I- GİRİŞ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun(1) 1. maddesine göre, 5510 sayılı Kanun’un amacı; sosyal sigortalar ile genel sağlık sigortası bakımından kişileri güvence altına almak, bu sigortalardan yararlanacak kişileri ve sağlanacak hakları, bu haklardan yararlanma şartları ile finansman ve karşılanma yöntemlerini belirlemek, sosyal sigortaların ve genel sağlık sigortasının işleyişi ile ilgili usul ve esasları düzenlemektir.  Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) 5510 sayılı Kanun hükmü doğrultusunda sosyal sigortalar ve genel sağlık sigortası ile ilgili düzenlemelerde amacı gerçekleştirmek üzere yetkili kılındığı anlaşılmaktadır. 5510 sayılı Kanun kapsamında kendisine verilen bu yetkiye istinaden SGK,  işveren, sigortalı, hak sahibi ve ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile meslek odalarına “sosyal güvenliği” sağlama adına bildirim yükümlülüğü getirmektedir.

Bildirim yükümlülüklerini Kanun’da öngörülen süreler içerisinde yerine getirmeyen işveren, sigortalı, hak sahibi ve ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile meslek odalarına SGK, 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesi gereği idari para cezası adı verilen yaptırım uygulamaktadır. Belirtelim ki; Kanun’un sağlıklı biçimde uygulanması ve Kanun’daki hükümlerin boş sözcük yığını olarak kalmaması için, uygulamanın izlemesi, gözetimi ve denetiminden başka uygulamada saptanacak aykırılıklar hakkında cezalandırma hakkını da kullanması gerekir(2). İdari para cezalarının çıkış noktasını da bu temel anlayış oluşturur.

Bu çalışmamızda, 5510 sayılı Kanun’a göre, 4/b kapsamında sigortalı sayılan limited şirket ortakları ile anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortaklarının, sigortalı işe giriş ve sigortalı işten çıkış bildirgesi verme yükümlüsünün anılan şirket tüzel kişiliği olup olmadığı ile Kanun’a göre ortakları adına 4/b kapsamındaki sigortalılara ait sigortalı işe giriş ve sigortalı işten çıkış bildirgesi vermeyen ticaret şirketlerine idari para cezası uygulanmasının 5510 sayılı Kanun’a uygun olup olmadığı diğer bir ifade ile şirketlere uygulanan idari para cezalarının yasallığı irdelenecektir. www.odogrular.com

II- 4/b KAPSAMINDA SİGORTALI SAYILANLARIN İŞE GİRİŞ BİLDİRGESİ VERME YÜKÜMLÜLERİ KİMLERDİR?

5510 sayılı Kanun’un 8. maddesinin üçüncü fıkrasında, 4/b kapsamında sigortalı sayılanlara ait sigortalı işe giriş bildirgesi verme yükümlüleri tek tek sayılmıştır. Buna göre;

5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılanlardan; ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanların sigortalılıkları için ilgili vergi daireleri, gelir vergisinden muaf olanların sigortalılıkları için esnaf ve sanatkarlar müdürlükleri, şirket ortaklarından; kolektif şirket, adi komandit şirketlerin komandite ve komanditer ortakları ile donatma iştiraki ortaklarının sigortalılıkları için vergi daireleri, limited şirket, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları ve anonim şirket ortaklarından yönetim kuruluna seçilenlerin sigortalılıkları için ticaret sicil memurlukları, köy ve mahalle muhtarlarının sigortalılıkları için il veya ilçe mülki amirlikleri, tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanların sigortalıkları için bağlı oldukları ziraat odaları veya ziraat odalarının bulunmadığı yerlerde tarım il/ilçe müdürlükleri bildirim yükümlüleri diğer bir ifade ile 4/b kapsamındaki sigortalılara mahsus sigortalı işe giriş bildirgesi vermesi gereken kuruluşlardır.

5510 sayılı Kanun, daha sonra anonim şirketlerin yönetim kurulu üyeliğine seçilen ortakların sigortalılığı için anonim şirketi, sonradan limitet şirkete ortak olan kişilerin sigortalılığı için limitet şirketi bildirim yükümlüsü saymamıştır. Dolayısıyla bildirim yükümlüsü sayılmayan anonim şirketlerle limitet şirketlere Kanun’un 102. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendi uyarınca bir asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanması Kanun’a uygun düşmeyecektir. www.odogrular.com

SGK’nın 27.09.2011 tarih ve 2011-86 sayılı e-Posta yazıları gereği SGK İl Müdürlükleri/Merkez Müdürlükleri tarafından, daha sonra anonim şirketlerin yönetim kurulu üyeliğine seçilen ortaklar adına işe giriş bildirgesi vermeyen anonim şirket tüzel kişilikleri ile sonradan limitet şirkete ortak olanlar adına işe giriş bildirgesi vermeyen limitet şirket tüzel kişiliklerine idari para cezası uygulanması yasal dayanaktan yoksundur.

III 4/b KAPSAMINDA SİGORTALI SAYILANLARIN İŞTEN ÇIKIŞ BİLDİRGESİ VERME YÜKÜMLÜLERİ

Sigortalılığın sona ermesi ve sigortalılıkları sona erenlere ilişkin bildirim yükümlüleri 5510 sayılı Kanun’un 9. maddesinde düzenlenmiştir. Kanun’un 9. maddesi hükmüne göre, 4/a kapsamında sigortalı sayılan tüm sigorta kollarına tabi sigortalılarla haklarında bazı sigorta kolları uygulananların işten ayrılış bildirimleri, sigortalıları çalıştıran işverenleri tarafından, 4/c kapsamında sigortalı sayılanların işten ayrılış bildirimleri bu sigortalıları çalıştıran kamu kurumları tarafından, 4/b kapsamında sigortalı sayılanların işten ayrılış bildirimleri ise sigortalıların kendileri tarafından ve/veya faaliyetin sona erdirilmesini bildirmekle yükümlü tutulan kuruluşlar veya vergi daireleri tarafından yerine getirilmektedir.

Kanun hükmü doğrultusunda, anonim şirketlerin yönetim kurulu üyeliğinden ayrılan ortakları ile limited şirketteki hissesini devreden ortakların işten ayrılış bildirgesi bizzat sigortalı ve ilgili şirket tüzel kişiliği tarafından bildirilmelidir. Burada dikkat edilirse hem sigortalının kendisi hem de bizatihi şirket tüzel kişiliği sigortalılığın sona ermesini bildirmekle diğer bir ifade ile sigortalı işten çıkış bildirgesi vermekle yükümlü tutulmuştur. www.odogrular.com

IV- ORTAĞA AİT SİGORTALI İŞE GİRİŞ VE İŞTEN ÇIKIŞ BİLDİRGESİNİ VERMEYEN ŞİRKETE İDARİ PARA CEZASI UYGULANABİLİR Mİ?

İdari para cezalarına ait hükümler 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesinde düzenlenmiştir. Kanun’un 102. maddenin birinci fıkrası (a) bendine göre; sigortalı işe giriş bildirgesi vermekle yükümlü tutulduğu halde işe giriş bildirgesini vermeyen ya da Kanunda belirtilen süre dışında veren işveren, ilgili vergi daireleri, esnaf ve sanatkarlar müdürlükleri, ticaret sicil memurlukları, il veya ilçe mülki amirlikleri, ziraat odaları, tarım il/ilçe müdürlüklerine bir asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanacağı hüküm altına alınmıştır. 5510 sayılı Kanun’un 8. maddesine göre, ticaret şirketleri ve sigortalının kendisi bildirim yükümlüsü olmadığına göre Kanunun 102. maddesi birinci fıkrası (a) bendine ticaret şirketlerine ya da sigortalının kendisine idari para ceza uygulanması mümkün değildir(3). www.odogrular.com

Sigortalı işten çıkış bildirgelerine bağlı olarak uygulanacak idari para cezaları 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesi birinci fıkrası (j) bendinde düzenlenmiştir. 102. maddesinin birinci fıkrasının (j) bendinde, “9. maddenin birinci fıkrasının (a) bendine göre sigortalılığı sona erenlere ilişkin bildirim ile 506 sayılı Kanun’un geçici 20. maddesinde yer alan sandıklara, sandık iştirakçiliğinin başlama veya sona ermesine ilişkin bildirimi” yerine getirmeyenlere idari para cezası uygulanacağı belirtilmiştir. 9. maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen bildirim 4/b veya 4/c sigortalılarına ait işten ayrılış bildirgesi verilmesi değil 4/a sigortalılarına ait işten ayrılış bildirgesi verilmesidir(4).

5510 sayılı Kanun’un 9. maddesi hükmüne göre, sigortalının kendisi ve şirket tüzel kişiliği ortaklarının/yönetim kurulu üyesi ortaklarının sigortalılığının sona ermesini bildirmekle diğer bir ifade ile sigortalı işten çıkış bildirgesi vermekle yükümlü tutulmuş ancak 102. madde birinci fıkra (j) bendinde, işten ayrılış bildirgesi verme yükümlülüğünü yerine getirmeyen sigortalılara ve şirket tüzel kişiliğine idari para cezası öngörülmemiştir. www.odogrular.com

V- SONUÇ

Limited şirketlerde; ortağa ait sigortalı işe giriş bildirgesi ve ortağın hissesini devretmesi halinde işten çıkış bildirgesini vermeyen limited şirketlere, anonim şirketlerde; yönetim kurulu üyesi olan ortağa ait sigortalı işe giriş bildirgesi ve ortağın hissesini devretmesi veya yönetim kurulu üyeliğinden ayrılması halinde işten çıkış bildirgesini vermeyen anonim şirketlere, idari para cezası uygulanması 5510 sayılı Kanun’a uygun değildir. www.odogrular.com

Şirketlerin, ortaklara ait işe giriş bildirgeleri ile işten çıkış bildirgelerini vermemeleri ya da süresi dışında vermeleri halinde şirketlere idari para cezası uygulanmasını düzenleyen SGK’nın 27.09.2011 tarih ve 2011-86 sayılı e-Posta yazılarını revize etmesi gerekmektedir. e-Posta revizesi yapılana kadar, şirketlerin gereksiz yere idari para cezası ödememeleri ya da mahkemelerde emek ve zaman kaybetmemeleri adına ekte sunulan dilekçe ile ortaklara ait işe giriş bildirgeleri ile işten çıkış bildirgelerini SGK’ya yasal süre içinde vermelerinde fayda bulunmaktadır.

ÖRNEK DİLEKÇE:

T.C.

SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAŞKANLIĞI

İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü ……………. Sosyal Güvenlik  Merkezi’ne

Konu: İşe Giriş Bildirgesi-İşten ayrılış Bildirgesi

…… Unvanlı işletmemizde yönetim kurulu üyesi olan  …… TC kimlik numaralı …… isimli ortağımız …… Tarihinde Y. Kurulu Üyesi/Başkanlığı görevinden ayrılmıştır. Yine  …… TC kimlik numaralı …… İsimli ortağımız …… Tarihinden itibaren Y. Kurulu Uyesi/Başkanı olarak atanmıştır.

5510 sayılı Kanun’un 4. maddesi 1. fıkrası (b) bendi gereği yeni atanan Y. Kurulu Üyesi/Başkanın sigortalı sayılması ve görevinden ayrılan Y. Kurulu Üyesi/Başkanın sigortalılığının sonlandırılması için ekte sunduğumuz sigortalı işe giriş/sigortalı işten ayrılış bildirgelerinin kabulünü;

Arz ederiz.

                                                                                                                             İşletme Unvanı

ADRESİ                                  :

……………………………….

EK                                         :

1-Sigortalı İşe Giriş Bildirgesi(5)

2-Sigortalı İşten ayrılış Bildirgesi

3-Ticaret Sicil Gazetesi Sureti ve/veya Karar Defteri Sureti

Murat GÖKTAŞ*

Murat ÖZDAMAR**

Yaklaşım

----------------------------------------------

(*)       Sosyal Güvenlik Kurumu Başmüfettişi, ÇEKO Bilim Uzmanı

(**)      İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdür Yrd., Doktora Öğrencisi

(1)         16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)         Ali GÜZEL - Ali Rıza OKUR - Nurşen CANİKLİOĞLU, Sosyal Güvenlik Hukuku, Beta Yayınevi, 12. Baskı, İstanbul 2009, s. 154

(3)         İdari para cezası sigortalıya uygulanmamakta, şirket tüzel kişiliklerine uygulanmaktadır.

(4)         9. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi: 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların, hizmet akdinin sona erdiği tarihten biçiminde düzenlenmiştir. Düzenleme 4/a kapsamındaki sigortalılarla ilgilidir.

(5)         Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği, 12.05.2010 tarih ve 27579 sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanmıştır. İşe giriş ve işten çıkış bildirge suretleri Yönetmelik ekinde bulunmaktadır.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.