I- GİRİŞ Farklı statülerde çalışması bulunan sigortalıların bu çalışma süreleri birleştirilmek suretiyle emeklilik için geçerli çalışma sürelerinden sayılmaktadır. Hizmet birleştirmelerinde ve bu kapsamda 18 yaşın altında geçen hizmetlerin birleştirilmesinde ilk defa 2008 yılı Ekim ayı başından önce ve sonra sigortalı olanların tabi oldukları mevzuat farklılık arz etmektedir. Farklı sigortalılık statülerinde çalışması olanlardan 2008 yılı Ekim ayı başından önce sigortalılığı bulunanlar hakkında 5754 sayılı Kanun’la() yürürlükten kaldırılan 2829 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumlarına Tabi Olarak Geçen Hizmetlerin Birleştirilmesi Hakkında Kanun uyarınca, ilk defa 2008 yılı Ekim ayı başından sonra sigortalı olanlar hakkında ise 5510 sayılı Kanun’a göre işlem yapılacaktır. Bu makalede farklı sigortalılık hallerine göre çalışanların sigortalıklarının başladığı tarihe göre 18 yaşın altında geçen sürelerinin tabi oldukları mevzuatlarına göre emeklilik açısından nasıl dikkate alınacağı konusu açıklanacaktır. www.ozdogrular.com II- 2008 YILI EKİM AYI BAŞINDAN ÖNCE SİGORTALILIĞI BULUNANLARIN HİZMET BİRLEŞTİRMESİNDE 18 YAŞ ALTI HİZMETLER Sosyal Güvenlik Kurumlarına Tabi Olarak Geçen Hizmetlerin Birleştirilmesi Hakkındaki 2829 sayılı Kanun’un “Kapsam” başlıklı 2. Maddesi; “Bu Kanun; a) T.C. Emekli Sandığı’na, b) Sosyal Sigortalar Kurumu’na, c) Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu’na, d) 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun geçici 20. maddesine göre kurulan emekli sandıklarına, tabi çeşitli hizmet süreleri bulunanların emeklilik, malullük, yaşlılık ve ölümleri halinde kendilerine ve hak sahiplerine sağlanacak hakları kapsar.”, “Hizmet sürelerinin birleştirilmesi” başlıklı 4. maddesi; “Kurumlara tabi çeşitli işlerde çalışmış olanların hizmet süreleri, aynı tarihlere rastlamamak kaydıyla bu Kanuna göre aylık bağlanmasına hak kazanıldığında birleştirilir. Ancak, hizmet süreleri toplamının aylık bağlanmasına yeterli olmaması halinde, bu Kanun hükümleri uygulanmaz.” ve “Sigortalılık süresinin başlangıcı” başlıklı 6. maddesi ise; “Kurumlardan herhangi birine ilk defa sigortalı olunan tarih, sigortalılık süresinin başlama tarihidir. Şu kadar ki; emeklilik veya yaşlılık aylığına hak kazanılıp kazanılmadığının tespitinde, 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu’na 1425 sayılı Kanun’la eklenen ek 7. madde kapsamına girenler hariç, 18 yaşından önce kurumlardan herhangi birine sigortalı olanların sigortalılık sürelerinin başlama tarihi, 18 yaşını doldurdukları tarih kabul edilir.” hükmünü amirdir. www.ozdogrular.com Bu düzenlemeler gereğince 2008 yılı Ekim ayı başından önce SSK, Bağ-Kur veya Emekli Sandığı’na tabi olarak herhangi bir statüde çalışması olanlardan bu statülerde çeşitli işlerde çalışmış olanların hizmet süreleri, aynı tarihlere rastlamamak kaydıyla aylık bağlanmasına hak kazanıldığında birleştirilmektedir. Ancak emeklilik veya yaşlılık aylığına hak kazanılıp kazanılmadığının tespitinde 18 yaşından önce kurumlardan herhangi birine sigortalı olanların sigortalılık sürelerinin başlama tarihi, 18 yaşını doldurdukları tarih kabul edilmektedir. Görüleceği üzere bu düzenlemelerde 18 yaşın altında geçen çalışma sürelerinin birleştirilmeyeceğine dair bir hüküm bulunmayıp sadece sigortalılık başlangıcı açısından 18 yaşa atıf yapılmıştır. Ayrıca 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu’nun 12. maddesinde bu kanunla tanınan haklardan 18 yaşını bitirmiş bulunanların faydalanacağı aynı Kanun’un Ek 21. maddesinde ise bir meslek veya sanat okulunu bitirenlerden, Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre kaza-i rüşt kararı almak suretiyle Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı’na tabi ve öğrenimleri ile ilgili görevlere atananlar hakkında, 5434 sayılı Kanun’un 12. maddesinde yazılı 18 yaşın bitirilmiş olması şartı aranmayacağı hükme bağlanmıştır. Bu kapsamda bir meslek veya sanat okulunu bitirenlerden, Türk Medenî Kanunu hükümlerine göre mahkemece ergin kılınmak suretiyle, öğrenimleriyle ilgili görevlerde çalışan memurlar hakkında 18 yaşın bitirilmiş olması şartı aranmayacak ve bu süreleri emekliliklerinden sayılacaktır. www.ozdogrular.com III- İLK DEFA 5510 SAYILI KANUN’A GÖRE SİGORTALI OLANLARIN HİZMET BİRLEŞTİRMESİNDE 18 YAŞ ALTI HİZMETLER Sigortalılık açısından 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun “Sigortalı sayılmayanlar” başlıklı 6. maddesinin birinci fıkrasının (h) bendinde 4/1-b ve 4/1-c sigortalılarından 18 yaşını doldurmamış olanların sigortalı sayılmayacağı hükme bağlanmıştır. Ancak aynı maddenin ikinci fıkrasında ise (h) bendinin uygulanmasıyla ilgili olarak, bir meslek veya sanat okulunu bitirenlerden, 22.11.2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medenî Kanunu hükümlerine göre mahkemece ergin kılınmak suretiyle, öğrenimleriyle ilgili görevlerde çalışanlar hakkında 18 yaşın bitirilmiş olması şartı aranmayacağı hükme bağlanmıştır. Bu kapsamda 4/1-b ve 4/1-c sigortalılarının varsa 18 yaşın altında geçen çalışma süreleri genel prensip olarak emekliliklerinden sayılmamaktadır. Ancak bir meslek veya sanat okulunu bitirenlerden, Türk Medenî Kanunu hükümlerine göre mahkemece ergin kılınmak suretiyle, öğrenimleriyle ilgili görevlerde çalışanlar hakkında 18 yaşın bitirilmiş olması şartı aranmayacak ve bu süreleri emekliliklerinden sayılacaktır. Bu düzenleme ile emeklilikte hizmet süresinin başlangıcında 18 yaş sınırına bir istisna getirilmiş ve bu şekilde görevlere başlayanların 18 yaşın altında kalan çalışma sürelerinin de hizmet olarak sayılmasına imkan sağlanmıştır. Bu iki sigortalılık hali haricinde 4/1-a sigortalılarının ise 18 yaşın altında geçen çalışma süreleri emeklilik için gerekli prim ödeme gün sayılarından sayılmakta ancak sigortalılık başlangıçları 18 yaşın doldurulduğu tarih kabul edilmektedir. Böylece uygulamada 18 yaşından önce malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tâbi olanların sigortalılık süresi, 18 yaşını doldurdukları tarihte başlamış kabul edilmektedir. Bu tarihten önceki süreler için ödenen malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri ise prim ödeme gün sayılarının hesabına dahil edilmektedir(5510 s.K. md. 38).www.ozdogrular.com IV- 18 YAŞ ALTI SİGORTALI HİZMETLERİN BİRLEŞTİRİLMESİNDE MEMURLARIN İNTİBAKINDA ÖZEL DURUM Emekli Sandığı’na tabi memurlar hakkında uygulanmaya devam edilen 5434 sayılı Kanun’un Ek 18. maddesi uyarınca, Sosyal Sigortalar Kanunu’na tabi görevlerde bulunduktan sonra iştirakçi olanların, emeklilik keseneklerine, personel kanunları gereğince kazanılmış hak olarak aldıkları derece ve kademe aylıkları üzerine, sigorta primi ödemek suretiyle geçirdikleri sürelerin, her yılı bir kademe ilerlemesine ve tahsil durumlarına göre her 2, 3, 4 veya 5 yılı bir derece yükselmesine esas olacak şekilde eklenerek bulunacak derece ve kademe aylığı esas alınmaktadır. Bunların, personel kanunlarına göre kazanılmış hak olarak aldıkları kademelerin ilerletildiği veya derecelerin yükseltildiği sürece, emeklilik keseneğine esas kademeleri ilerletilir ve dereceleri yükseltilmektedir. Bunların emeklilik keseneğine esas aylık derecelerinin yükseltilebilmesi için, tahsil durumları itibariyle personel kanunları hükümlerine göre, en son yükselebilecekleri dereceleri geçmemeleri ve bir derecede en az geçirilmiş gereken yıl sayısı kadar kademeden emeklilik keseneği ödemiş olmaları şart olarak belirlenmiştir. Ancak anılan madde düzenlemesinde 18 yaş altında çalışmalar açısından özel bir düzenleme getirilmiştir. Bu düzenlemeye göre 18. yaşın dolmasından önce veya Emekli Sandığı iştirakçisi oldukları tarihteki tahsil derecelerinden daha aşağı bir tahsil derecesinde sigorta primi ödemek suretiyle geçirdikleri süreleri bu şekilde intibakta dikkate alınmamaktadır. www.ozdogrular.com V- SKK (4/1-a) SİGORTALILARI İÇİN ÖZEL DURUM Genel olarak 4/1-a sigortalılarının 5510 sayılı Kanun’a göre malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarının uygulanmasında, 18 yaşından önce malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olanların sigortalılık sürelerinin, 18 yaşını doldurdukları tarihte başladığı kabul edilecektir. Bu tarihten önceki süreler için ödenen malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri, prim ödeme gün sayılarının hesabına dahil edilecektir. www.ozdogrular.com 5510 sayılı Kanun’un geçici 6. maddesinin birinci fıkrasında, 506 sayılı Kanun’a göre 01.04.1981 tarihinden önce malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tescil edilmiş olanlar hakkında, Kanun’un 38. maddesinin ikinci fıkrasındaki sigortalılık süresinin 18 yaşın doldurulduğu tarihten başlayacağına ilişkin hükmünün uygulanmayacağı öngörülmüştür. Buna göre, 4/1-a sigortalılarının, sigortalılık süresinin başlangıcı; — 01.04.1981 tarihinden önce ise yaşa bakılmaksızın sigortalılık süresinin başlangıç tarihi, — 01.04.1981(dahil) tarihinden sonra ise 18 yaşın doldurulduğu tarih, olarak dikkate alınacaktır. Ancak, 18 yaş öncesinde geçen çalışma süreleri prim ödeme gün sayısına ilave edilecektir. Bu durum, Kanun’un yürürlük tarihinden önce sigortalı olan 4/1-a sigortalıları için yalnızca yaşlılık aylığı bağlanmasında geçerli olup, malullük ve ölüm aylıklarında uygulanmayacaktır. Diğer taraftan, 506 sayılı Kanun’un 5510 sayılı Kanun’la yürürlükten kaldırılan 60. maddesinin (G) fıkrası, “Bu maddenin uygulanmasında; 18 yaşından önce malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olanların sigortalılık süresi, 18 yaşını doldurdukları tarihte başlamış kabul edilir. Ancak, bu tarihten önceki süreler için ödenen malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri, prim ödeme gün sayılarının hesabına dahil edilir.” hükmünü amir olup, bu düzenleme 01.04.1981 tarihinde 2422 sayılı Kanun’la 506 sayılı Kanun’a eklenmiştir. Yine aynı Kanun’la 506 sayılı Kanun’a eklenen geçici 54. maddede, 01.04.1981 tarihinden önce malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tescil edilmiş olanlar hakkında 60. maddenin (G) fıkrası hükmünün uygulanmayacağı hüküm altına alınmıştır. Bu kapsamdaki sigortalıların 506 sayılı Kanun’un geçici 81. maddesine göre aylığa hak kazanma koşullarının belirlenmesinde 18 yaş uygulamasına bakılmaksızın, ilk işe giriş tarihine göre yaş, prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresi koşulları tespit edilecektir. Söz konusu koşullardan sigortalılık süresi koşulunun tahsis talep tarihinde yerine gelip gelmediği incelenirken ise, 18 yaş uygulamasına bakılacaktır(). www.ozdogrular.com
VI- SONUÇ Farklı statülerde çalışması olan sigortalıların hizmetlerinin birleştirilmesinde emeklilikte geçerli bütün hizmetlerin dikkate alınmaması sigortalıların özellikle emekliliğe hak kazanmalarında gerekli prim ödeme gün sayısında ve emekli aylığı bağlama oranlarında büyük kayıplara yol açmaktadır. Hatta 2008 yılı Ekim ayı başından önce memuriyeti olması nedeniyle haklarında Emekli Sandığı Kanunu hükümleri uygulananların emeklilik yaşlarının tespitinde büyük rol oynamaktadır. Bu durumda olanların emeklilik için 5434 sayılı Kanun’un Geçici 205. maddesinde yer alan kademeli yaş hadleri tespit edilirken varsa kişilerin 18 yaşın altındaki sigortalı hizmetleri de dikkate alınmaktadır. Memurlardan 2008 yılı Ekim ayı başından önce 18 yaş altında SSK’lı çalışmaları bulunanların SGK il müdürlüklerince SSK’lı hizmetleri kurumlarına bildirilirken 18 yaşın altındaki sigortalı çalışmaları bildirilmemektedir. Burada dikkat edilmesi gereken hususlar; — 18 yaşın altındaki çalışmaların emeklilikte geçerli bir süre olarak değerlendirilmesinde bir sorun bulunmadığı, — Bu sürelerin memurlar açısından emeklilik keseneğine esas aylıklarının tespitinde dikkate alınmayacağı, — 4/1-a sigortalıları(eski SSK) açısından ise bu sürelerinin prim ödeme gün sayılarına eklenmekle birlikte sigortalılık başlangıç süresine sayılmayacağı ve sigortalılık başlangıçlarının 18 yaşın doldurulduğu tarih olarak kabul edileceğidir. Bu durumda da 18 yaşın altında SSK’lı olarak çalışması bulunanların çalışma sürelerinin kurumlarına bildirilmesi ve bu sürelerinin emeklilik için gerekli hizmet sürelerinden sayılması gerekmektedir.
Akın ŞİMŞEK*
E- Yaklaşım
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. |
