İŞSİZLİK SİGORTASI NEDİR?
İşsizlik; çalışma istek, arzu ve kabiliyetine sahip olunduğu halde kişinin kendi iradesi dışında çalıştığı işten ayrılması ve şartlarına uygun yeni bir iş bulamaması durumudur.
Özellikle toplumu derinden etkileyen ekonomik kriz dönemlerinde artan işsizlik riskine karşı, ülkeden ülkeye farklılıklar olmakla birlikte bizim ülkemizde işsiz kalanlara geçici bir gelir bağlanır. İşsizlik sigortası işsizlikle mücadelede pasif istihdam tedbirlerinden biri olarak öne çıkmaktadır ve amaç kişinin en kısa zamanda şartlarına uygun işlerde çalışmasını sağlamaktır. Belirtmeliyiz ki “işsizlik sigortası” kavramı ile “işsizlik yardımı” kavramı aynı anlamı taşımamaktadır. Çünkü işsizlik sigortasında ilgililerin sisteme primle katkısı söz konusu iken işsizlik yardımları ilgililerin katkısı olmaksızın devlet bütçesinden yapılan yardımları ifade etmektedir.
4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunun’ da işsizlik sigortası “Bir iş yerinde çalışırken, çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen, herhangi bir kasıt ve kusuru olmaksızın işini kaybeden sigortalılara işsiz kalmaları nedeniyle uğradıkları gelir kaybını belli süre ve ölçüde karşılayan, sigortacılık tekniği ile faaliyet gösteren zorunlu sigorta” olarak tanımlanmıştır.
İŞSİZLİK SİGORTASI YARDIMLARI NELERDİR?
4447 sayılı Kanunda belirtilen esas ve usullere göre işsizlik sigortası kapsamında işini kaydederek işsiz duruma düşenlere şu yardımlar yapılır.
- İşsizlik Ödeneği,
- 5510 sayılı Kanun gereği GSS primi ödemeden sağlık yardımı,
- Geçici işsizlik halinde işçilere kısa çalışma ödeneği,
- İş bulma ile meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimi verilir.
İŞSİZLİK ÖDENEĞİNDEN YARARLANMA ŞARTLARI NELERDİR?
İşsizlik ödeneği, sigortalı işsizlere 4447 sayılı Kanunda belirtilen süre ve miktarda yapılan parasal ödemelerdir. İşsizlik ödeneğinden yararlanabilmek için; iş sözleşmesinin kanunda gösterilen sebeplerle sona ermesi, belli bir prim ödeme şartının yerine getirilmiş olması, iş sözleşmesinin askıya alınmış olmaması ve sigortalının Türkiye İş Kurumuna başvurarak talepte bulunması gerekmektedir.
PRİM ŞARTININ YERİNE GETİRİLMİŞ OLMASI
4447 sayılı Kanun kapsamında sigortalı sayılanlardan iş sözleşmeleri aşağıda belirtilen nedenlerle sona erenler, İş-Kur’a süresi içinde şahsen başvurarak yeni bir iş almaya hazır olduklarını kaydettirmeleri ve hizmet akitlerinin sona ermesinden önceki son üç yıl içinde en az 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olmaları ve işten ayrılmadan önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olmaları kaydıyla işsizlik ödeneği almaya hak kazanırlar.
İŞ SÖZLEŞMESİNİN KANUNDA GÖSTERİLEN SEBEPLERLE SONA ERMESİ
4447 sayılı Kanun kapsamındaki sigortalıların işsizlik ödeneğinden yaralanabilmeleri için aranan şartlardan biri, iş sözleşmesinin belirli nedenlerle sona ermesidir. Kanunun 51. maddesinde hangi hallerde iş sözleşmesi sona erenlerin diğer şartları da taşımaları halinde işsizlik ödeneğine hak kazanacakları düzenlenmiştir. İş sözleşmesinin hangi hallerde sona ermesi gerektiğine dair açıklamalara yer vermeden önce belirtmeliyiz ki, 4447 sayılı Kanunun 51. maddesinde 1475 sayılı Kanunun feshe ilişkin kimi maddelerine yapılan atıfların 4857 sayılı Kanunun ilgili maddelerine yapılan atıflar olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.
Kanundaki düzenlemeye göre iş sözleşmesinin aşağıda açıkladığımız nedenlerin birine göre sona ermiş olması gerekmektedir.
— 4857 sayılı İş Kanununun 17. Maddesinde belirtilen bildirim sürelerine uygun olarak iş sözleşmeleri işveren tarafından sona erdirilmiş olmak,
- İş sözleşmesinin, süresi belli olsun veya olmasın sürenin bitiminden önce veya bildirim önelini beklemeksizin 4857 sayılı İş Kanununun 24. Maddesinde düzenlenen sağlık sebepleri, zorlayıcı sebepler ya da ahlak ve iyi niyet kurallarına işverenin aykırı davranmış olması gerekçesiyle iş sözleşmesinin sigortalı tarafından feshedilmiş olması,
- İş sözleşmesinin, süresi belli olsun veya olmasın süresinin bitiminden önce veya bildirim süresi beklemeksizin 4857 sayılı İş Kanununun 25. Maddesinde düzenlenen ya da ahlak ve iyi niyet kurallarına işçinin aykırı davranması dışındaki gerekçelerle iş sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmiş olması,
- Hizmet akdinin belirli süreli olması halinde, bu sürenin bitimi nedeniyle işsiz kalmak,
- İş yerinin el değiştirmesi veya başkasına geçmesi, kapanması veya kapatılması, işin veya iş yerinin niteliğinin değişmesi nedenleriyle işten çıkarılmış olmak,
-Özelleştirme Uygulaması nedeniyle işsiz kalmak,
İŞ SÖZLEŞMESİNİN ASKIYA ALINMAMIŞ OLMASI
İşsizlik ödeneğinden yararlanılabilmesi için aranan diğer bir şart ise iş sözleşmesinin başvuru sırasında grev, lokavt veya kanundan doğan ödevler nedeniyle askıya alınmamış olmasıdır.
İŞ-KUR’A BAŞVURUDA BULUNULMASI
Prim ödeme gün sayılarını yerine getiren ve iş sözleşmesi belirtilen hallerde sona eren sigortalıların işsizlik ödeneğinden yararlanabilmeleri için işten ayrılma bildirgesi ile birlikte hizmet akdinin feshedildiği tarihi izleyen günden itibaren otuz gün içinde en yakın İŞKUR birimine şahsen ya da elektronik ortamda (www.iskur.gov.tr adresinden) başvurarak iş almaya hazır olduğunu bildirmeleri ve talep dilekçesini doldurarak kayıt yaptırmaları gerekmektedir. Mücbir sebepler dışında, başvuru için öngörülen 30 günlük süre geçirilmesi durumunda gecikilen süre işsizlik ödeneği almaya hak kazanılan toplam süreden düşülür.
KİMLER MAAŞI ALAMAZ
Çalışmakta olduğu işten istifa ederek kendi isteği ile ayrılanlar diğer bir ifade ile istifa edilmesi, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan davranışları nedeniyle işveren tarafından işine son verilenler, iş sözleşmesi grev ve lokavt gibi nedenlerle askıya alınmış olanlar, işten ayrılmadan önceki son üç yıl içerisinde en az 600 gün işsizlik sigortası primi bulunmaması veya geriye doğru son 120 günün primlerinin eksik olması ve SGK’dan yaşlılık aylığı alınması halinde işsizlik maaşı ödenmez. Şerif Akçan
