1 Ekim 2008’den önce 1479 sayılı Yasa kapsamında Bağ-Kurlu olanların yaşadıkları en büyük sorunlardan birisi;

I- GİRİŞ

Bağ-Kur’dan basamak satın alanların yaşadıkları mağduriyettir. Bağ-Kur’dan emekli olan veya emekli olacak durumdaki binlerce kişi, Bağ-Kur emekli aylıklarını yükseltmek için 30.000 TL veya 40.000 TL gibi büyük meblağlar ödeyerek 2003 yılında Bağ-Kur’dan basamak satın almışlardır.

Ancak, Bağ-Kur’dan basamak satın alan binlerce kişiye, kendileriyle aynı basamaktaki diğer Bağ-Kur emeklilerinden yaklaşık olarak 700 ile 1000 TL arasında daha düşük emekli aylığı bağlanmıştır. Bunun üzerine, duyarlı vatandaşlar basamak satın aldıkları halde, neden emsallerinden daha düşük emekli aylığı aldıklarını Bağ-Kur’a yazılı olarak sormuşlardır.

Bağ-Kur tarafından basamak mağduru emeklilere verilen cevaplarda, bağlanan aylıklarda mevzuata aykırılığın olmadığı şeklinde cevaplar verilince, basamak mağduru vatandaşlar sorunlarının hâlli için Bağ-Kur aleyhinde iş mahkemelerinde dava açmışlardır.

Basamak mağduru Bağ-Kur emeklilerinin açtıkları davalar birer birer emeklilerin lehlerine sonuçlanmaya başladı. Bu makale çalışmamızda, basamak satın alan Bağ-Kur emeklilerinin durumlarını açıklamaya ve örnek yargı kararları vererek aynı durumdaki diğer emeklilere yol göstermeye çalışacağız. www.ozdogrular.com

II- BASAMAK SATIN ALMAYLA İLGİLİ YASAL MEVZUAT

Bağ-Kur’dan basamak satın alıp ta, aynı basamaktaki diğer emeklilere göre daha düşük miktarda emekli aylığı bağlanmasına sebebiyet veren basamak satan alma işleminin yasal dayanağı, 24.07.2003 tarih ve 4956 sayılı Yasa’nın(1) “Basamak Yükseltme Hakkı” başlıklı geçici 2. maddesidir(2).

Geçici 2. maddenin madde metni hükümleri, “1479 sayılı Kanun’a tâbi sigortalı olanlar, bulundukları basamak dahil, bu Kanun’un yürürlük tarihinden itibaren üç ay içinde yazılı talepte bulunmak şartıyla, bulundukları basamakları en fazla oniki basamak yükseltebilirler. Basamak yükseltme primi, sigortalının talep tarihinde bulunduğu basamaktan, yükselerek intibak etmek istediği basamağa kadar her basamak için öngörülen bekleme süresindeki prim tutarına basamak yükseltme farklarının ilave edilmesi suretiyle hesaplanır. Bu tutarın, ilk taksitinin talep tarihini takip eden ay içerisinde ödenmesi şartıyla ilk taksitin ödendiği ayı takip eden üçer aylık dönemler halinde üç eşit taksitte ödenmesi zorunludur. Basamak yükseltme tutarının tamamen veya kısmen ödenmesi halinde, sigortalı son ödemenin yapıldığı tarihi takip eden aybaşı itibariyle bu ödemenin tam olarak karşıladığı basamağa intibak ettirilir. Basamak yükseltme primleri, primi ödenmiş süreler olarak değerlendirilmez. Basamak yükseltme hakkından yararlanan sigortalılara, basamak intibaklarının yapıldığı tarihten itibaren üç yıl sonra, bu Kanun’da öngörülen diğer şartları taşımak ve talepte bulunmak kaydıyla yaşlılık aylığı bağlanır. Basamak yükseltme talebinde bulunan sigortalının, basamak yükseltme priminin bir kısmını veya tamamını süresi içinde ödemeden ölümü halinde, hak sahipleri basamak yükseltme primlerini, bu Kanun’da öngörülen ödeme süresinin dolduğu tarihten itibaren üç ay içinde ödeyebilirler. Bu tutarın tamamen veya kısmen ödenmesi halinde, birinci fıkra hükümleri uygulanır. Malûllük veya ölüm aylığı bağlanmasında basamak yükseltme primlerinin ödenmesi şartıyla ikinci fıkrada öngörülen üç yıllık bekleme süresi aranmaz.” şeklindedir.

Kanun metninde yer alan bu hüküm gereği, esnaf Bağ-Kurlular(3) 02.08.2003-03.11.2003 tarihleri arasında basamak satın almak için Bağ-Kur’a talepte bulunmuşlar ve satın aldıkları basamak bedellerini peşin veya dört taksitte ödemişlerdir. Basamak satın alanlar ve basamak intibaklarıyla ilgili Bağ-Kur tarafından; 2003/6, 2007/31, 2007/43 ve 2007/93 sayılı Genelgeler çıkarılarak uygulamanın ve intibakın nasıl yapılacağı izah edilmiştir.

Bağ-Kur tarafından çıkarılan bu genelgelere rağmen, basamak satın alarak emekli olanlara, emsallerine göre daha düşük miktarda emekli aylığı bağlanmıştır. Neden daha düşük emekli aylığı bağlandığına ilişkin Bağ-Kur’a sorulan yazılı sorulara Bağ-Kur tarafından; “…4447 sayılı Yasa ile aylık bağlamada ağırlıklı ortalama denilen bir yöntemin getirildiği ve ağırlıklı ortalamanın basamaklar arasındaki farklılığı arttırdığı…” şeklinde cevaplar verilmiştir.

Bağ-Kur’un verdiği cevapların aylıklarını arttırmayacağını anlayan bazı vatandaşlarımız, sıkıntılarını mahkemeye taşımışlar ve açtıkları davaları tek tek kazanmaya başlamışlardır. www.ozdogrular.com

III- BASAMAK SATIN ALANLARDAN DAVA AÇANLARIN EMEKLİ AYLIKLARININ YÜKSELDİĞİNİ GÖSTEREN MAHKEME KARARLARI

Bağ-Kur’dan 4956 sayılı Yasa’ya göre 2003 yılında basamak satın aldığı halde, emsallerine göre daha düşük miktarda aylık bağlanan kişiler açtıkları davaları kazanmışlardır. Okurlara örnek olması açısından biz bunlardan iki Yargıtay kararının özetini vereceğiz.

Örnek Dava-1: “Davacı, 4956 sayılı Yasa’dan yararlanarak 11. basamaktan 23. basamağa yükselip 38.227.628.135 TL prim farkı ödemesine karşın, 02.10.2007 tarihli başvurusuna dayalı olarak 24. basamaktan emekli olduğunda emsallerine göre düşük düzeyden aylık bağlandığını belirterek, aylığının hesabında, satın alınan basamaklardaki süreler fiilen çalışılmış gibi kabul edilerek, 24. basamağın karşılığı olan aylığın, aylık başlangıç tarihi olan 01.11.2007 tarihinden itibaren farklarıyla birlikte ödenmesi gerektiğinin tespitine karar verilmesini istemiştir. … 24.07.2003 tarihli, 4956 sayılı Yasa’nın geçici 2. maddesi “…” düzenlemesini içermekte olup; basamak yükseltme primlerinin hesaplanma yöntemi ise, 07.08.2003 tarihli, 2003/6 sayılı Kurum genelgesinde, “…” belirtilmiştir. … Basamak yükseltme olanağı sağlayan yasa ile konuya ilişkin uygulamayı biçimlendiren diğer düzenlemeler, primlerinin Sosyal Güvenlik Kuruluşu tarafından sigortalılık süreci içerisinde tahsil edilip nemalandırılması ve aktüeryal dengeyi bozmayacak biçimde sigorta yardımlarına yansıtılması gerekleri gözetilerek oluşturulmuş; prim borcunun, basamakta bekleme süresini tamamlayacak olan ayların primleri ile basamak yükseltme farkı da gözetilerek, sigortalının talepte bulunduğu tarihte yürürlükte olan gelir tablosuna göre hesaplanması ve basamak intibaklarının yapıldığı tarihten itibaren üç yıl sonra yaşlılık aylığı yönünden değerlendirilebilmesi olanağı öngörülmüştür. Ayrıca, basamak satın alma yoluyla yükselme olanağı getiren düzenlemenin gerekçesinde de, primlerin ve emeklilik aylıklarının hesaplanmasında esas alınan basamak sayısının 1479 sayılı Yasa’da sonradan yapılan düzenleme ile 24 olarak benimsenmesi nedeniyle, “bu düzenleme sonucu emeklilik programlarını oniki basamaklı sisteme göre ayarlayan sigortalıların mağduriyetinin önlenmesinin,” amaçlandığı belirtilmiştir. Sıralanan maddi ve hukuki olgulara ve konuya ilişkin yasal düzenlemenin prim ödeme karşılığında “intibak ettirilir” hükmünü içermesine karşın; davalı Kurum, bu olanaktan yararlanarak 26.08.2003 tarihli başvuruyla basamak satın alıp 11. basamaktan 23. basamağa yükselen sigortalının yaşlılık aylığını, 1479 sayılı Yasa’nın geçici 11. maddesi uyarınca hesaplarken, 01.01.2000 tarihinden önceki gelir basamağını 8. basamak olarak kabul edip, basamak satın alma işlemi 01.01.2000 tarihinden sonra gerçekleştiği için basamak intibak işlemini geçmiş döneme yansıtmamış; münhasıran basamak satın alma işleminin gerçekleştiği tarih sonrası dönem kısmi aylığının hesabında satın alınan basamak değerlerini gözeten işlem yaparak, yasal düzenlemenin gereklerine uygun intibakı gerçekleştirmemiş; 11.12.2007 tarih, 2007/93 sayılı Genelge uyarınca oluşturulan hesaplamayla da bu konudaki hak kayıpları giderilmemiştir. Basamak yükseltme hakkından yararlanarak prim borcunu ödeyip üç yıllık süreyi de geçirdikten sonra aylık başvurusunda bulunan davacının, 1479 sayılı Yasa’nın geçici 11. maddesi uyarınca yaşlılık aylığının 01.01.2000 öncesi ve sonrası döneme ilişkin hesabında, satın alınan basamakların geçmişe yönelik olarak da intibak işlemi gerçekleştirilmek suretiyle değerlendirilmesi ve aylık miktarının buna göre tespiti gerekir.”(4) denilmektedir.

Örnek Dava-2: “Davacı, 4956 sayılı Yasa’dan yararlanarak 11. basamaktan 23. basamağa yükselip 38.326.311.284 TL prim farkı ödemesine karşın, 09.10.2006 tarihli başvurusuna dayalı olarak 24. basamaktan emekli olduğunda 526,29 YTL üzerinden emsallerine göre düşük düzeyden aylık bağlandığını belirterek, aylığının hesabında, satın alınan basamaklardaki süreler fiilen çalışılmış gibi kabul edilerek, 24. basamağın karşılığı olan aylığın, aylık başlangıç tarihi olan 01.12.2006 tarihinden itibaren farklarıyla birlikte ödenmesi gereğinin tespiti; bu istemi kabul görmezse yapılan borçlanmanın iptaliyle borçlanma karşılığı ödenen primin ödeme tarihinden yasal faiziyle iadesine karar verilmesini istemiştir. …24.07.2003 tarihli ve 4956 sayılı Yasa’nın geçici 2. maddesi “…” düzenlemesini içermekte olup; basamak yükseltme primlerinin hesaplanma yöntemi ise, 07.08.2003 tarihli, 2003/6 sayılı Kurum genelgesindeki, “…” düzenlemesiyle ortaya konulmuştur. Nimet-külfet dengesi, sosyal güvenlik hukukunun temel ilkelerinden biri olup; anılan ilke, gelecekte elde edeceği sosyal sigorta yardımlarına karşılık olarak daha fazla prim ödeme külfeti altına giren sigortalıların, fazladan katlanılan külfet karşılığında daha fazla yardıma hak kazanması gereğini doğurmaktadır. Başka bir ifadeyle sosyal güvenlik kuruluşlarınca sigortalılardan alınacak primlerle ileride yapılacak yardımlar arasında mutlak bir bağlantı, paralellik sağlanmalıdır. Basamak yükseltme olanağı sağlayan yasa ile konuya ilişkin uygulamayı biçimlendiren diğer düzenlemeler, primlerinin Sosyal Güvenlik Kuruluşu tarafından sigortalılık süreci içerisinde tahsil edilip nemalandırılması ve aktüeryal dengeyi bozmayacak biçimde sigorta yardımlarına yansıtılması gerekleri gözetilerek oluşturulmuş; prim borcunun, basamakta bekleme süresini tamamlayacak olan ayların primleri ile basamak yükseltme farkı da gözetilerek, sigortalının talepte bulunduğu tarihte yürürlükte olan gelir tablosuna göre hesaplanması ve basamak intibaklarının yapıldığı tarihten itibaren üç yıl sonra yaşlılık aylığı yönünden değerlendirilebilmesi olanağı öngörülmüştür. Ayrıca, basamak satın alma yoluyla yükselme olanağı getiren düzenlemenin gerekçesinde de, primlerin ve emeklilik aylıklarının hesaplanmasında esas alınan basamak sayısının 1479 sayılı Yasada sonradan yapılan düzenleme ile 24 olarak benimsenmesi nedeniyle, “bu düzenleme sonucu emeklilik programlarını oniki basamaklı sisteme göre ayarlayan sigortalıların mağduriyetinin önlenmesinin,” amaçlandığı belirtilmiştir. Sıralanan maddi ve hukuki olgulara ve konuya ilişkin yasal düzenlemenin prim ödeme karşılığında “intibak ettirilir” hükmünü içermesine karşın; davalı Kurum, bu olanaktan yararlanarak 26.08.2003 tarihli başvuruyla basamak satın alıp 11. basamaktan 23. basamağa yükselen sigortalının yaşlılık aylığını, 1479 sayılı Yasa’nın geçici 11. maddesi uyarınca hesaplarken, 01.01.2000 tarihinden önceki gelir basamağını 8. basamak olarak kabul edip, basamak satın alma işlemi 01.01.2000 tarihinden sonra gerçekleştiği için basamak intibak işlemini geçmiş döneme yansıtmamış; münhasıran basamak satın alma işleminin gerçekleştiği tarih sonrası dönem kısmi aylığının hesabında satın alınan basamak değerlerini gözeten işlem yaparak, yasal düzenlemenin gereklerine uygun intibakı gerçekleştirmemiş; 11.12.2007 tarih ve 2007/93 sayılı Genelge uyarınca oluşturulan hesaplamayla da bu konudaki hak kayıpları giderilmemiştir. Basamak yükseltme hakkından yararlanarak prim borcunu ödeyip üç yıllık süreyi de geçirdikten sonra aylık başvurusunda bulunan davacının, 1479 sayılı Yasa’nın geçici 11. maddesi uyarınca yaşlılık aylığının 01.01.2000 öncesi ve sonrası döneme ilişkin hesabında, satın alınan basamakların geçmişe yönelik olarak da intibak işlemi gerçekleştirilmek suretiyle değerlendirilmesi ve aylık miktarının buna göre tespiti yönündeki mahkeme yaklaşımında yasal yönteme aykırılık bulunmadığından, yerinde görülmeyen bütün temyiz itirazlarının reddiyle usûl ve yasaya uygun olan hükmün onanmasına, … karar verildi.”(5) denilmiştir.

Buna benzer Yargıtay kararları da mevcuttur(6). www.ozdogrular.com

IV- SONUÇ

02.08.2003 tarih ve 4956 sayılı Yasa kapsamında Bağ-Kur’dan basamak satın alanların emekli aylıklarının emsal basamaktan emekliye ayrılanlara göre daha düşük miktarda bağlanmasının başlıca üç nedeni bulunmaktadır. Bunlardan birincisi; basamak yükseltme primleri cari ay prim borçları gibi primi ödenmiş süreler olarak değerlendirilmemekte ve fiilen çalışılmış gibi kabul edilmemektedir. İkincisi; Bağ-Kur’daki basamak sistemi 20.06.1987 tarih ve 3396 sayılı Yasayla 12’den 24’e çıkarılmasına rağmen, 1980’li yıllarda yapılan Bağ-Kur bilgisayarlarındaki emeklilik programı 12 basamaklı sisteme göre ayarlanmıştır. Üçüncüsü ise; 4447 sayılı yasayla Bağ-Kur emeklilik hesaplama sistemi 01.01.2000’den itibaren değişmiştir. Basamak satın alanların işlemi 01.01.2000’den sonra yapıldığı için, basamak intibak (uyum) işlemi, 01.01.2000’den önceye yansıtılmamış ve özellikle 01.01.2000 sonrası için yapılmıştır. Başlıca bu üç nedenden dolayı Bağ-Kur’dan basamak satın alanlara, emsallerinde göre düşük aylık bağlanmıştır.

Basamak mağduru olan Bağ-Kur emeklileri öncelikle SGK’ya, “4956 sayılı Yasa’ya göre basamak satın aldığı, ancak emekli aylığının emsallerine göre düşük olduğu, bu nedenle emekli aylığının arttırılması” bilgilerini içeren bir dilekçe yazmalarını, SGK’dan gelen olumsuz yazılı cevabın ardından bulundukları yerdeki iş mahkemelerine, “4956 sayılı Yasa’ya göre 2003 tarihinde Bağ-Kur’dan basamak satan aldıkları, kaçıncı basamaktan kaçıncı basamağa yükseldikleri, emekli oldukları tarih, basamak satın almalarına rağmen kendilerine bağlanan maaşın düşük olduğu, bu nedenle satın aldıkları basamağa göre gerçek maaş miktarlarının tespit edilmesi, eksik ödenen maaşların faiziyle birlikte ödenmesi” bilgilerini içeren bir dava dilekçesi ile dava açmalarını tavsiye ediyoruz. Son olarak, bu konuda dava açıp ta kazananların Bağ-Kur emekli aylıklarının 800 TL ila 1000 TL arasında arttığını belirtmekte fayda vardır. www.ozdogrular.com

Vakkas DEMİR*

Yaklaşım

(*)          Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişi

(1)         02.08.2003 tarih ve 25187 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

(2)         2003 yılından önce Bağ-Kurlulara, 30.08.1996 tarih ve 4181 sayılı Yasayla 1479 sayılı Yasa’ya eklenen geçici 9. madde ile basamak yükseltme hakkı verilmiştir.

(3)         4956 sayılı Kanunla getirilen basamak yükseltme hakkı yalnızca 1479 sayılı Yasa’ya göre sigortalı olanlara verilmiş olup Tarım Bağ-Kurlulara verilmemiştir.

(4)         Yrg. 10. HD.’nin, E. 2009/10769, K. 2011/11019 sayılı Kararı.

(5)         Yrg. 10. HD.’nin, E. 2008/19069, K. 2009/3084 sayılı Kararı.

(6)         Yrg. 10. HD.’nin, E. 2011/1295, K. 2011/3468 sayılı Kararı; Yrg. 10. HD.’nin, E. 2010/1229, K. 2011/7803 sayılı Kararı.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.