I- GİRİŞ

Borçlar hukuku açısından kaza, borçlunun kusur ve iradesi dışında meydana gelen, önceden görülemeyen, kaçınılması mümkün olmayan, zarar doğuran ve borçluyu sorumluluktan kurtaran herhangi bir olaydır. Genel anlamda ise kaza; can ya da mal kaybına neden olan kötü olay olarak tanımlanmaktadır(1).

İş kazası doktrinde sigortalının, işverenin emir ve talimatları altında bulunduğu esnada çalıştığı iş veya işin gereği nedeniyle aniden ve dıştan meydana gelen bir etkenle onu bedence ya da ruhça zarara uğratan olay olarak tanımlanmaktadır(2). www.ozdogrular.com

İş kazası kavramı, kazanın çalışma yaşamından doğan halini oluşturmakta olup, mesleki risklerin başında gelmektedir. Karşılaştığı risk nedeniyle belirli bir süre çalışamayan sigortalının ücret kaybına uğrayacağı kuşkusuzdur. İşte, sosyal sigorta kapsamında yapılacak parasal yardımlar, bu ücret kaybını önlemek ve sigortalıya belirli bir ekonomik güvence sağlamak amacını taşır. Bu tür yardımların yapılabilmesi için de sigortalının uğradığı iş kazası sonucu geçici veya sürekli olarak iş göremez duruma gelmesi gerekir(3). Bu yazımızda sigortalının kendisinin ağır kusuru veya kasti bir hareketi sonucu iş kazasına uğrayıp iş göremez hale gelmesi durumunda geçici iş göremezlik ödeneğini (istirahat/rapor parası) alıp alamayacağı hususunu açıklamaya çalışacağız. www.ozdogrular.com

II- İŞ KAZASI SAYILAN HALLER VE İŞ KAZASI SİGORTASINDAN SAĞLANAN HAKLAR

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun(4) 13. maddesine göre iş kazası;

a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,

b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,

c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,

d) Bu Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi (SSK) kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,

e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,  meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır.

Yine aynı Kanun’un 16. maddesine göre iş kazası sigortasından sağlanan haklar;  

a) Sigortalıya, geçici iş göremezlik süresince günlük geçici iş göremezlik ödeneği (istirahat/rapor parası) verilmesi,

b) Sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanması,

c) İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine, gelir bağlanması,

d) Gelir bağlanmış olan kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi,

e) İş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölen sigortalı için cenaze ödeneği verilmesi. www.ozdogrular.com

III- AĞIR KUSURU VEYA KASDİ BİR HAREKETİ YÜZÜNDEN İŞ KAZASINA UĞRAYAN SİGORTALI RAPOR PARASI ALABİLİR Mİ?

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin(5) 38. maddesine göre; geçici iş göremezlik; sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde Kurum’ca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulu raporlarında belirtilen istirahat süresince geçici olarak çalışamama halidir. Geçici iş göremezlik ödeneği ise; sosyal sigortacılık bakımından, iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık sigorta kollarından istirahatli bulunan sigortalıya çalışamadığı günler için Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ödenen parasal yardımdır. www.ozdogrular.com

Sigortalı, işverenin ve/veya üçüncü kişilerin kusurlu davranışları sonucu veya kendisinin ağır kusuru yahut kasti bir hareketi yüzünden iş kazasına maruz kalıp iş göremez hale gelebilir. İş kazasının işverenin veya üçüncü kişilerin kusurundan kaynaklanması durumunda Kurum’ca sigortalıya gerekli ödemeler yapıldıktan sonra sorumlulara rücu edilmektedir. İş kazasının sigortalının ağır kusuru veya kasti bir hareketi yüzünden meydana gelmesi durumunda ise sigortalıya yapılacak parasal ödemeler de sigortalının ağır kusuru veya kasti hareketi dikkate alınarak eksiltme yapılmaktadır. www.ozdogrular.com

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 44. maddesine göre;

Sigortalının iş kazasına veya meslek hastalığına uğraması, hastalanması, tedavi süresinin uzaması veya iş göremezliğinin artması hâllerinde geçici iş göremezlik ödeneği veya sürekli iş göremezlik geliri;

Ceza sorumluluğu olmayanlar hariç, ağır kusuru yüzünden iş kazasına uğrayan, meslek hastalığına tutulan veya hastalanan sigortalının, mahkeme kararı, denetim, soruşturma ve kontrol raporları, ünite kararı, hekim raporu, kamu kurum ve kuruluşlarının görevleri gereği düzenlediği tutanaklar veya belgelerde belirlenen kusur derecesinin üçte biri oranında Kurum’ca eksiltilerek ödenir. Ancak kusur derecesinin bilgi ve belgelerde yer almaması hâlinde yüzde beş oranında Kurum’ca eksiltilir. www.ozdogrular.com

 Mahkeme kararı, denetim, soruşturma ve kontrol raporları, ünite kararı, hekim raporu, kamu kurum ve kuruluşlarının görevleri gereği düzenlediği tutanaklar veya belgelerde kasti bir hareketi yüzünden iş kazasına uğradığı saptanan meslek hastalığına tutulan, hastalanan sigortalıya, yarısı tutarında ödenir.

Sigortalının, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili kurallara uymaması, tehlikeli olduğu veya hastalığa sebep olacağı bilinen bir hareketi yapması, yetkili kimseler tarafından verilen emirlere aykırı hareket etmesi, açıkça izne dayanmadığı gibi, hiçbir gereği veya yararı bulunmayan bir işi bilerek yapması ve yapılması gerekli bir hareketi savsaması, ağır kusuruna esas tutulur. www.ozdogrular.com

Bu bağlamda iş kazası sigortalının ağır kusuru yüzünden meydana gelmişse kendisine ödenmesi gereken istirahat/rapor parası kusur derecesinin üçte biri oranında, kusur derecesinin olmaması halinde ise yüzde beş oranında eksiltilerek ödenecek veya kasti hareketi söz konusu ise yarısı tutarında ödenecektir. www.ozdogrular.com

IV- SONUÇ

İş kazası sigortası kapsamında, iş kazasına maruz kalan sigortalıya ödenen geçici iş göremezlik ödeneği (istirahat/rapor parası) sigortalının veya hak sahiplerinin uğradığı geçici gelir kayıplarını telafi etmeyi amaçlamaktadır. Sigortalının ağır kusurunun veya kasti hareketinin meydana gelen olayın iş kazası niteliğini ortadan kaldırmağı, ancak sigortalıya yapılacak parasal yardımın miktar ve kapsamını etkilediği, bu uygulamanın da sosyal sigortalar düşüncesine ve sosyal devlet anlayışına uygun olduğu söylenebilir.

Reşat MERTTİR*

Yaklaşım

(*)          İstanbul Sosyal Güvenlik Kurumu İl Müdürlüğü, Sosyal Güvenlik Denetmeni

(1)         Murat GÖKTAŞ - Cüneyt OLGAÇ, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Hükümleri Çerçevesinde İşveren Uygulama Rehberi, 1. Baskı, Beyaz Hat yayıncılık, İstanbul 2011, s.152

(2)         Gaye Burcu SERATLI, İş Kazasından Doğan Destekten Yoksun Kalma Tazminatı, Yetkin Yayınları, Ankara 2003, s.29

(3)         Ali GÜZEL - Ali Rıza OKUR - Nurşen CANİKLİOĞLU, Sosyal Güvenlik Hukuku, 13. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul 2010, s. 327

(4)         16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(5)         12.05.2010 tarih ve 27579 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.