I- GİRİŞ

İşverenlerin işyeri kayıt ve belgelerini ilgili mevzuatta belirtilen usul ve esaslara göre düzenlemeleri gerekmektedir. İşverenlerin tutmak zorunda oldukları defterler; esas itibariyle vergi mevzuatı uyarınca tutulması gereken yevmiye defteri, işletme defteri, serbest meslek defteri vb. defterlerdir. Defter dayanağı belgeler ise gelir-gider belgeleri, ücret ödeme bordroları, fatura gibi belgelerdir. Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin(1) 104/1. maddesine göre işverenlerin tutmak zorunda oldukları defterlerle dayanağı belgeler, aylık prim ve hizmet belgesinin, aylık fiilî hizmet süresi zammı prim belgesinin, yıllık fiili hizmet süresi zammı prim belgesinin ve yıllık itibari hizmet süresi prim belgesinin dayanağı belgeler niteliğinde sayılır. www.ozdogrular.com

İşyeri kayıtlarının mevzuata uygun olarak düzenlenmesi işverenin Kurum’a yaptığı bildirimlerin doğruluğunun teyidi ve idari para cezalarına maruz kalınmaması bakımından son derece önemlidir. Bu yazımızda SGK Mevzuatı’na göre kayıt geçersizliği halleri ile geçersizlik halinde uygulanacak idari para cezaları hususunu açıklamaya çalışacağız. www.ozdogrular.com

II- SGK MEVZUATI’NA GÖRE KAYIT GEÇERSİZLİĞİ HALLERİ

Defter ve belgelerdeki geçersizlik halleri 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun(2) 102. maddesinin (e) fıkrası 4 numaralı alt bendinde, ücret tediye bordrosundaki geçersizlik halleri ise aynı fıkranın 5 numaralı alt bendinde tahdidi olarak sayılmıştır.

A- DEFTER VE BELGELERDEKİ GEÇERSİZLİK HALLERİ

● Kanunî tasdik süresi geçtikten sonra tasdik ettirilmiş olan defterlerin tasdik tarihinden önceki kısmı (213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 352. maddesine göre tasdiki gereken defterlerin kanuni sürenin sonundan itibaren 1 ay içinde tasdik ettirilmiş olması halinde defter tasdik yönünden geçerli kabul edilecektir.),

● İşçilikle ilgili giderlerin işlenmemiş olduğu tespit edilen defterler,

● Sigorta primleri hesabına esas tutulan kazançların kesin olarak tespitine imkân vermeyecek şekilde usûlsüz veya noksan tutulmuş defterler,

● Herhangi bir ay için sigorta primleri hesabına esas tutulması gereken kazançların ve kazançlarla ilgili ödemelerin (sigorta primine esas kazancın ödemeye bağlı olduğu durumlar dahil) o ayın dahil bulunduğu hesap dönemine ait defterlere işlenmemiş olması halinde, o aya ait defter kayıtları geçerli sayılmaz ve bu geçersizlik hallerinin gerçekleştiği her bir takvim ayı için, aylık asgari ücretin yarısı tutarında;

● Kullanılmaya başlanmadan önce tasdik ettirilmesi zorunlu olduğu halde tasdiksiz tutulmuş olan defterler geçerli sayılmaz ve tutmakla yükümlü bulunulan defter türü dikkate alınarak bilanço esası için asgari ücretin 12 katı diğer defterler için ise asgari ücretin 6 katı tutarında;

● Vergi Usul Kanunu gereğince bilanço esasına göre defter tutulması gerekirken işletme hesabı esasına göre tutulmuş defterler geçerli sayılmaz ve asgari ücretin 12 katı tutarında

idari para cezası uygulanır. www.ozdogrular.com

B- ÜCRET TEDİYE BORDROSUNDAKİ GEÇERSİZLİK HALLERİ

İşverenler tarafından ibraz edilen aylık ücret tediye bordrosunda;

● İşyerinin sicil numarası,

● Bordronun ilişkin olduğu ay,

● Sigortalının adı, soyadı,

● Sigortalının sosyal güvenlik sicil numarası,

● Ücret ödenen gün sayısı,

● Sigortalının ücreti,

● Ödenen ücret tutarı ve

● Ücretin alındığına dair sigortalının imzasının

bulunması zorunludur. www.ozdogrular.com

Belirtilen unsurlardan herhangi birini ihtiva etmeyen (imza şartı yönünden makbuz mukabilinde veya banka kanalıyla yapılan ödemeler hariç) ücret tediye bordroları geçerli sayılmaz ve her bir geçersiz ücret tediye bordrosu için aylık asgari ücretin yarısı tutarında, idari para cezası uygulanır.

Ancak bu şekilde uygulanacak idari para cezalarının toplamı kayıtların ibraz edilmemesi halinde uygulanacak idari para cezası tutarını aşamaz. Başka bir ifadeyle uygulanacak idari para cezası; işvereninin tutmakla yükümlü olduğu defter türü esas alınarak bilanço esasına göre defter tutuyorsa asgari ücretin 12 katı, diğer defterleri ( işletme defteri, karar defteri vb.) tutuyorsa asgari ücretin 6 katı, defter tutmak zorunda değilse asgari ücretin 3 katı kadar olabilecektir. Buna göre Kurum’a ibraz edilen ancak geçerli sayılmayan defter, kayıt ve belgeler hakkında uygulanacak idari para cezası için bir üst limit belirlenmiştir(3). www.ozdogrular.com

Ayrıca ibraz süresi geçirildikten sonra incelemeye sunulan ve tümünün veya bir bölümünün geçersiz olduğu tespit edilen defter ve belgeler yönünden, ayrıca geçersizlik fiilleri için idari para cezası uygulanmaz, sadece tutulan defter türü dikkate alınarak bilanço esasına göre defter tutuyorsa asgari ücretin 12 katı, diğer defterleri tutuyorsa asgari ücretin 6 katı, defter tutma yükümlüğü yoksa asgari ücretin 3 katı tutarında idari para cezası uygulanır. www.ozdogrular.com

III- SONUÇ

Sosyal Güvenlik Mevzuatı’nda idari para cezalarının görece ağır olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Zira söz konusu ceza-i müeyyideler, asgari ücrete endekslenmiş olup cezaya dayanak olan fiilin işlendiği tarihte geçerli olan 16 yaşından büyük çalışanlar için belirlenmiş asgari ücretin katları ve/veya oranları üzerinden hesap edilmektedir. Bu nedenle de kendiliğinden güncellenmekte ve azımsanmayacak meblağlara tekabül etmektedir. Hülasa; işveren ve mali müşavirlerimizin bilhassa kayıt ve belgelerin tutulmasında, saklanmasında ve icap ettiğinde de ibrazında azami özen göstermelerinde, kendileri için yarar var diye düşünüyoruz. www.ozdogrular.com

Reşat MERTTRİ*

Yaklaşım

---------------------------------------------------------

(*)       İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü, Sosyal Güvenlik Denetmeni

(1)         12.05.2010 tarih ve 27579 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)         16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(3)         Ali GÜZEL - Ali Rıza OKUR - Nurşen CANİKLİOĞLU, Sosyal Güvenlik Hukuku, 13. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul 2011, s. 267

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.