I- GİRİŞ

Bilindiği üzere doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılama güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişi engelli olarak tanımlanmaktadır (5378 sK. md. 3). 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda ise sigortalı olarak işe başlamadan önce malûl olan, çalışma gücü kaybı oranı % 60’ın altında bulunan, erken yaşlanan ve maden işyerlerinin yeraltı işlerinde çalışan sigortalılar korunarak, daha kolay şartlarla emekli olabilme olanağı sağlanmıştır. Çalışmamızda ise 506 sayılı mülga Kanun ile 5510 sayılı Kanun uygulamalarında farklılık arz ettiği hususu da dikkate alındığında özürlülerin özel şartlarla emekliliği konusuna yer verilmiştir. www.ozdogrular.com

II- 01.10.2008 SONRASI İŞE BAŞLAYAN ÖZÜRLÜLERİN ERKEN EMEKLİLİĞİ

Bu Kanun’un 28. maddesindeki özürlü emekliliği hükümleri, Kanun’un 4\1-a yani SSK kapsamındaki sigortalılar için 01.10.2008 gününden sonra ilk defa işe girecek olanlar için uygulanacak olup, geçici 6. maddesi ile de kademelendirme getirilmiştir. 01.10.2008 öncesi işe giren sigortalılar 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun mülga 60 ve geçici 87. maddesindeki hükümlere tabidir (5510 sK. geç. md. 10). 4/1-(b) yani Bağ-Kur kapsamındaki sigortalılar için ise işe başlama tarihine bakılmaksızın 01.10.2008 tarihi itibariyle 28. madde hükümleri uygulanacaktır. Yeni düzenleme ile mülga kanun olan 506 sayılı Kanun’da mevcut olan sakatlığı nedeniyle vergi indirimine tabi olma şartı kaldırıldığı gibi, 4\1-b yani Bağ-Kur kapsamındaki sigortalılara da çalışma güçlerindeki kayıplara göre erken emeklilik getirilmiştir. www.ozdogrular.com

Özürlülük nedeniyle erken emeklilikte aranan şarlar ise;

a- Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce yüzde 60 ve daha fazla oranda hastalık veya özrü bulunan ve bu nedenle malûllük aylığından yararlanamayanlara, en az on beş yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3960 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak(1),www.ozdogrular.com

b- Yetkili sağlık kurullarınca usulüne uygun düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbî belgelerin incelenmesi sonucu, Kurum Sağlık Kurulu’nca çalışma gücündeki kayıp oranının; Yüzde 50 ile 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4320 gün, yüzde 40 ile 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 18 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4680 gün prim bildirilmiş olanlar herhangi bir yaşa bağlı olmadan özürlü sıfatıyla erken emekli olabilecekler(2).

III- 01.10.2008 ÖNCESİ İŞE BAŞLAYAN ÖZÜRLÜLERİN ERKEN EMEKLİLİĞİ

Bilindiği üzere 01.10.2008 öncesi özürlülük nedeniyle Bağ-Kur kapsamında sigortalılar için erken emeklilik söz konusu değilken, SSK kapsamında çalışan sigortalılar için 06.08.2003 tarihine kadar(3) 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun mülga 60. maddesi gereği en az 15 yıldan beri sigortalı olma, en az 3600 gün prim ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu kapsamında vergi indiriminden faydalanma şartları aranırken, 06.08.2003 tarihi sonrası 4958 sayılı Kanun ile özürlülere ilişkin yaşlılık aylığı bağlanması ile ilgili hükümler değiştirilmiş olup, sigortalıların işe giriş tarihlerine göre kademelendirme getirilmiştir. www.ozdogrular.com

Düzenlemeye göre;

Burada dikkat çeken hususun 06.08.2003 tarihi sonrası şartların sakatlık derecelerine göre kademelendirildiğidir. Bilindiği üzer sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanma şartı daha önceden olduğu gibi, bu yasada da korunmuştur. Yasa sakatlık derecelerinin tespitinde ise Gelir Vergisi Kanunu’na atıfta bulunulduğundan, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nda 31. maddesinde kimlerin hangi derece sakat sayılacağı açıklanmaktadır. Anılan maddede  “Çalışma gücünün asgari % 80’ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabı birinci derece sakat, asgari % 60’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ikinci derece sakat, asgari % 40’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ise üçüncü derece sakat sayılır…” ibaresi öngörüldüğünden belirtilen şartlara göre işlem yapılmaktadır. www.ozdogrular.com

IV- SONUÇ

Konuyu toparlayacak olursak 01.10.2008 tarihi sonrası işe başlayan Kanun’un 4\1-a yani SSK sigortalısı sakatlık nedeniyle vergi indirimi alıp almadığına bakılmaksızın SGK sağlık kurullarınca verilmiş olan çalışma gücü kayıp oranlarına göre erken emekli olabileceklerdir. 01.10.2008 öncesi SSK kapsamında sigortalılığı başlayanlar ise geçici madde ile mülga kanun hükümlerine tabi olunacağı öngörüldüğünden erken emeklilik için sakatlık nedeniyle vergi indiriminden faydalanma zorunluluğu bulunmaktadır. Ancak vergi indiriminden faydalanma tarihinin 01.10.2008 tarihi öncesi veya sonrası fark etmemektedir. Yine ilk defa sigortalı olanlardan işe başlamadan önce malûl sayılmayı gerektirecek derecede hastalık veya özrü bulunan ve bu nedenle malûllük aylığından yararlanamayan sigortalıların malûllük oranlarında, 01.10.2008 tarihi öncesi 4\1-a kapsamında işe başlayan sigortalılarda çalışma gücünün 2\3 oranında yitirilmiş olmasına bakılmakta iken, bu tarih sonrası işe başlayan sigortalılarda % 60 oranı istenmektedir. Kanun’un 4\1-b yani Bağ-Kur kapsamındaki sigortalılarda ise 01.10.2008 tarihinden itibaren gerekli şartlara haiz olanlar işe başlama tarihlerine bakılmaksızın talepleri halinde erken emekli olabilmektedirler.

Kemal AKYOL*

Yaklaşım

(*)          SGK, Gürsu Sosyal Güvenlik Merkezi Müdür V., Sosyal Güvenlik Denetmeni

(1)         Belirtilen prim gün sayıları 4\1-a yani SSK kapsamında sigortalı olanlar için 5510 sayılı Kanun’un geçici 6. maddesi ile 01.01.2011 tarihinden itibaren uygulanacak olup, 01.10.2008-31.12.2010 tarihleri arası işe başlayanlar için kademe getirilmiştir.

(2)         Belirtilen prim gün sayıları 4\1-a yani SSK kapsamında sigortalı olanlar için 5510 sayılı Kanun’un geçici 6. maddesi ile 01.01.2015 tarihinden itibaren uygulanacak olup, 01.10.2008-31.12.2012 tarihleri arası işe başlayanlar için kademe getirilmiştir.

(3)         06.08.2003 tarihinde yürürlüğe giren 4958 sayılı Kanun’un 32. maddesi ile 506 sayılı Kanun’un 60. maddesindeki özürlülerle ilişkin hükümleri değiştirilerek sigortalı işe başlama tarihleri itibariyle kademelendirme getirilmiştir.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.