Hastalanan sigortalı, işyerindeki çalışmasını sürdüremediği zaman bu çalışmasından ötürü elde ettiği kazancını da yitirmektedir.

I- GİRİŞ

İşte, hastalık sigortasından, Sosyal Güvenlik Kurumu’nca sağlanan iş göremezlik ödeneği, hastalığı nedeniyle çalışamayan sigortalının bu geçici gelir kayıplarını karşılamayı amaçlar. Geçici iş göremezlik ödeneğinden belirli koşullarla, yalnızca sigortalı yararlanır(1).

Geçici iş göremezlik ödeneğine hak kazanabilmek için, SGK ile anlaşmalı sağlık kuruluşlarının hekim veya sağlık kurullarınca verilecek raporlarla iş göremezliğe sebebiyet veren durumun belgelenmesi gerekmektedir.

Bu makalede birden fazla işte çalışılması halinin gececi iş göremezlik ödeneği miktarına etkisi 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu çerçevesinde izah edilecektir.

II- ÖDENEKLERİN HESABINA ESAS TUTULAN GÜNLÜK KAZANCIN HESABI

5510 sayılı Kanun’un 17. maddesi ödenek ve gelirlere esas tutulacak günlük kazançlar konusunu düzenlemektedir. Buna göre anılan Kanun maddesinin birinci fıkrasına göre iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde verilecek ödeneklerin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç; iş kazasının veya doğumun olduğu tarihten, meslek hastalığı veya hastalık halinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki on iki aydaki son üç ay içinde yine anılan Kanun’un 80.  maddesine göre hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının, bu kazançlara esas prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanmaktadır. Bu bağlamda, bir sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analığı nedeniyle istirahatli kaldığı günler için geçici iş göremezlik ödeneği hesaplanırken, günlük kazancın hesabına esas tutulan üç aylık dönem içinde, çalıştığı her bir işyerindeki prime esas tutulan aylık kazançlar toplamı, aynı dönemde o işyerinde çalıştığı veya ücret aldığı gün sayısı toplamına bölünmesi suretiyle çeşitli işyerlerine ait ayrı ayrı bulunacak günlük kazançların toplamı, ödeneğe esas olan günlük kazancı verecektir.

Bununla birlikte, söz konusu Kanun’un 82. maddesine bakmak da gerekecektir. Zira mezkur Kanun maddesi günlük kazanç sınırları konusunu düzenlemektedir. Buna göre anılan Kanun maddesinin dördüncü fıkrasında, “Sigortalıların bu Kanun’un 53. maddesine göre belirlenen aynı sigortalılık haline tâbi olacak şekilde birden fazla işte çalışması nedeniyle Kurum’a ödenen primler toplamı, bu sigortalılık hali için belirlenen prime esas kazanç üst sınırı üzerinden hesaplanacak miktarı aşarsa, aşan kısmın tamamı, sigortalının talebi üzerine en geç talep tarihini takip eden ay içinde hissesi oranında sigortalıya defaten geri ödenir. Geri verilen primler için ayrıca gecikme cezası ve gecikme zammı ile faiz ödenmez.” hükmü yer almaktadır. 

Dolayısıyla yer verilen Kanun hükümleri çerçevesinde, alınacak prim ve verilecek ödeneklerin hesabına esas tutulan günlük kazancın alt sınırı asgari ücretin otuzda biri, üst sınırı ise günlük kazanç sınırının 6,5 katıdır. Buna bağlı olarak, aynı zamanda, birden fazla işyerinde çalışan sigortalılara verilecek iş göremezlik ödeneğine esas tutulacak günlük kazançlar toplamının, alınacak prim ve verilecek ödeneklerin hesabına esas tutulacak günlük kazancın üst sınırını aşmaması, aşması durumunda ise dikkate alınmaması gerekmektedir. Bu izahı 2011 yılının rakamları ile daha anlaşılır kılmaya çalışalım. Buna göre; 01.01.2011-30.06.2011 devresi için günlük kazanç için alt sınır; 26,55 TL (796,50 / 30), üst sınır ise 172,57 TL (26,55 x 6,5)’dir. 01.07.2011-31.12.2011 devresi için ise alt sınır; 27,90 TL (837,00 / 30), üst sınır ise 181,35 TL (27,90 x 6,5)’dir.  www.ozdogrular.com

III- BİRDEN FAZLA İŞTE ÇALIŞMASI HALİ VE GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİNİN MİKTARI

5510 sayılı Kanun’un 18. maddesi geçici iş göremezlik ödeneği konusunu düzenlemektedir. Anılan Kanun maddesine göre, bir sigortalının hastalığı veya analığı sebebiyle iş göremez duruma düştüğü günlere ait ödenek alabilmesi için, geçici iş göremezliğin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde, adına, en az 90 gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması gerekmektedir. Dolayısıyla, aynı zamanda birden fazla işyerinde çalışan sigortalının hastalığı veya analığı sebebiyle iş göremez duruma düşmesi halinde, hangi işyerinde söz konusu 90 günlük sigorta bildirim şartı yerine getirilmişse, o işyerlerinden aldığı ücretleri üzerinden ödenek verilmesi gerekmektedir. Bununla birlikte sigortalının ödenek alabilmesi için, ayrıca ödeneğe müstahak bulunduğu işyerlerinde Kanun’un 9. maddesinde öngörülen sigortalılık niteliğinin de devam etmesi gerekmektedir.

Öte yandan konuyla ilgili olarak şu hususu ifade etmezsek izahat eksik kalacaktır. O husus da şudur; iş kazasıyla meslek hastalığı hallerinde, geçici iş göremezlik ödeneği verilebilmesi için, belirli bir süre prim bildirim şartı ve sigortalının sigortalılık niteliğinin yitirilip yitirilmediği hususunun tespiti söz konusu değildir. Bu sebeple, aynı zamanda birden fazla işte çalışan sigortalıya, iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle verilecek geçici iş göremezlik ödeneğine esas tutulacak günlük kazancın hesabı, günlük kazanç hesabına esas tutulan üç aylık dönemlerde, her bir işyerindeki prime esas tutulan aylık kazançları toplamının, aynı dönemde o işyerinde çalıştığı veya ücret aldığı gün sayısı toplamına bölünmesi suretiyle, çeşitli işyerlerine ait ayrı ayrı bulunacak günlük kazançların toplamı dikkate alınarak hesap edilmelidir. Konuyu bir örnek üzerinden anlatacak olursak daha anlaşılır olacaktır.

Bir sigortalının aynı zamanda iki işyerinde çalıştığını, kazanç durumunun aşağıda verildiği şekilde olduğunu ve bu sigortalının 04.04.2011 tarihinde iş kazası geçirdiğini varsayalım. Söz konusu sigortalının birinci işyerindeki kazanç durumu:

Bu verilere göre sigortalının birinci işyerindeki günlük kazancı 50,00 TL (1500+1500+1500= 4.500,00 TL ve 30+30+30= 90 gün olması dolayısıyla 4.500/90= 50,00 TL) olacaktır.

Aynı sigortalının ikinci işyerindeki çalışmalarından dolayı gün-kazanç durumu ise;

Bu verilere göre sigortalının ikinci işyerindeki günlük kazancı 54,50 TL (1600+1600+1500= 4.905,00 TL ve 30+30+30= 90 gün olması dolayısıyla 4.905/90= 54,50 TL) olacaktır.

Bu varsayımlar ve verilere göre söz konusu sigortalının her iki işyerindeki çalışmalarından dolayı bildirilen kazançlarının esas alınması suretiyle hesaplanan günlük kazançlar toplamı; 50 + 54,50= 104,50 TL olacaktır. Bulunan bu meblağ sigortalının geçici iş göremezlik ödeneğine esas günlük kazancını vermektedir.

Burada dikkat edilmesi gereken nokta, sigortalının kazançlar toplamı olan 104,50 TL’nin 2011 yılının ilk altı aylık dönemi için geçerli olan günlük kazancın üst sınırını yani 172,57 TL’yi aşmadığıdır. Dolayısıyla, bu sebeple kazancın tamamı iş göremezlik ödeneğinin hesabında dikkate alınacaktır. Eğer, söz konusu sınır aşılmış olsaydı, üst sınır üzerinden işlem yapılacak ve bu sınırı aşan kısım dikkate alınmayacaktı. www.ozdogrular.com

IV- SONUÇ

Sonuç itibariyle, bir sigortalının birden fazla işte çalışması halinde adına bildirilen kazançlar toplamı üzerinden geçici iş göremezlik ödeneği hesaplanacaktır. Dolayısıyla sigortalının kendisine ödenecek olan ödeneğin miktarının artacağı söylenebilir. Yalnız, şu husus gözden kaçırılmamalıdır. Geçici iş göremezlik ödeneğinin hesabında dikkate alınacak olan günlük kazanç hesaplanırken, ilgili döneme ait günlük kazanç toplamı o dönemin sigorta primine esas günlük kazancın üst sınırını aşamayacaktır.www.ozdogrular.com

Reşat MERTTİR*

Yaklaşım

(*)          SGK, Kadıköy Sosyal Güvenlik Merkezi Müdür Yrd.

(1)         Ali GÜZEL - Ali Rıza OKUR - Nurşen CANİKLİOĞLU, Sosyal Güvenlik Hukuku, Yenilenmiş 12. Baskı, Beta Basım Dağıtım, İstanbul 2009, s. 394

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.