I- GİRİŞ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun geçici 4. maddesinin 11. fıkrası ile Kanun’un yürürlük tarihinden önce belediye başkanlığı görevini yapmış olanlardan, bu Kanunla mülga sosyal güvenlik kanunlarına göre emeklilik ve yaşlılık aylığı alanlara tazminat ödenmesine ilişkin düzenleme yapılmıştır.

Yapılan düzenleme ile Kanun’un yürürlük tarihinden önce, seçimler neticesinde belediye başkanı olarak görev yapmış olup, sosyal güvenlik kanunlarına göre emeklilik veya yaşlılık aylığı almakta olanlar ile daha sonra emekli olacaklardan 5434 sayılı Kanun’un mülga 39. maddesindeki şartları yerine getirenlere, yine 5434 sayılı Kanun’un mülga ek 68. maddesinde belirtilen şartlar da dikkate alınarak, emsali belediye başkanının almakta olduğu makam tazminatı ve buna bağlı olarak temsil veya görev tazminatı tutarının almakta oldukları emeklilik veya yaşlılık aylıklarına ilâve edilmek suretiyle ödeneceği öngörülmüştür.

Ölüm ve malûllük sigortasından aylık alanlar için söz konusu fıkra: “Bu Kanun’un yürürlük tarihinden önce seçimler neticesinde belediye başkanı olarak görev yapmış olanlardan ölenlerin bu Kanun’un 32. maddesinde belirtilen şartlara sahip olmaları halinde, 5434 sayılı Kanun’un bu Kanunla yürürlükten kaldırılan ek 68. maddesinde belirtilen şartlar da dikkate alınarak, hak sahiplerine bu Kanun’un 34., geçici 1., geçici 2. ve geçici 4. maddeleri hükümlerine göre söz konusu tazminatlar bu Kanun’un yürürlük tarihinden önce ölenler için bu Kanun’un yürürlük tarihinden itibaren, bu Kanun’un yürürlük tarihinden sonra ölenler için ise ölüm tarihinden itibaren ölüm aylıklarına eklenmek suretiyle ödenir. Bu Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten önce seçimler neticesinde belediye başkanı olarak görev yapmış olanlardan; malûllük aylığı almakta olanlar ile malûllük aylığına hak kazanacaklar 5434 sayılı Kanun’un bu Kanunla yürürlükten kaldırılan 39. maddesinde belirtilen aylık bağlamaya ilişkin şartlar dikkate alınmaksızın yukarıda belirtilen tazminat haklarından yararlandırılır.” hükmüne amir olup, ayrıca bu fıkraya göre ödenen tazminat tutarları Hazine’den tahsil edilmektedir.

Fıkrada atıfta bulunulan 5434 sayılı Kanun’un mülga 39 uncu maddesine göre emekli aylığı bağlama şartları;

— Kadın-erkek iştirakçinin 25 hizmet yılının (9000 gün) doldurulması, aynı zamanda kadın ise 58, erkek ise 60 yaşının doldurulması,

— Kadın-erkek iştirakçinin 15 hizmet yılının (5400 gün) doldurulması, aynı zamanda 61 yaşının doldurulması

olarak öngörülmüştür.

Yaşlılık aylığı alan belediye başkanlarına söz konusu tazminatların ödenmesi bu koşulların yerine getirilmesine bağlıdır.

II- TAZMİNAT ÖDEME ŞARTLARI

A- YAŞLILIK AYLIĞI

5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi (SSK) ile (b) bendi (Bağ-Kur) kapsamında yaşlılık aylığı bağlanan veya bağlanacaklara belediye başkanları için öngörülen tazminatların ödenmesi;

— 2008/Ekim tarihinden önce belediye başkanı olarak görev yapmış olmaları veya halen bu görevi yapıyor olmaları,

— Bu görevlerine seçimle gelmeleri ve bu görevlerini en az iki yıl sürdürmeleri,

— 2008/Ekim ayı başı itibariyle kadın ise 58, erkek ise 60 yaş ve 9000 gün veya kadın ve erkek için 61 yaş ve 5400 gün şartlarını yerine getirmeleri

şartlarına bağlıdır.

Kanun’un yürürlük tarihinden önce belediye başkanlığı görevini en az 2 yıl süreyle yapmış olanlardan yaş ve gün koşullarını 2008/Ekim ayı başından sonra yerine getirenlere, söz konusu tazminatlar bu şartları yerine getirdikleri tarih itibariyle ödenir.

B- MALÛLLÜK AYLIĞI

5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi (SSK) ile (b) bendi (Bağ-Kur) kapsamında malûllük aylığı bağlanan veya bağlanacaklara belediye başkanları için öngörülen tazminatların ödenmesi;

— 2008/Ekim tarihinden önce belediye başkanı olarak görev yapmış olmaları veya halen bu görevi yapıyor olmaları,

— Bu görevlerine seçimle gelmeleri ve bu görevlerini en az iki yıl sürdürmeleri

şartlarına bağlıdır.

Malûllük aylığı alan veya alacaklar için kadın ise 58, erkek ise 60 yaş ve 9000 gün veya kadın ve erkek için 61 yaş 5400 gün şartları aranmaz.

C- ÖLÜM AYLIĞI

Ölüm aylığı bağlanan veya bağlanacak olan hak sahipleri için ölen sigortalılardan;

— Kanun’un yürürlük tarihinden önce vefat edenler için, iki yıl belediye başkanlığı görevinde bulunmaları,

— Belediye başkanı iken vefat edenler için iki yıl görevde bulunma şartı aranmaksızın

Kanun’da öngörülen tazminatlar hak sahiplerine ödenir.

III- TAZMİNAT TÜR VE MİKTARLARI

5434 sayılı Kanun’un mülga ek 68. maddesi “Sandıkça emekli aylığı bağlanan büyükşehir belediye başkanlarına 7000, il belediye başkanlarına 6000, ilçe ve ilk kademe belediye başkanlarına 3000, diğer belediye başkanlarına 1500 gösterge rakamı üzerinden, bu maddede belirtilen usûl ve esaslar dâhilinde makam tazminatı, buna bağlı olarak temsil veya görev tazminatı ödenir. Bu tazminatlar ilgililere ödendikçe iki ay içinde faturası karşılığında Hazineden tahsil olunur. Birinci fıkrada öngörülen iki yıllık sürenin hesabında iştirakçi olup olmadıklarına bakılmaksızın belediye başkanı olarak geçen sürelerin tamamı dikkate alınır.” hükmüne amirdir.

Buna göre belediye başkanlarının müstahak olacakları makam tazminatlarına göre görev ve temsil tazminatı gösterge rakamları aşağıdaki şekildedir.

En Son 01.07.2011 Tarihi İtibariyle Ödenen Belediye Başkanları Tazminat Miktarları

IV- TAZMİNATLARIN ÖDENMESİNDEKİ KURALLAR

— Söz konusu tazminatların ödenmesi için sigortalıların mutlaka Kanun’un yürürlük tarihi olan 2008/Ekim ayından önce belediye başkanlığı yapmış olmaları gerekmekte olup, Kanun’un yürürlük tarihinden sonra ilk defa belediye başkanlığına seçilenler için söz konusu tazminatların ödenmesine imkan bulunmamaktadır.

— Belediye başkanlarına ödenecek tazminat tutarlarının belirlenmesinde, belediye başkanlığı yaptıkları belediyenin son durumu esas alınır. Örneğin, sigortalı belde belediye başkanlığı yapmış olmasına rağmen, belde bugün ilçe olmuşsa, sigortalıya ilçe belediye başkanlarına ödenmesi gereken tazminat tutarı ödenir. Ancak, belediye başkanlığı yapılan dönemde belediye iken daha sonra bu kapsamdan çıkan yerler için belediye başkanlığı yapılan dönemdeki durum esas alınır.

— Tazminatlar ölüm aylıklarında hak sahiplerinin hisseleri oranında belirlenir. Diğer bir ifadeyle, makam ve temsil veya görev tazminatı tutarının tamamının dağıtılması şeklinde zorunlu bir ödeme şekli bulunmamaktadır.

— Evlenme yardımına, makam ve temsil veya görev tazminatları dahil edilmez.

— Söz konusu uygulamadan yararlanan emekli, dul ve yetimlerin aylıklarına ilave edilen makam ve temsil veya görev tazminatları, aylık artışlarında dikkate alınmaz, söz konusu miktarlar katsayı değişikliğine paralel olarak artırılır.

— Belediye başkanlarına ilgili tazminatların ödenmesi için bunların seçimle iş başına gelmiş olmaları gerekmektedir. Ülkemizde 17 Kasım 1963 tarihinde yapılan genel mahalli idareler seçimleriyle birlikte ilk defa belediye başkanları doğrudan halk tarafından seçilmeye başlanmıştır. Bu tarihten önce belediye başkanları, seçilmiş belediye meclis üyeleri tarafından, kendi üyeleri arasından seçilmekte idiler. Dolayısıyla, söz konusu tarihten önce belediye başkanlığı yapmış olanlardan belediye meclis üyeleri tarafından seçilmeyenlerin atanmış olarak kabul edilmesi gerekir. Diğer taraftan, 5393 sayılı Belediye Kanunu gereğince, belediye başkanlarının ölüm, hastalık, istifa ve benzeri sebeplerle görevden ayrılmaları halinde, yerine seçilecek belediye başkanı belediye meclisi üyeleri arasından ve gizli oyla seçileceği ve görev süresinin yerine seçildiği belediye başkanının görev süresi ile sınırlı olduğuna yönelik düzenleme dikkate alındığında, bu usulle seçilen belediye başkanları seçimle göreve gelmiş belediye başkanı olarak değerlendirilir.

V- TAZMİNATLARIN KESİLMESİ

Temsil veya görev tazminatları; yönetim ve denetim kurulu üyelikleri dahil olmak üzere kamu kesiminde her ne suretle olursa olsun aylık veya ücret alıp almadıklarına bakılmaksızın görev alanlara bu durumları devam ettiği sürece ödenmez. Ancak, eğitim veya bilimsel araştırma kurum ve birimlerinde emekli aylıkları kesilmeksizin çalıştırılanlar, her derece ve türdeki eğitim kurumları veya eğitim birimlerinde ders ücreti karşılığında ders görevi verilenler, 5434 sayılı Kanun’un ek 11. maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu Kararıyla emekli aylıkları kesilmeksizin çalıştırılanlar ile profesör unvanına sahip olanlardan 29.03.1984 tarihli ve 2992 sayılı Kanun’un 34. maddesine göre görevlendirilenlere, temsil veya görev tazminatları ödenmesi gerekir. Buna bağlı olarak temsil veya görev tazminatı ödemesi yapılmadan önce bu maddede belirtilen yerlerde görev yapıp yapmadıklarına dair beyanda bulunmaları gerekir. Bunlardan temsil veya görev tazminatına ilişkin taahhütname alınır.

VI- SONUÇ

SSK ve Bağ-Kur’dan emekli belediye başkanları ile bunların hak sahiplerine belediye başkanlığı türüne göre tazminat ödenmesi 5510 sayılı Kanunla getirilen yeni bir düzenlemedir. 5434 sayılı Kanun dışında diğer sosyal güvenlik kanunlarına göre emekli olanlar tarafından uzun süre dile getirilen bir talebin karşılanması yönünden olumlu olmuştur.

Nergis ŞİMŞEK*

Yaklaşım

(*)  Sosyal Güvenlik Kurumu, Şube Müdürü, Kamu Yönetimi Uzmanı

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.