20/12/1995 tarihli ve 95/7606 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan İthalat Rejimi Kararına ekli (II) Sayılı Listede yer alan ve ekli tabloda gümrük tarife istatistik pozisyonu (G.T.İ.P.) ve ismi belirtilen maddelerin ithalatında ilave gümrük vergisi teminata bağlanmak suretiyle alınmasına ilişkin 2011/1476 Sayılı Karar 24.03.2011 tarihli 27884 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlük tarihi 22.07.2011 tarihi olarak belirlenmiştir.

Bu Karar gereğince teminata bağlanacak ilave gümrük vergisi oranları ekli tabloda vergi sütunlarında “artı” işaretinden sonra parantez içerisinde gösterilmektedir. Parantez içinde gösterilen nispi verginin, yanında “MİN USD/KG” olarak gösterilen miktardan düşük hesaplanması durumunda minimum miktarlar, “MAK USD/KG” olarak gösterilen miktardan yüksek olarak hesaplanması durumunda ise maksimum miktarlar dikkate alınarak söz konusu maktu vergiler ABD Doları cinsinden hesaplanarak teminata bağlanması öngörülmüştür. Kararda ayrıca ek vergi alınmayacak durumlarda 22.07.2011 tarihli Resmi Gazetede revize edilerek belirtilmiştir. Buna göre; Ekli tabloda yer alan ürünlerin Dahilde İşleme Rejimi kapsamında ithal edilerek işlem görmüş ürün olarak ihraç edilmesi halinde varsa telafi edici verginin hesaplanmasında bu Karar hükümleri uygulanmaz. Ayrıca bu Karar kapsamındaki ürünlerin İthalat Rejimi Kararı eki listelerdeki gümrük vergisi oranı üzerinden vergi tahsilâtı yapılarak gümrük gözetimi altındayken A.TR dolaşım belgesi düzenlenerek Avrupa Birliğine üye ülkelere ihraç edilmesi halinde, bu Karar kapsamındaki ilave gümrük vergisi uygulanmayacağı belirtilmiştir.  Bu Karar kapsamındaki eşyanın aynı zamanda 20/12/1995 tarihli ve 95/7606 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki İthalat Rejimi Kararına ekli V Sayılı Listede yer alması durumunda bu Karar kapsamındaki ilave gümrük vergisi uygulanmaz. Kararın en önemli özelliği ise 3. maddesinde belirtildiği üzere Dış Ticaret Müsteşarlığınca yapılacak inceleme sonucunda tekstil ve konfeksiyon ürünlerinin yerli üretim ve kullanım durumu tespit edilecektir. Durum tespitinde inceleme sonucuna göre;

İnceleme sonucunda, Bakanlar Kurulu’nca ilave gümrük vergisi uygulanmamasına karar verilmesi halinde, teminata bağlanan tutar ilgiliye iade edilir.

İnceleme sonucunda, Bakanlar Kurulu’nca, ilave gümrük vergisinin teminata bağlanan miktardan daha düşük belirlenmesi halinde, belirlenen ilave gümrük vergisi ile teminata bağlanan tutar arasındaki fark ilgiliye iade edilir.

İnceleme sonucunda, Bakanlar Kurulu’nca, ilave gümrük vergisinin teminata bağlanan miktar ile aynı olarak belirlenmesi halinde, teminata bağlanan tutar Hazineye irat kaydedilir.

İnceleme sonucunda, Bakanlar Kurulu’nca, ilave gümrük vergisinin teminata bağlanan miktardan daha yüksek olarak belirlenmesi durumunda ise teminata bağlanan tutar Hazineye irat kaydedilir, ancak aradaki fark tahsil edilmez.

İnceleme sonucunda, Bakanlar Kurulu’nca, ilave gümrük vergisi teminata bağlanmamış ürüne ilave gümrük vergisi getirilmesi halinde, bu Karar kapsamında geçmişe yönelik herhangi bir işlem tesis edilmez.

Bu Karar, yayımını takip eden 120 nci gün yürürlüğe gireceği belirtilerek 22.06.2011 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir. Bu tarih itibariyle 3005 tarife pozisyonunda bulunan gaz bezleri ile Gümrük Tarife Cetvelinde XI. Bölümde 50 ila 62 fasıllarda yer alan belirlenmiş tarife pozisyonları için teminat alınarak gümrük işlemleri gerçekleştirilmiştir.

İnceleme sonucuna ilişkin olarak 2011/2203 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı 15.09.2011 tarihli 28055 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak Karar hükümleri; Ek II kapsamı eşya için yayımını takip eden 90 ıncı gün, Ek I kapsamı eşya için yayımı tarihinde yürürlüğe gireceği belirtilmiştir. Kararın 5/(2). maddesine göre; 2011/1476 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı kapsamında bulunan eşyaya ilişkin olarak teminata bağlanan tutarın bu Karar çerçevesinde hesaplanan ilave gümrük vergisi kadar olan kısmı Hazine’ye irat kaydedilir, varsa kalan kısım ve bu Karar kapsamında olmayan eşyaya ilişkin olarak teminata bağlanan tutar gümrük mevzuatının teminata bağlanan vergilerin geri verilmesine ilişkin hükümleri dahilinde ilgililere iade edilir. Bu Karar kapsamında alınacak ilave gümrük vergisinin 2011/1476 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı çerçevesinde teminata bağlanan ilave gümrük vergisinden yüksek olması halinde aradaki fark tahsil edilmez hükmü uygulanacaktır. Bu Karar gereğince yükümlülerin ve kanuni temsilcilerinin teminata bağlanan ilave gümrük vergileri için tekstil ihtisas gümrüğü olarak işlev gören Halkalı Gümrük Müdürlüğü ve Atatürk Havalimanı Gümrük Müdürlüğüne nakit teminatların irad kaydı veya fazlalığın iadesine veya banka teminatı olması halinde duruma göre ilave verginin ödenmesine müteakip banka teminat mektuplarının iadesine ilişkin başvuru yapması gerekmektedir.  

Gümrük işlemlerinde “teminat” eşyanın gümrük vergilerine (ithalat ve ihracat vergiler dahil) karşılık olarak verilmektedir. Gümrük Kanunun 69/3 maddesinde; “beyannamenin tescilinin bir gümrük yükümlülüğü doğurması halinde, gümrük vergileri ödenmedikçe veya teminata bağlanmadıkça beyanname kapsamı eşya teslim edilemez.” Hükmü gereğince eşyanın teminata bağlanması durumunda eşya teslim alınmaktadır. Teminat olarak uygulamada nakit (gümkart dahil) ve banka teminat mektubu yoğun olarak kullanılmaktadır. Teminat yönetimi, gümrük vergilerinin dış ticarette finans kaynaklarının yönetiminin bir parçasıdır. Finans yönetimi ve sermaye birikimi ülke ekonomimizin handkaplarından biridir. Bu nedenle Banka Teminat Mektuplarının optimum kullanımı ile ilgili olarak önerilerimi ve gümrük mevzuatındaki uygulamalar ile ilgili tespitlerimi paylaşmak istiyorum. Öncelikle Gümrük Yönetmeliği Ekinde 3 Tip Banka Teminat Mektubu Örneği bulunmaktadır. Standart tip (% 20 Fazlası), Götürü Teminat ve Dahilde İşleme İndirimli Teminat Mektubu.

Teminat tutarı gümrük vergisinin % 20 Fazlası ile ilgili olarak; Gümrük Kanunun 202 maddesinde belirlendiği üzere; gümrük idarelerinin gümrük vergilerinin ve diğer amme alacaklarının ödenmesini sağlamak üzere bir teminat verilmesini gerekli görmeleri halinde, bu teminat söz konusu vergiler tutarının % 20 fazlasıyla yükümlü veya yükümlü olması muhtemel kişi tarafından verilir. % 20 fazlasına ilişkin uygulama Gümrük Kanunun 202. maddesinde 5911 sayılı Kanunu ile değişiklik yapılarak 07.07.2009 tarihli 27281 sayılı Resmi Gazete de yayımlandıktan sonra yürürlüğe girmiştir. Konuyla ilgili olarak % 20 fazla alınması uygun görülen unsur gümrük vergilerinin dışında diğer amme alacaklarının ödenmesini sağlamak üzere alınmasıdır. Diğer amme alacakları 6183 sayılı A.A.T.U.H.K hükümlerine göre geniş kapsamdadır. Örneğin Para Cezaları, Faiz ve gecikme zamlarını da içerir. Mevcut duruma göre bu amme alacaklarını Banka Teminat Mektubundan tahsilinde gümrük idaresi önünde engel bulunmamaktadır. % 20 fazlalık kısmı bunları içermiyorsa, sadece % 20 fazlalık konusu olan amme alacakları için bu tip teminat mektubunu sadece bu işleme konu gümrük işlemleri için istenmesi yönünde düzenleme yapılması halinde dış ticaret firmalarının maliyetini düşürecektir. Nitekim 2011/1476 Sayılı Karar kapsamındaki teminatlarda Gümrükler Genel Müdürlüğünün 12709 sayılı 31.05.2011 tarihli yazısı ile Dış Ticaret Müsteşarlığının geçici önlem uygulamalarında teminat mektuplarında % 20 fazlası istenilmemesi yönünde düzenleme yapılmıştır. www.ozdogrular.com

Kati ve süresi olması; Gümrük Yönetmeliğinin 495. maddesinde belirtildiği üzere 3 tip banka teminat mektubunda da “kati ve süresiz olması” gerekmektedir. Bu durum teminat mektubunu satan bankalar ve satın alan dış ticaret firmaları açısından “belirsizlik” unsurunu da beraberinde getirmektedir. Daha önceki yıllara baktığımızda; bankaların finansal krizler nedeniyle faaliyeti son bulması ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF’ye) devredilmeleri yaşanmıştır. Ya da teminat mektubunu veren firma iflas etmiş olabilmektedir. Gümrük Kanununda gümrük vergileri için öngörülen tahakkuk zamanaşımı Gümrük Kanunun 197/2 maddesine göre 3 yıldır. 6183 sayılı AATUHK da ise tahsil zamanaşımı ise takvim yılından itibaren 102 maddesine göre 5 yıldır. Gümrük Yönetmeliğine göre; idari ve yargı ihtilafları göz önüne alınarak teminat mektubunun süresini kati ve süresiz olarak istemektedir. Gümrük Kanunundaki yeni düzenleme ile “uzlaşma” uygulaması yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Banka Teminat Mektupları metninde 6183 sayılı yasanın 102 maddesinde belirtilen durumlara parelel olarak “teminat mektubu konusu gümrük vergileri için gümrük idaresince bankadan sürenin kaldırılması talep edilmesi halinde veya idari itirazda bulunulduğunda veya yükümlü tarafından adli yargıya başvurulması halinde iş bu teminat mektubu kati ve süresiz olarak işlem görür” ibaresi yer almak kaydıyla banka teminat mektuplarında gümrük işlemlerine konu belgelerin gümrük kanunundaki belge saklama süresine paralel olarak düzenlenmesi belirsizliği giderecektir. Banka Teminat Mektubunun kati ve süresiz olması nedeniyle teminat mektubunu satın alan dış ticaret firmasının faaliyetine son vermesi durumunda teminat mektubu konusu gümrük işlemleri gümrük idaresine ibraz edilmedikçe teminat bankaya iade edilememektedir. Teminat mektubunu düzenleyen banka; müşterisine düzenlediği teminat mektubunun kendisine iade edilmemesinden dolayı teminat mektubu için mevcut düzenlemede müdahale hakkı bulunmamaktadır.  Örneğin 5 yıl olarak belirlemesi halinde 5. yılın sonundan itibaren zorunlu durumlarda müdahale hakkı kazanabilmelidir. Faizi ile ödeyerek Banka Teminat Mektubunu iade talebinde bulunabilmelidir.

Teminat Mektuplarının Değiştirilmesi; Gümrük Yönetmeliğinin 496 maddesinde yer alan “Teminatı veren, verdiği teminatın, idare amirinin izniyle kısmen veya tamamen aynı değerde başka teminat ile değiştirilmesini isteyebilir.” haliyle değiştirme talebi izne bağlanması nedeniyle görevli amirin konuya bakış açısı ön plana çıkacak ve çoğu zaman olumsuzluk içerecektir. Bu durumda da gerekçesiz reddetmeler yükümlünün finans ve mali kaynak özgürlüğü, rekabet yeteneğini engelleyecektir. Gümrük Yönetmeliğinin 496. maddesinin “ Teminatı veren, verdiği teminatın kanunun 207. maddesi göz önünde tutularak 495. maddesindeki koşulları taşıması kaydıyla değiştirebilir” şeklinde olması istenilen amaca daha uygun düşecektir. Yönetmeliğin yürürlükteki haliyle kalması durumunda değiştirme taleplerinde olumsuzlukların “Karar” olarak gümrük idaresince düzenlenmesi gerektiği kanaatindeyim. Çünkü bu olumsuzluk durumu, yükümlü için artık idari yargı konusu olacaktır. Karar olarak değil de yazı olarak teminat değiştirilmesi talebi reddedilmesi, idari yargıyı engellemeyeceği gibi gerekçesiz olması gümrük idaresini idari yargı karşısında savunmasını zorlaştıracaktır.

Son olarak ta; Banka Teminat Mektuplarının zamanında çözülmesi teminatı kullanan firmanın özel takibini gerektiren bir durumdur. Bunun dışında da bazı durumlarda banka teminat mektubu çözümlerinde teyit gecikmesi sorunu olabilmektedir. Örneğin Dahilde İşleme Rejimi kapsamında yapılan özel fatura kapsamında ihracatlarda  işlem yapan gümrük idareleri on-line teyit veremedikleri için Dahilde İşleme Rejimine konu tüm teminatlar bu teyitleri beklemektedir. Özel fatura kapsamındaki gümrük işlemlerinde önceden yetkili gümrük idareleri uygulaması tasarruflu yazılar ile kamuoyuna duyurulmaktaydı. Tasarruflu yazılar yürürlükten kaldırıldıktan sonra özel fatura yetkili gümrükleri Gümrükler Genel Müdürlüğünün ihtisas gümrük idarelerini belirlediği 2011/3 sayılı genelgeye ilave edilmelidir. www.ozdogrular.com

Recai HERGÜN*

E-Yaklaşım

Kaynaklar;

• 24.03.2011 tarihli 27884 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2011/1476 Sayılı Karar (BKK),
• 15.09.2011 tarihli 28055 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarn 2011/2203 sayılı Karar (BKK),
• Gümrük Kanunun 69/ 3, 197,  202 ila 207 maddeleri  
• Gümrük Yönetmeliğinin 493 ila 498 maddeleri,
• Gümrük Yönetmeliği Ek 77, 77A ve 77B ( banka teminat mektubu örnekleri)
• 6183 A.A.T.U.H.K 102 md.
• Gümrükler Genel Müdürlüğü 2011/3 sayılı genelgesi  
• Gümrükler Genel Müdürlüğünün 12709 sayılı 31.05.2011 tarihli yazısı

___________________________________________________

(*)  Gümrük Müşaviri

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.