660 sayılı Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname(1) (KHK) uyarınca, yeminli mali müşavir (YMM) ya da serbest muhasebeci mali müşavirlik (SMMM) ruhsatını almış meslek mensupları “bağımsız denetçi adayı” konumunda bulunmaktadır.

I- GİRİŞ

Ancak SMMM’ lerden bazılarının, bu ruhsata sahip olmasına rağmen bağımsız denetçi adayı olması durumu tartışmalıdır. Aşağıda SMM ruhsatına sahip meslek mensuplarından hangilerinin bağımsız denetçi olamayacağına ilişkin değerlendirmeye yer verilecektir.  

II- BAĞIMSIZ DENETÇİ ADAYI OLABİLECEK/OLAMAYACAK MESLEK MENSUPLARI

Bağımsız denetçilik uzun süre çok başlı bir şekilde devam etmiştir. Son olarak 660 sayılı KHK ile yeni bir döneme girilmiştir.

KHK ile bağımsız denetimde uygulama birliği oluşturmak, bağımsız denetim müessesesi için gerekli güveni sağlamak ve kaliteyi artırmak amaçlanmıştır (md. 1). Bu amaçla bağımsız denetim konusunda tek söz sahibi olarak Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu kurulmuş ve aynı isimle Kurul oluşturulmuştur. Kurum, diğer yetki ve görevlerinin yanısıra, denetim standartlarını belirlemek, bağımsız denetçi ve denetim kuruluşlarını yetkilendirmek ve bunların faaliyetlerini denetlemek ve bağımsız denetim alanında kamu gözetimi yapmak yetki ve görevleri ile donatılmıştır.

KHK’ nın ikinci maddesinde bağımsız denetçinin tanımı yapılmıştır. Buna göre bağımsız denetçi: bağımsız denetim yapmak üzere, 01.06.1989 tarih ve 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu’na göre yeminli mali müşavir ya da serbest muhasebeci mali müşavirlik ruhsatını almış meslek mensupları arasından Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yetkilendirilen kişilerdir.

Bu tanımlama ile 3568 sayılı Kanun’a göre YMM veya SMMM ruhsatına sahip olmak, bağımsız denetçi olmak için gerekli niteliklerinden biridir. Böylece, aslında başlı başına bir denetim mesleği olan YMM ve SMMM’ lik başka bir mesleğe adaylığın ön koşulu haline gelmiştir.

YMM ve SMMM’ lerin bağımsız denetçilik yapabilmeleri için, aynı zamanda Kurum tarafından öngörülecek şartlara sahip olması veya o şartları yerine getirmesi gerekecektir. Kurum, sınav, eğitim, mesleki tecrübe veya belli alanlarda belli süre görev yapma şeklinde şartlar getirebilecektir. Nitekim, mezkur KHK’nın Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu’nun görev ve yetkilerini düzenleyen 9. maddesinin bir numaralı fıkrasının (f) bendinde Kurula, bağımsız denetim yapacak meslek mensuplarına yönelik sınav, yetkilendirme ve tescil yapmak, disiplin ve soruşturma işlemlerini yürütmek, sürekli eğitim standartları ile mesleki etik kurallarını belirlemek, bunlara yönelik olarak kalite güvence sistemini oluşturmak ve bu alanlardaki eksikliklerin düzeltilmesi için gerekli tedbirlerin alınmasını sağlamak şeklinde görev ve yetkiler verilmiştir. Bu görev ve yetkiler, bağımsız denetçi olarak yetkilendirilecek YMM ve SMMM’ lerden ilave şart veya nitelikler aranacağına işaret etmektedir. Bu şartları taşıyan YMM ve SMMM’ ler normal şartlar altında bağımsız denetçilik mesleğini de yapabileceklerdir.

Burada normal şartlar altında ibaresini kullanmamızın nedeni, bazı SMMM’ lerin, bu unvana ve ruhsata sahip olmasının bağımsız denetçi adaylığı için yeterli olmaması ile ilgilidir. Başka bir deyişle, her SMMM otomatik şekilde bağımsız denetçi adayı konumunda bulunmamaktadır. 

Burada, hangi SMMM’ lerin bağımsız denetçi niteliğini taşımadığı sorusu önem taşımaktadır.

Bilindiği üzere, Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu’nda Değişiklik Yapılması Hakkında 10.07.2008 tarih ve 5786 sayılı Kanun’un(2) 20. maddesi ile 3568 sayılı Kanun’a geçici madde 11 eklenmiştir. Söz konusu maddeyle; maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce, serbest muhasebeci unvanını almış olanlar ile serbest muhasebecilik stajına devam edenlerden başarılı olanlara belli süre eğitim ve beş yıl içinde beş defa girebilecekleri özel bir sınav ile SMMM olma imkanı tanınmıştır.

Mezkur geçici 11. madde uyarınca serbest muhasebeci mali müşavir unvanını almaya hak kazananların; bağımsız denetçi unvanıyla denetim yapabilmeleri için söz konusu mevzuatta belirtilen şartlara ilave olarak 3568 sayılı Kanun’un 5. maddesinin (A) fıkrasının (a) bendinde belirtilen eğitim şartını da taşımaları zorunluluğu getirilmiştir. Bu kişiler, mezkur bentte belirtilen eğitim şartını sağlamadıkları sürece, SMMM unvanını kullanmakla birlikte, bağımsız denetçi unvanıyla denetim yapamayacaklardır.

3568 sayılı Kanun’un 5. maddesinde SMMM’ler için öngörülen eğitim şartı, hukuk, iktisat, maliye, işletme, muhasebe, bankacılık, kamu yönetimi ve siyasal bilimler dallarında eğitim veren fakülte ve yüksekokullardan veya denkliği Yükseköğretim Kurumu’nca tasdik edilmiş yabancı yükseköğretim kurumlarından en az lisans seviyesinde mezun olmak veya diğer öğretim kurumlarından lisans seviyesinde mezun olmakla beraber bu fıkrada belirtilen bilim dallarından lisanüstü seviyesinde diploma almış olmaktır.

Yukarıdaki Kanun hükümleri çerçevesinde, 3568 sayılı Kanun geçici 11. maddesi uyarınca SMMM unvanını almaya hak kazanmasına rağmen yukarıda belirtilen eğitim şartını taşımayan SMMM’lerin bağımsız denetçilik yapmalarının mümkün olmayacağı sonucuna ulaşılmaktadır. Bu eğitim şartının daha sonradan yerine getirilmesi durumunda özel sınavla SMMM unvanına hak kazananlar da bağımsız denetçi adayı olabilecektir. 

Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu’na verilen yetki ve görevler çerçevesinde bağımsız denetçilikle ilgili olarak yapılacak ikinci düzenlemelerde de, bağımsız denetçi olacaklarda, belli alanlarda lisans diploması sahibi olma şartının öngörülmesi kuvvetle muhtemeldir. Böyle bir düzenleme, mezkur geçici 11. maddeyi destekleyen nitelikte olacaktır.

III- SONUÇ

660 sayılı KHK uyarınca YMM ya da SMMM ruhsatı sahibi olmak bağımsız denetçi adaylığı için gerekli bir zorunluluktur. Ancak her SMMM ruhsatı sahibi meslek mensubu bu adaylığa otomatik olarak sahip bulunmamaktadır. Çünkü 3568 sayılı Kanun’un geçici 11. maddesi ile yapılan düzenleme kapsamında SMMM olmaya hak kazananlardan eğitim durumları itibariyle mezkur Kanun’un 5. maddesindeki belli alanlardan lisans veya yüksek lisans sahibi olma şartını taşımayanların bağımsız denetçilik yapması mümkün bulunmamaktadır.

Dolayısıyla, SMMM ruhsatı sahibi bazı meslek mensuplarının bağımsız denetçi adayı olabilmek için, ayrıca 3568 sayılı Kanun’da SMMM’ler için öngörülen mezuniyet veya diploma şartını da yerine getirmeleri gerekmektedir.

Her SMMM’nin bağımsız denetçi olamayacağı yönündeki yukarıdaki tespitlerimiz, 6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu ile getirilen Denetçilik müessesesi ve 660 sayılı KHK çerçevesinde yapılacak ikincil düzenlemelere muhatap meslek mensubu sayısının doğru belirlenmesi açısından önem taşımaktadır. Bu belirleme, bağımsız denetim alanındaki denetçi ihtiyacından, bu denetçilerin eğitimi, sınav planlamasına kadar pek çok alanla ilgili uygulama ve düzenleme için gerekli görülmektedir. Çünkü bu durumda olan meslek mensuplarının sayısı azımsanmayacak düzeyde olduğu tahmin edilmektedir.

Hasan AYKIN-  Grup Başkanı (VDK)

Yaklaşım

---------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.