Ülkemizde birçok konuda olduğu gibi sosyal güvenlik alanı da yaz-boz tahtasına çevrilmiştir. Genç yaşta geçirdiği sayısız ameliyatla malule dönen sosyal güvenlik sistemimizde güncel konulardan birisi de yaşlılık aylıklarının intibakı konusudur.

1. Giriş 
 
Seçim yatırımı olarak feda edilen emeklilik sistemimizde bir garabet başka bir garabete neden olmuştur. Genç yaşta emeklilik, emekli aylıklarının düşük kalmasına neden olmakla kalmamış aynı zamanda ülkemize özgü olarak sosyal güvenlik destek primi uygulamasının icadına da neden olmuştur. Tüm bu tasarruf mekanizmaları da sosyal güvenlik sistemimizde çöküşe gidişi engelleyememiş ve en çok da 1991 seçimlerinden aldığı öldürücü darbe nedeniyle 1999 ve 2002 yıllarındaki 4447 sayılı Kanun (1) ve 4759 sayılı Kanunla (2) getirilen iki büyük önlem kaçınılmaz hale gelmiştir. 1991 yılında kaldırılan yaş hadlerinin  kaldırılmasının üzerinden henüz on yıl bile geçmeden beşer yaş fazlasının yeniden getirilmesinin yanı sıra Bağ-Kur ve SSK emekli aylıklarının hesaplanmasında değişikliğe gidilmiştir.
 
Yazımızın konusu işte bu değişiklikler sonucu gelinen nokta ile İntibak Yasası arasındaki bağı SSK ve bilhassa da Bağ-Kur sigortalıları açısından irdelemektir.
 
2.İntibak Zammının Kaynak ve Kapsamı
 
4447 ve 4759 sayılı Kanunlarla getirilen kademeli yaş uygulamasının sosyal güvenlik sistemimizde giderek büyüyen açıklara engel olamayacağı öngörülerek bağlanacak emekli aylıklarında da değişiklik ihtiyacı hissedilmiştir.
 
SSK yaşlılık aylıklarında 2000 yılından önce "Son beş veya son on yıl" ortalamalarına göre gösterge aylık sistemi uygulanırken bu yöntem terk edilerek ortalama kazançların yıllık TÜFE ve gelişme hızı rakamlarıyla güncellenmesi metoduyla 2000 yılı ve izleyen yılların tümünün aynı etkiye sahip olarak aylığın hesaplanması yöntemi getirilmiştir. Daha sonra 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunuyla (3) bir daraltmaya gidilerek 01.10.2008 tarihinden sonraki süreç için ortalama kazançların TÜFE + Gelişme Hızının % 100''''ü değil TÜFE + gelişme hızının % 30''''u oranında güncellenmesi metodu getirilmiştir.
 
Ortalama kazançlara emekli aylığı bağlanıncaya kadar "TÜFE + gelişme hızının" aylık bağlandıktan sonra ise yalnızca TÜFE oranında güncelleme yapılması emekli aylıklarının ülke gelişme hızından faydalandırılmamasına giderek emekli aylıklarının kadük kalmasına neden oldu. Yine 1479 sayılı Kanunun (4)  "Bu Kanuna göre bağlanan yaşlılık, malûllük ve ölüm aylıkları, her ay bir önceki aya göre Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından açıklanan en son temel yıllı kentsel yerler tüketici fiyatları indeksindeki değişim oranları kadar artırılır" hükmünü havi 36''''ncı maddesi ile Bağ-Kur emekli aylıklarının da yalnızca TÜFE oranında artırılması Bağ-Kur aylıklarında düşüklüğü derinleştirmiş oldu.
 
Bağ-Kur yaşlılık aylıkları ise 2000 yılı başına kadar sigortalının gelir basamaklarından son defa prim ödediği gelir basamağının % 70''''i oranında hesaplanırken, bu yöntem terk edilerek yaşlılık aylığı "Sigortalının, sigortalılık süresi içinde aylar itibariyle prim ödediği gelir basamaklarının, bu basamaklardaki prim ödeme süreleri de dikkate alınarak, aylık başlangıç tarihinde yürürlükte bulunan gelir tablosu üzerinden hesaplanacak ağırlıklı ortalamanın aylık bağlama oranı ile çarpılması suretiyle hesaplanması" yöntemi getirilmiştir.
 
Görüleceği üzere 2000 yılı öncesinde Bağ-Kur aylıkları çıkılan ve en az bir yıl prim ödenmek koşuluyla en yüksek basamaktan bağlanırken bu tarihten sonra tüm bulunulan basamaklarda bekleme süreleri de dikkate alınarak ağırlıklı ortalama yöntemi sonucu hesaplama yönteminin getirilmesi 2000 yılı öncesi ve sonrasında emekli olanlar arasında uçurum düzeyinde büyük bir farklılık meydana getirmiş bulunmaktadır. Bunlara bir de gelişme hızından mahrumiyet eklenince Bağ-Kur emekli aylıklarında oransal kayıp daha da büyümüştür.
 
İntibak Yasası gündeme geldiğinde işte bu saikle SSK ve Bağ-Kur aylıklarına verilmeyen gelişme hızının toptan verilmesi beklentisi meydana gelmişti.
 
Nihayet 01.03.2012 tarihinde TBMM''''de kabul edilen "6283 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun" (5) ile gerçekleştirilen intibak 5510 sayılı Kanuna eklenen iki geçici madde ile 2013 Ocak ayı ödeme tarihinden geçerli olarak yasalaşmış oldu.
 
"GEÇİCİ MADDE 39- (1) Son tahsis talep tarihi veya ölüm tarihi 2000 yılı Ocak ayı başından önce olup, 506 sayılı Kanunun mülga hükümleri uyarınca gösterge sistemine göre bağlanan malûllük, yaşlılık ve ölüm aylıkları ile bu tarihten önce malûllük veya yaşlılık aylığı almakta iken bu tarihten sonra ölen sigortalıların ölüm aylıkları, bu madde hükümlerine göre yeniden hesaplanır.
 
(2) Aylıkların hesaplanmasında, 506 sayılı Kanunun mülga maddeleri uyarınca hazırlanan ve 1999 yılı Aralık ayında yürürlükte bulunan gösterge veya üst gösterge tablosundan sigortalı için tespit edilmiş olan mevcut gösterge rakamı ile aynı dönemde yürürlükte bulunan memur aylık katsayısı esas alınır.
 
(3) Sigortalının aylık bağlama oranı aşağıdaki şekilde belirlenir:
 
a) Malûllük aylığında; gösterge tablosundan aylık hesaplanmış olan için % 60, sigortalının başkasının bakımına muhtaç olması halinde % 70, üst gösterge tablosundan aylık hesaplanmış olan için ise 1999 yılı Aralık ayında yürürlükte bulunan ve gösterge rakamına göre % 59,9 ila % 50 arasında belirlenmiş olan taban aylık bağlama oranı esas alınır. Yaştan ve günden artırım ve eksiltme yapılmaz.
 
b) Yaşlılık aylığında; gösterge tablosundan aylık hesaplanmış olan için % 60, üst gösterge tablosundan aylık hesaplanmış olan için ise 1999 yılı Aralık ayında yürürlükte bulunan ve gösterge rakamına göre % 59,9 ila % 50 arasında belirlenmiş olan taban aylık bağlama oranı esas alınır. Bu şekilde belirlenen taban aylık bağlama oranı, sigortalının tahsis talep tarihi itibarıyla kadın ise 50, erkek ise 55 yaşından sonra doldurduğu her tam yaş için ve 5000 günden fazla ödediği her 240 günlük malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi için (1)''''er artırılır, 5000 günden noksan ödediği her 240 gün için (1)''''er eksiltilir. Maden işyerlerinin yer altı işlerinde çalışması, sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce malûl olması, sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanması veya erken yaşlanması nedeniyle tarafına yaşlılık aylığı bağlananlara günden dolayı eksiltme yapılmaz.
 
c) Ölüm aylığında; gösterge tablosundan aylık hesaplanmış olan için % 60, üst gösterge tablosundan aylık hesaplanmış olan için ise 1999 yılı Aralık ayında yürürlükte bulunan ve gösterge rakamına göre % 59,9 ila % 50 arasında belirlenmiş olan taban aylık bağlama oranı esas alınır. Bu şekilde belirlenen taban aylık bağlama oranı sigortalının ölüm tarihi itibarıyla kadın ise 50, erkek ise 55 yaşından sonra doldurduğu her tam yaş için ve 5000 günden fazla ödediği her 240 günlük malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi için (1)''''er artırılır. Günden dolayı eksiltme yapılmaz. Malûllük aylığı almakta iken ölen sigortalılar hakkında bakıma muhtaçlık durumu dikkate alınmaksızın (a) bendi, yaşlılık aylığı almakta iken ölen sigortalılar hakkında ise (b) bendi hükümleri uygulanır.
 
ç) Malûllük, yaşlılık ve ölüm aylığının aylık bağlama oranı % 85''''ten fazla olamaz.
 
(4) Sigortalının 1999 yılı Aralık ayı ödeme dönemi itibarıyla aylığı, yukarıdaki hükümlere göre tespit edilen gösterge rakamı, memur aylık katsayısı ve aylık bağlama oranının çarpımı suretiyle belirlenir.
 
(5) Bu madde hükümlerine göre 1999 yılı Aralık ayı ödeme dönemi itibarıyla hesaplanan aylık tutarı, % 5,9 oranında artırılarak 2000 yılı Ocak ayına, 2000 yılı Ocak ayı için bu şekilde hesaplanan aylık tutarı ise, (7,13326594120697) çarpanı kullanılarak 2008 yılı Ocak ayına taşınır. Bu şekilde hesaplanan aylık tutarı da, 2008 yılı Ocak ayı ödeme döneminden başlayarak 2013 yılı Ocak ayı ödeme dönemine kadar (bu dönem dâhil) 4''''üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılara ödenmekte olan aylıklara uygulanmış olan aylık artışları ile artırılır.
 
(6) Bu maddeye göre hesaplanan aylık tutarının, sigortalı veya hak sahiplerine 2013 yılı Ocak ayı ödeme döneminde ödenmekte olan aylık tutarının altında kalması halinde, mevcut aylıkların ödenmesine devam edilir.
 
(7) Bu maddeye göre hesaplanan aylıklar için geriye yönelik herhangi bir ödeme yapılmaz.
 
(8) Sözleşme aylıklarını 2000 yılı Ocak ayı başından sonra borçlanma yapmak suretiyle tam aylığa yükseltenler ile geçici 20''''nci maddeye göre devir alınacak sandıklardan aylık alanlara devir tarihinden sonra bu madde hükümleri uygulanmaz.
 
(9) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin tereddütleri gidermeye Kurum Yönetim Kurulu yetkilidir."
 
"GEÇİCİ MADDE 40- (1) 1479 sayılı Kanunun mülga geçici 17''''nci maddesine göre 1/4/2002 ile 30.6.2002 tarihleri arasında kullanılmak üzere hazırlanan gelir basamakları esas alınarak hesaplanmış olan aylıklar bu madde hükümlerine göre yeniden hesaplanır.
 
(2) Geçici 27''''nci madde uyarınca 1.4. 2002 ile 30.6.2002 tarihleri arasında kullanılmak üzere hazırlanan gelir basamakları esas alınarak 1479 sayılı Kanunun mülga geçici 11''''inci maddesine göre 2002 yılı Nisan ayı ödeme dönemi itibarıyla hesaplanan aylık tutarı, aynı ödeme döneminde % 8,9 oranında artırıldıktan sonra 2002 yılı Mayıs ayı ödeme döneminden başlayarak 2013 yılı Ocak ayı ödeme dönemine kadar, 1479 sayılı Kanun kapsamında bağlanmış olan aylıklara söz konusu dönemlerde uygulanan artış oranları ile artırılır ve aylıklar 2013 yılı Ocak ayı ödeme döneminden itibaren yeni belirlenen tutar üzerinden ödenmeye devam olunur."
 
Oysa İntibak Kanununa ilişkin tasarının ilk defa ortaya çıkışı gösterdi ki intibak gelişme hızı hesabı endişesi gütmemekte, kendi içinde bir ölçümleme ile yüksek ortalama kazanç ve çok gün sayısı olana daha çok olmak üzere bir zam öngörerek pansuman niteliğinden öte geçmemektedir.
 
Ayrıca genel olarak yalnızca SSK aylıklarını konu ediniyor olması, SSK aylıklarından da 2000 yılı ve sonrasında bağlanan aylıkları dışlayarak intibak kapsamı dışında bırakıyor olması yasanın gerçek intibakı sağlamasını imkânsız kılmaktadır.
 
SSK emeklileri yönünden, 2000 yılı öncesinde SSK emeklisi olarak emekli olan 2.743.371 kişiden 1.943.442 kişinin faydalanabileceği (6) İntibak Yasası ile 2013 yılı Ocak ayı ödeme döneminden geçerli olarak verilen zamları belli başlı gösterge ve gün sayılarına göre aşağıdaki tablolarda belirtelim.
 
Aşağıdaki tablolarda baz alınan rakamlar Ocak 2012 ayı rakamları olduğundan Temmuz zammıyla birlikte intibak zammında cüzi bir miktar daha artış olabilecektir.
  
|-------------------------------|  |-------------------------------|
| 3600 Günle Bağlanan Aylıklar  |  |  5000 Günle Bağlanan Aylıklar |
|                               |  |                               |
|---------|-----------|---------|  |---------|-----------|---------|
|Gösterge |2012 Ocak  |İntibak  |  |Gösterge |2012 Ocak  |İntibak  |
|         |Aylığı     |Zammı    |  |         |Aylığı     |Zammı    |
|---------|-----------|---------|  |---------|-----------|---------|
|9475     |835,49     |0        |  |9475     |835,49     |0        |
|9755     |835,49     |0        |  |9755     |835,49     |11,65    |
|9990     |835,49     |0        |  |9990     |835,49     |28,65    |
|10125    |835,49     |0        |  |10125    |835,49     |38,42    |
|11675    |830,49     |38       |  |11675    |837,29     |106,53   |
|11925    |831,49     |46,5     |  |11925    |843,97     |109,84   |
|12125    |832,49     |53       |  |12125    |849,18     |112,41   |
|12475    |833,49     |64       |  |12475    |857,97     |116,76   |
|12975    |834,49     |79       |  |12975    |869,85     |122,64   |
|13525    |835,49     |93,6     |  |13525    |881,99     |128,64   |
|13975    |835,49     |104,6    |  |13975    |891,19     |133,19   |
|14375    |840,84     |108,3    |  |14375    |898,82     |136,97   |
|14925    |848,27     |112      |  |14925    |908,47     |141,74   |
|15075    |850,13     |113      |  |15075    |910,94     |142,96   |
|15175    |851,32     |113,5    |  |15175    |912,54     |143,75   |
|---------|-----------|---------|  |---------|-----------|---------|
 
 
|-------------------------------|  |-------------------------------|
| 7400 Günle Bağlanan Aylıklar  |  |  9000 Günle Bağlanan Aylıklar |
|                               |  |                               |
|---------|-----------|---------|  |---------|-----------|---------|
|Gösterge |2012 Ocak  |İntibak  |  |Gösterge |2012 Ocak  |İntibak  |
|         |Aylığı     |Zammı    |  |         |Aylığı     |Zammı    |
|---------|-----------|---------|  |---------|-----------|---------|
|9475     |835,49     |105,64   |  |9475     |881,36     |128,33   |
|9755     |851,3      |113,46   |  |9755     |898,52     |136,82   |
|9990     |864,58     |120,03   |  |9990     |912,93     |143,95   |
|10125    |872,2      |123,8    |  |10125    |921,21     |148,04   |
|11675    |931,48     |153,12   |  |11675    |987,99     |181,07   |
|11925    |940,18     |157,42   |  |11925    |997,9      |185,97   |
|12125    |947        |160,79   |  |12125    |1005,69    |189,82   |
|12475    |958,62     |166,54   |  |12475    |1019       |196,41   |
|12975    |974,53     |174,41   |  |12975    |1037,34    |205,48   |
|13525    |991,1      |182,61   |  |13525    |1056,57    |214,99   |
|13975    |1003,94    |188,96   |  |13975    |1071,59    |222,42   |
|14375    |1014,8     |194,33   |  |14375    |1084,38    |228,75   |
|14925    |1028,89    |201,3    |  |14925    |1102,22    |236,16   |
|15075    |1032,56    |203,11   |  |15075    |1107,28    |237,89   |
|15175    |1034,97    |204,31   |  |15175    |1110,75    |238,31   |
|---------|-----------|---------|  |---------|-----------|---------|
  

9000+ gün tavandan ise azami olarak 322 TL intibak zammı alınabilecektir.
 
Yukarıdaki tablolarda belirtilen zamlar sadece 2000 yılından önce SSK''''dan emekli olanlarla ilgili olup, Bağ-Kur ve T.C.Emekli Sandığı emeklileriyle bir ilgisi bulunmamaktadır. İntibak zammı içerisinde Bağ-Kur zammı da çok küçük bir kitle için düşünülmüş olup bu konuya ilişkin değerlendirmemiz aşağıdadır.
 
3.Bağ-Kur Emekli Aylıklarına İntibak Zammı Var mı?
 
İntibak Kanununda Bağ-Kur emekli aylıklarına değinilse de Bağ-Kur aylıklarına intibak zammı genel olarak Bağ-Kur emeklilerini ilgilendirmeyip hatta yüzde 1''''ini bile ilgilendirmeyip sadece 12.186 Bağ-Kur emeklisini ilgilendirmektedir. Peki bir milyon 900 bin Bağ-Kur emeklisine göre devede kulak olan bu 12.186 kişinin özelliği nedir?
 
Bilindiği üzere 2008 yılı ve öncesinde Bağ-Kur sigortalılarının ödeyecekleri primler ve alacakları emekli aylıklarında kullanılan 24 basamaklı gelir tablosundaki artışların her yıl bir önceki yılın tüketici fiyatları indeksindeki değişim oranı ve gayrisafi yurt içi hâsıla sabit fiyatlarla gelişme hızları kadar yapılması gerekmekteydi. Oysa 2002 yılındaki meşhur yüksek enflasyon dönemindeki 01.04.2002-30.06.2002 tarihleri arası için bir istisnaya gidilerek zaten zor durumdaki esnafa nefes aldırmak adına 2002/3930 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı (7) ile gelir tablosu artışları olması gerekenden daha düşük biçimde 31.03. 2002 tarihinde yürürlükte bulunan gelir basamaklarının % 32,32 oranında artırılması olarak belirlenmişti. Bu karar, alınan primler bakımından Bağ-Kur sigortalılarını nispeten rahatlatmakla birlikte 01.04.2002-30.06.2002 tarihleri arasında emekli olan 12 bin 186 Bağ-Kur emeklisinin aylığında düşüklüğe neden olmuştu. Zira o dönemde Bağ-Kur emekli aylığı, sigortalının, sigortalılık süresi içinde aylar itibariyle prim ödediği gelir basamaklarının, bu basamaklardaki prim ödeme süreleri de dikkate alınarak, aylık başlangıç tarihinde yürürlükte bulunan gelir tablosu üzerinden hesaplanacak ağırlıklı ortalamanın aylık bağlama oranı ile çarpılması suretiyle hesaplanmaktaydı. 01.04.2002-30.06.2002 tarihleri arasındaki gelir tablosu rakamları olması gerektiği kadar artırılmadan tespit edildiğinden buna bağlı olarak tahsis edilen aylıklar da elbette o oranda düşük bağlanmış oldu.
 
İşte 2000 yılı öncesinde emekli olan SSK emeklilerine gelişme hızı yoksunluğundan kaynaklanan kayıplarından bağımsız olarak nispi artış sağlayan İntibak Kanunu sadece 12 bin 186 Bağ-Kur emeklisiyle sınırlı olarak yüzde 8,9''''luk bir artış sağlayacaktır. Halen yaklaşık bir milyon 900 bin olan Bağ-Kur emeklisi göz önüne alındığında Bağ-Kur emeklilerinin kahir ekseriyetine tıpkı 2000 yılı ve sonrası SSK emeklileri gibi bu intibak yasasından bir hisse düşmemektedir. İntibak zammının SSK emeklilerinden de sadece 2000 yılı öncesinde emekli olanları kapsaması, 2000 yılından önce emekli olan Bağ-Kur emeklilerinin o dönemle ilgili bir kayıplarının söz konusu olmayacağı, SSK ve Bağ-Kur emekli aylıklarının 2000 yılı ve sonrasında ortak sorunu olan gelişme hızı yoksunluğuna bahse konu İntibak Kanununun kapsamı içinde yer olmadığına göre bu duruma çok da şaşırmamak gerekmektedir.
 
4. Sonuç
 
08.03.2012 tarihinde Resmi Gazete''''de yayımlanmasının ardından Ocak 2013 ayı ödeme döneminden geçerli olarak yürürlüğe girecek İntibak Yasası SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin 01.01.2000 tarihinden sonra gelişme hızı mahrumiyetinden kaynaklanan kayıpları yerine gün sayıları ve ortalama kazançlarına bağlı olan aylık göstergelerine göre değişen miktarlarda nispi zam yapılarak yeni duruma intibak ettirmelerini amaçlamaktadır. Yasa çok ödeyene çok, az ödeyene az zam öngörerek 2000 yılından önce emekli olan SSK emeklileri yönünden adil ve faydalı bir sonuç doğurmaktadır. 2000 yılı öncesinde bağlanan SSK aylıklarını iyileştirmeyi hedefleyen İntibak Yasası bir pansuman niteliği taşımaktadır. Bu durumda 2000 yılı sonrasında bağlanan SSK ve Bağ-Kur aylıklarını iyileştirmeyi hedefleyen, dahası gelişme hızı yoksunluğundan kaynaklanan kayıpları tam olarak gidermeyi hedefleyen yeni bir intibak kanununa olan ihtiyacı gidermeyeceği açık bulunmaktadır. Şevket TEZEL /Lebib Yalkın Yayımları

----------o----------
 
(1) 08.09.1999 tarihli ve 23810 sayılı RG''''de yayımlanmıştır.
(2) 01.06.2002 tarihli ve 24772 sayılı RG''''de yayımlanmıştır.
(3) 16.06.2006 tarihli ve 26200 sayılı RG''''de yayımlanmıştır.
(4) 14.09.1971 tarihli ve 13956 sayılı RG''''de yayımlanmıştır.
(5) 08.03.2012 tarihli ve 28227 sayılı RG''''de yayımlanmıştır.
(6) www.tbmm.gov.tr
(7) 13.04.2002 tarihli ve 24725 sayılı RG''''de yayımlanmıştır.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.