayısında herhangi bir sınırlama getirilmeyecektir. Bu süre dışında işçi götürmek isteyen firmalar işin yapıldığı ülkedeki yurt dışı temsilciliklerinden alacağı bir belge ile söz konusu işin devam ettiğini belgelendirmesi koşuluyla, işin süresi uzatılır.

E- HİZMET AKİTLERİNİN YAPILMASI

Firmaların, Kurum ya da özel istihdam büroları kanalıyla veya kendilerinin doğrudan temin ettikleri işçileri için, örneği Genel Müdürlükçe (İstihdam Dairesi Başkanlığı) hazırlanan hizmet akdini([6]) imzalamaları ve il/şube müdürlüklerine onaylatmaları zorunludur. Tarafların yurt dışı hizmet akitlerinin imzalanması esnasında hazır bulunması esas olmakla birlikte, kendi olanağıyla iş bulan işçiler, işveren tarafından adlarına düzenlenmiş vekâletnameleri ibraz etmeleri halinde işveren tarafı bulunmasa dahi hem kendi hem de işveren adına hizmet akdini imzalayabilirler([7]).

İşveren vekili, firma adına yetkili olduklarını belgelemek suretiyle sözleşmeyi imzalayabilir, bu belgelerle sözleşmeyi işveren veya işveren vekili olarak imzalayan kişinin yetki belgesi (şirket kararı, vekâletname vb) ve imza sirküsü firma dosyasında muhafaza edilir (Vekâletnamelerde “Kurum nezdinde hizmet akitlerini imzalamaya, ücretleri belirlemeye ve diğer tüm işlemleri yapmaya yetkilidir.” ibaresinin bulunması gerekir).

Hizmet akitlerinin işçi, işveren veya vekili tarafından imza edilmiş olmasına ve iki dilde imzalanması gereken sözleşmelerin de Türkçe ve yabancı dil karşılıklarının yazılmış olmasına dikkat edilir. Sözleşmede belirlenen ücret Türkiye’de 16 yaşından büyükler için belirlenmiş olan brüt asgari ücretten düşük olamaz.

F- HİZMET AKİTLERİNİ ONAYLATILMASI

Hizmet akdinde taraflarca doldurulacak kısımların eksiksiz ve okunaklı olmasına; kaşelerin, imzaların ve mührün belirgin olmasına dikkat edilir. Sözleşmelerin yazımında yapılacak hatalar okunacak biçimde çizilir ve doğrusu yazılarak, onaylayan il/şube müdürlüğü personeli tarafından parafe edilerek mühürlenir([8]).

Hizmet akitlerinin seri numaralarının bulunmaması halinde her nüshaya, “İşverene, Kuruma, İşçiye ve vize işlemleri için düzenlenmişse, ayrıca Konsolosluğa ait” olduğunu gösteren kaşe basılır.

Özel istihdam bürolarınca, işçi ve işverenlere il/şube müdürlüklerinde imzalatılan hizmet akitlerinin aynı gün, özel istihdam bürolarında imzalanan hizmet akitlerinin ise en geç 15 gün içerisinde (İşçiler yurt dışına çıkmadan önce) il/şube müdürlüklerine onaylatılması zorunludur.

Üç nüsha olarak düzenlenen hizmet akitleri işçi, işveren veya vekili tarafından il/şube müdürlüğü yetkililerinin huzurunda imzalanabileceği gibi, işçi ve işveren tarafından Kurum dışında imzalanmış olarak işveren veya vekilince getirilmesi halinde de son sayfasına, tarih kaşesi basılıp mührün üstüne isim ve unvan belirtilmek suretiyle bir yetkili tarafından imza edilerek onaylanabilir.

G- HİZMET AKDİNİN UYGULANMASINDAN DOĞAN ANLAŞMAZLIKLAR

Yurt dışına götüren işveren ile işçi arasında hizmet akitlerinde doğan uyuşmazlıklarda;

1- İşçi ve işveren arasındaki hizmet akdinin uygulanmasından doğacak anlaşmazlıkların giderilmesi hizmet akdinde gösterilen yetkili mercilerce çözüme kavuşturulur.

2- Çalıştırılmak üzere yurt dışına götürülen işçilerin mağdur edildiğine dair resmi makamlardan gelen veya yurt dışına götürmek maksadıyla işçilerden menfaat temin edildiğine dair belgeler mevcut olması durumunda işveren böyle bir mağduriyetin veya menfaat temininin mevcut olmadığını ispat etmedikçe hizmet akitleri onaylanmaz.

3- Mahkeme kararlarıyla, işçi simsarlığı ve benzeri nedenlerle ceza alan gerçek veya tüzel kişilerin veya bunların vekillerinin yurt dışına işçi götürme talepleri kabul edilmez. www.ozdogrular.com

III- SONUÇ

Yurt dışına götürülen Türk işçilerle ilgili 4904 sayılı Kanun’daki belirtilen hükümlere göre hareket edilmesi gerekir. Bu hükümlere uymayanlar ile ilgili idari para cezaları uygulanır. Yurt dışına götürülen Türk işçilerle ilgili İl/Şube Müdürlükleri tarafından aşağıda belirtilen eylemleri gerçekleştiren kişi ya da firmalara uygulanacak idari para cezası uygulanır.

Buna göre 2011 yılında;

a) 4904 sayılı Kanun’un 3/d maddesine aykırı olarak, Kurum izni olmaksızın yurt dışında kendi iş ve faaliyetleri için çalıştıracakları işçileri yurt dışına götürenler için 2.466 TL,

b) 4904 sayılı Kanun’un 3/d maddesine aykırı olarak, Kurum’dan izin almaksızın yurt dışına götürülecek işçilerin teminine yönelik olarak (yazılı araçlarla ya da radyo, televizyon, video, internet, kablolu yayın veya elektronik bilgi iletişim araçları ile) ilan verenler için; 2.466 TL,

c) Kurum’dan izin almasına rağmen izin aldığı işle ilgili olarak yurt dışına götürdüğü işçilerinin hizmet akitlerini Kurum’a onaylatmayanlar (izinsiz götürdüğü her bir işçi için) 369 TL,

ç) 4904 sayılı Kanun’un 3/d maddesine aykırı olarak, yurt dışı iş ve işçi bulma faaliyetlerine ilişkin hizmet akitlerini Kurum’a onaylatmayanlar için 369 TL,

d) 4904 sayılı Kanun’un 17. maddesine aykırı olarak, yurt dışı iş ve işçi bulma faaliyetlerine ilişkin hizmet akitlerini Kurum’a onaylatmayan özel istihdam büroları için 12.327 TL

idari para cezası uygulanmaktadır. http://www.ozdogrular.com/content/view/17507/

Ersin UMDU*

E-Yaklaşım 

(*)      SGK Müfettişi

([1])   Makalede genel işlemler izah edilecek olup Türk Firmaları İşçilerinin İstisna Akdi Çerçevesinde Almanya’ya götürülmesi esnasında yapması gereken işlemlere yer verilmeyecektir.

([2])    Türkiye İş Kurumu,  İş-Kur El Kitabı; 3.1., Ankara, 2011

([3])    İşgücü istemi özel istihdam büroları aracılığıyla karşılanacaksa, özel istihdam bürolarının belirtilen belgeleri bulundurmaları ve il/şube müdürlüğünce istenilmesi halinde ibraz etmeleri gerekir.

([4])    Türk firmaları hizmet akitleri onaylanmadan önce işçilerin sosyal güvenliklerinin sağlandığına ilişkin belgeyi il/şube müdürlüklerine ibraz etmek zorundadır.

([5])    Türk firmaları sosyal güvenliğin sağladığına ilişkin belgeyi hizmet akdinin onaylamasından sonra ibraz edeceklerdir.

([6])    Hizmet akdi matbu olup www.iskur.gov.tr adresinden temin edilebilir.

([7])    Bakanlıklar arası Hac ve Umre Kurulu Kararı Doğrultusunda Hac Döneminde Suudi Arabistan’da Çalışacak Geçici İşçiler İle İlgili Tebliğ kapsamında yurt dışına gidecek geçici işçiler için, işverenle tüm işçileri temsilen bir işçi arasında tek bir hizmet akdi imzalanabilir.

([8])    Özel istihdam büroları, il/şube müdürlüğünce onaylanan hizmet akitlerini saklamak ve bir nüshasını işçiye bir nüshasını da Kuruma vermek zorundadır. Özel istihdam bürosunda imzalanan hizmet akitlerinin 15 gün içerisinde işçiler yurt dışına çıkmadan önce il/şube müdürlüklerine onaylatılması gerekmektedir.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.