1-  Tasarı Hakkında Bilgi

İstanbul Uluslararası Finans Merkezi Stratejisi ve Eylem Planı (Strateji ve Eylem Planı) 29 Eylül 2009 tarihli ve 2009/31 sayılı Yüksek Planlama Kurulu Kararıyla onaylanmış ve 2 Ekim 2009 tarihli ve 27364 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Tasarı ile “Strateji ve Eylem Planı” ile amaçlanan hedeflere yönelik hukuk altyapısının oluşturulmasına çalışılmaktadır.

Tasarı ile söz konusu hedeflere ulaşmak amacıyla “bireysel emeklilik ve sigortacılık sistemine” ilişkin değişikliklere gidilmekte ve aşağıdaki değişiklikler öngörülmektedir:

- İstanbul’u uluslar arası bir finans merkezi haline getirilmesi,
- Yurt içi tasarrufları artırma ve finansman araçlarının çeşitlendirilmesi,
- Hazinenin kira sertifikaları ihracına imkan sağlanması,
- Türkiye’de bireysel katılım sermayesi sistemi oluşturulması.

Bu çerçevede Tasarıda;

- Vergi kanunlarında, Hazine Müsteşarlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun, Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu, Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun, Tarım Sigortaları Kanunu, Nüfus Hizmetleri Kanunu, Sigortacılık Kanunu ile Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede değişiklikler öngörülmektedir. Bu amaçlarla hazırlanan ve yürütme maddesi dahil 58 maddeden oluşmaktadır.

Tasarı sıralaması ile öngörülen değişikliklerden ilgili olanları özetle aşağıdaki gibi olup, yasama sürecinin ardından daha detaylı şekilde ele alınarak KPMG Bültenleri haline getirilmek suretiyle sizlerle paylaşılacaktır.

2-  Veraset ve İntikal Vergisi Kanununa İlişkin Değişiklik

BES’ e katılanların bireysel emeklilik hesaplarına ödenecek devlet katkısı nedeniyle katılımcıların vergi yükümlülüğü ortaya çıkmaması için “devlet katkı paylarının hak kazanılan kısımları” vergiden istisna edilmiştir.

3-  Gelir Vergisi Kanununa İlişkin Değişiklikler ve Kurumlar Vergisi Kanununa İlişkin Değişiklik Önerilerimi

a-      Daha önce bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazananlar ile zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelere uygulanan %25’i oranındaki istisna, yeni sistem ile kaldırılmaktadır. Böylece, sistemden emeklilik, vefat ve maluliyet gibi zorunlu nedenlerle ayrılmalar sırasında uygulanacak stopaj suretiyle alınacak vergi oranı, Gelir Vergisi Kanununun 94. maddesi ile tanınan yetki kapsamında Bakanlar Kurulu tarafından belirlenecektir.
b-     Bireysel emeklilik sisteminin teşviki amacıyla “işveren katkılı emeklilik planlarının” kurulması için işverenlerin çalışanları adına ödeyecekleri katkı paylarının ticari kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınabilmesi sağlanmaktadır. Ancak ticari kazancın tespitinde gider alınacak tutarın tespitinde, sisteme gerek işveren gerekse çalışanların yapacakları katkı payları çalışanın brüt ücretinin %15’i ve asgari ücretin yıllık tutarı ile sınırlandırılmıştır. 
c-     Bireysel emeklilik sistemine yapılan katkı payları ücret gelirlerinden (ücretin safi tutarından) indirilmesi uygulamasına son verilmektedir. Ancak bu indirim kaldırılırken şahıs sigortaları (sağlık ve birikimli hayat sigortaları gibi) için ödenen primlerden indirim konusu yapılması ile ilgili %5 limiti %15’e çıkarılarak şahıs sigortaları teşvik edilmektedir. Ancak gerek işverenler tarafından çalışanları adına ödenen bireysel emeklilik katkı payları ile şahıs sigortalarına ilişkin primlerin toplam tutarının brüt ücretin  %15’ini aşamayacağı unutulmamalıdır.
Ücret geliri sahiplerinin safi ücretlerinin belirlenmesinde indirim imkânının kaldırılmasına paralel olarak, elde ettikleri gelirleri nedeniyle yıllık beyana tabi kişiler (serbest meslek sahipleri gibi) tarafından bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı paylarının yıllık beyana tabi gelirlerden indirimine son verilmektedir.
d-      Bireysel emeklilik sistemi ve tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları ile sigorta şirketleri tarafından yapılan ödemelerin sadece getirileri (bireysel emeklilik hesaplarında Devlet katkılarının hak kazanılan kısımlarına isabet eden getiriler dâhil) vergiye tabi tutulmakta ve anapara tutarları stopaj kapsamından çıkarılmaktadır.
e-      Bireysel emeklilik ve şahıs sigortaları kapsamında yapılan ödemelerde stopaj, “menkul sermaye iratlarını” düzenleyen madde ile uyumlu hale getirilerek yeniden düzenlenmiştir. Buna ilave olarak, tasarı ile öngörülen yeni düzenlemelerin yürürlük tarihinden önce ödenen katkı paylarının gelir sahiplerinin gelir vergisi matrahlarından indirilmiş olması halinde, bu kişilere yapılacak ödemelerin stopaj oranlarının belirlenmesi konusunda Bakanlar Kuruluna yetki verilmektedir.

Diğer taraftan Gelir Vergisi Kanununun 94. maddesinde yapılan değişikliğe paralel olarak, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununda (15. madde kapsamında) gerekli düzenlemelerin yapılmasının uygun olacağı kanaatindeyiz. Böylece sistemin teşviki amacıyla “grup emeklilik planlarını” uygulamaya başlayan işverenlerin (sponsor işveren) çalışanları adına bu planlara aktardıkları, fakat çalışanın sistemden belirlenen sürelerden erken ayrılma durumunda ödedikleri katkı payları kısmına isabet eden getiriler üzerinden yapılan stopaj tutarlarının kurumlar vergisi beyanı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisinden mahsup edilmesi sağlanmış olacaktır. Aksi takdirde, yapılan kesintilerin 5520 sayılı Kanunun kapsamında mahsubunun mümkün olmadığı kanaatindeyiz.

f-      Bireysel emeklilik ile ilgili getirilen yeni sistemde işverenler tarafından ödenen katkı payları hariç, ücret ile beyanname üzerinden indirime son verilirken belli oranlarda devlet katkısına dayanan bir sistem getirilmiştir. Buna göre;

Devlet katkısı, katılımcı adına bireysel emeklilik hesabına ödenen katkı paylarının %25’i, Devlet katkısı olarak hesaplanmakta  ve katılımcı adına ilgili hesaba ödenmektedir. Katılımcı için bir takvim yılı içinde ödenen katkı paylarının toplamı hesaplamaya ilişkin dönemin sona erdiği tarihte geçerli brüt asgari ücretin hesaplama dönemine isabet eden toplam tutarı aşamayacaktır.

Katılımcılardan;
a) En az 3 yıl sistemde kalanlar Devlet katkısı ve getirilerinin % 15’ine,
b) En az 6 yıl sistemde kalanlar Devlet katkısı ve getirilerinin % 35’ine,
c) En az 10 yıl sistemde kalanlar Devlet katkısı ve getirilerinin % 60’ına,

hak kazanacak olup bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat veya maluliyet nedeniyle ayrılanlar Devlet katkısı ve getirilerinin tamamına hak kazanacaktır. Devlet katkısı ve getirilerinden hak kazanılan tutarlar sistemden ayrılma veya emeklilik durumunda katılımcıya ödenecektir.

g-      Gelir Vergisi Kanununa eklenen “geçici 79. madde” ile kamuoyunda “melek yatırımcı” veya “bireysel katılım yatırımcısı” olarak tanımlanan kişilerin “ilk veya erken” aşamalarında bulunan işletmelerin desteklenmesi amaçlanmıştır. Uygulama ile “bireysel katılım yatırımcısı” statüsüne sahip gerçek kişilerin Hazine Müsteşarlığı ve Maliye Bakanlığınca belirlenen “usul ve esaslar” çerçevesinde şirketlere koydukları sermaye tutarının “%75 ini” (TÜBİTAK tarafından belirlenen programlar kapsamında son beş yıl içinde projesi desteklenmiş kurumlara iştirak sağlayanlar için bu oran %100 oranından) gelir vergisi matrahından gider olarak indirme uygulaması getirilmektedir. Ancak indirim tutarı “%75 (veya %100) ve 1.000.000 TL” ile sınırlandırılmakta, ancak gelir yetersizliği nedeniyle indirilemeyen kısımların, izleyen yıllarda dikkate alınmasına imkân verilmektedir. Söz konusu tutarların izleyen yıllara aktarılması konusunda bir zaman sınırı getirilmemektedir.

Uygulama ile ilgili şartları genel hatları ile aşağıdaki gibidir:
- “Bireysel katılım yatırımcısı” statüsüne sahip olmak,
- İştirak hisselerini en az iki yıl elde tutmak.

h-     “Vakıf, Sandık, Tüzel Kişiliği Haiz Meslek Kuruluşu veya Sair Ticaret Şirketlerinin Emekliliğe Yönelik Birikimler ve Taahhütlerin Bireysel Emeklilik Sistemine veya Yıllık Gelir Sigortalarına Aktarılması” Konusuyla İlgili Değişiklikler (4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanununun Geçici 1. Maddesine İlişkin Vergi Düzenlemeleri)

a.   Katma Değer Vergisi Kanununa eklenen istisna ile “üyelerine veya çalışanları için emekliliğe yönelik birikimler ve taahhütleri” olanların bunlarla ilgili olarak “bireysel emeklilik sistemine veya yıllık gelir sigortalarına aktarım” sırasında yapacakları taşınmaz veya iştirak hissesi satışında “katma değer vergisi istisnası” öngörülmüştür. Söz konusu istisna, aktarılan tutarla orantılı olarak uygulanmak üzere önerilmektedir. Ancak,” aktarılan tutarla orantılı” ibaresi uygulamada sorunlara neden olabilecek bir lafza sahip olduğundan lafzın gözden geçirilmesinin faydalı olacağı kanaatindeyiz.
b.   Aktarım için tanınan süre ve vergisel yükümlülüklere ilişkin istisnaların öngörülen değişikliklerle vergi düzenlemelerinin açık ve net bir hale getirilmesi amaçlanmaktadır.

Özetle,
i.   Aktarım için cari madde ile verilen süre, geçici maddenin yürürlük tarihinden itibaren 5 yıl olup;  14 Haziran 2007 tarihinden itibaren geçen süre zarfından öngörülen aktarımlar gerçekleşmemiş olduğundan aktarım süresi 31/12/2015 tarihine uzatılmaktadır.
ii.   Aktarımın yapılması amacıyla gerçekleştirilen taşınmaz veya iştirak hissesi satışından doğacak kazancın, bu kapsamda aktarılan kısma isabet eden tutarı kurumlar vergisinden müstesna edilmiştir. Ancak, bu değişiklikte yer alan “aktarılan kısım” yerine %75’i veya tamamının müstesna edilmesi basit ve anlaşılabilir bir düzenleme için benimsenmelidir. Aynı yaklaşım diğer vergiler (BSMV ve harçlar gibi) istisnalarda da uygulanmaya devam edilmelidir.
iii.   Bireysel emeklilik sistemine aktarılan tutarlar gelir vergisinden müstesnadır” ibaresi ile katılımcıların gelir vergisi istisnası düzenlenmiştir. Ancak, katılımcılara tanınan bu gelir vergisi istisnasını açıkça belirtmek amacıyla “Beşinci fıkra kapsamında bireysel emeklilik sistemine katılan kişiler adına aktarılan tutarlar gelir vergisinden müstesnadır” şeklinde değiştirilmesini faydalı olacağı kanaatindeyiz.
iv.   Aktarımın yapılması sırasında Geçici 67. maddesi uygulaması kapsamındaki menkul kıymetlerin satışından doğan kazançlar için Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67. maddesi kapsamında stopaja tabi olmayacağı netleştirilerek istisna sağlanmalıdır. Çünkü yukarıda belirtilen istisna bireysel emeklilik sistemine katılan kişilerin gelirleri ile ilgili olup, aktarım yapmakla yükümlü olanların taahhütlerini yerine getirmek için GVK Geçici 67. Maddesi kapsamındaki elden çıkarmalar için istisna sağlamadığı kanaatindeyiz.
v.  Yapılan düzenleme ile aktarım yapan mükellefler için;

• Aktarılan tutarlar, gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından daha önce gider yazılmamışsa, aktarıldığı yılın ticari kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınacak (gider olarak ibaresi tasarı metnine ilave edilmesinin gerektiği kanaatimizdir),
• Aktarım amacıyla gerçekleştirilen taşınmaz veya iştirak hissesi satışından doğan kazancın,bu kapsamda aktarılan kısma isabet eden “kurumlar vergisinden” müstesna edilmiştir. Bu düzenleme ile, söz konusu aktarım kapsamında gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından gider yazılmamışsa, aktarıldığı yılın ticari kazancının tespitinde gider yazma imkanı “kurumlar vergisi” mükelleflerine tanınmaktadır. Tasarının aynı istisnayı “gelir vergisi” mükellefleri içinde tanınması gerektiği kanaatindeyiz.
• Bu kapsamda yapılan aktarımlar sırasındaki işlemler dolayısıyla her türlü harç istisnası, düzenlenen kağıtlar için damga vergisi istisnası, lehe alınan paralar için BSMV istisnası getirilmektedir.

4-   Diğer Kanunlara İlişkin Önemli Değişiklikler

a-   Hazine Müsteşarlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanuna eklenen “Ek Madde 5” ile “bireysel katılım sermayesi” oluşturulmuştur.
b-   Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanununda değişiklikler yapılmıştır. Bu değişiklikler ile “emeklilik sözleşmeleri” yeniden tanımlanmaktadır. Kurumların sisteme katılımlarının teşviki amacıyla grup emeklilik sözleşmelerinde işveren katkılarının getirilerine katılımcının hak kazanma süresinin, katılımcının grup emeklilik sözleşmesine giriş tarihinden yedi yılı aşamayacağı öngörülmüştür.
c-   Kamu Finansmanı ve Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanunu kapsamına “kira sertifikası” ihracı dâhil edilmiştir.
d-   Emeklilik Şirketlerinin Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliğine üyeliğine imkan tanınmakta ve bu nedenle Birlik, “Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği” şeklinde tanımlanmıştır. Abdulkadir Kahraman/KPMG

Tasarı Metnine aşağıdaki bağlantı üzerinden ulaşabilirsiniz.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.