I- GİRİŞ

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin(1) 7. maddesinde, Aynı Yönetmeliğin 45. maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir. “6) Sigortalının bildirilmesi gereken kanuni süre içerisinde meydana gelen iş kazalarında, Kanun’un 23. maddesi hükmü uygulanmayacaktır.” denilmektedir.

Makalemizde Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği(2)’nin 45. maddesine eklenen bu fıkranın ne anlama geldiğini açıklamaya çalışacağız. www.ozdogrular.com

II- KONUNUN ÖRNEKLERLE AÇIKLAMASI

Konuyu izahata kavuşturmak için ilgili Kanun maddeleriyle atıf yapılan Kanun maddelerini hatırlamak yerinde olacaktır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun(3), “Süresinde Bildirilmeyen Sigortalılıktan Doğan Sorumluluk” başlıklı 23. maddesinde “Sigortalı çalıştırmaya başlandığının süresi içinde sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kurum’a bildirilmemesi halinde, bildirgenin sonradan verildiği veya sigortalı çalıştırıldığının Kurum’ca tespit edildiği tarihten önce meydana gelen iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık halleri sonucu ilgililerin gelir ve ödenekleri Kurum’ca ödenir. www.ozdogrular.com

Yukarıdaki fıkrada belirtilen hallerde, Kurum’ca yapılan ve ileride yapılması gerekli bulunan her türlü masrafların tutarı ile gelir bağlanırsa bu gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri tutarı, 21. maddenin birinci fıkrasında yazılı sorumluluk halleri aranmaksızın, işverene ayrıca ödettirilir.

4. maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı olduğu halde, 8. maddenin üçüncü fıkrasında belirtilen süre içerisinde bildirimde bulunmayanlara, bildirimde bulunulmayan sürede meydana gelen iş kazası, meslek hastalığı, analık halleri sonucu ilgililerin gelir ve ödenekleri Kurum’ca ödenmez.” denilmektedir. www.ozdogrular.com

Kanun’un 21. maddesi, “İş Kazası ve Meslek Hastalığı İle Hastalık Bakımından İşverenin ve Üçüncü Kişilerin Sorumluluğu” başlığını taşımakta olup birinci fıkrasına göre iş kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı bir hareketi sonucu meydana gelmişse, Kurum’ca sigortalıya veya hak sahiplerine bu Kanun gereğince yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri toplamı, sigortalı veya hak sahiplerinin işverenden isteyebilecekleri tutarlarla sınırlı olmak üzere, Kurum’ca işverene ödettirilmektedir. Yine aynı fıkra hükmüne göre işverenin sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınmaktadır. www.ozdogrular.com

5510 sayılı Kanun’un 4/1-a bendine tabi çalışanların Kurum’a bildirimleri için temel kural sigortalılık başlangıç tarihinden önce bildirilmeleridir. İşverenler bu bildirimi sigortalı işe giriş bildirgesiyle ve e-Sigorta yoluyla gerçekleştirmeleri gerekmektedir. Temel kural bu olmakla birlikte bu durumun istisnaları da bulunmaktadır. Şöyle ki; 5510 sayılı Kanun’un “Sigortalı Bildirimi ve Tescili” başlıklı 8. maddesinin birinci fıkrasına göre;

İşveren tarafından sigortalı işe giriş bildirgesi;

● İnşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde işe başlatılacak sigortalılar için, en geç çalışmaya başlatıldığı gün,

● Yabancı ülkelere sefer yapan ulaştırma araçlarına sefer esnasında alınarak çalıştırılanlar ile Kurum’a ilk defa işyeri bildirgesi verilecek işyerlerinde; ilk defa sigortalı çalıştırmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde çalışmaya başlayan sigortalılar için, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç söz konusu bir aylık sürenin dolduğu tarihe kadar,

● Kamu idarelerince istihdam edilen 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na(4) göre işsizlik sigortasına tabi olmayan sözleşmeli personel ile kamu idarelerince yurt dışı görevde çalışmak üzere işe alınanların, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren bir ay içinde,

Kurum’a verilmesi halinde, sigortalılık başlangıcından önce bildirilmiş sayılmaktadır.

● Diğer taraftan, anılan Kanun’un 4/1-b bendine tabi sigortalı olanlar için (tarımsal faaliyette bulunanlar hariç) sigortalılık başlangıcından itibaren kendi mevzuatına göre kayıt veya tescili yapan ilgili kurum, kuruluş ve birlikler, vergi daireleri ve esnaf sicil memurluğu sigortalı işe giriş bildirgesi düzenleyerek 15 gün içinde, 

● Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyeliğine seçilen ortakları, limited şirket ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortaklarından hisse devralan yeni ortaklarının, işe giriş bildirgeleri şirket yetkililerince düzenlenerek 15 gün içinde,

● 4/1-b bendine tabi sigortalı olmayı gerektirecek şekilde tarımsal faaliyette bulunanların ise Ziraat Odaları tarafından, ziraat odalarının bulunmadığı yerlerde il/ilçe tarım müdürlükleri tarafından, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç bir ay içinde,

● 4/1-b kapsamında sigortalı olan 6132 sayılı At Yarışları Hakkında Kanun’a(5) tabi jokey ve antrenörler de Türkiye Jokey Kulübü tarafından bir ay içinde

Kurum’a vermekle/bildirmekle yükümlüdürler. www.ozdogrular.com

Kanun’un 23. maddesi, sigortalı işe giriş bildirim sürelerine uyulmaması halinde, iş kazalarında, iş kazasına bağlı olarak Kurum’ca yapılacak tüm masrafların işverene rücu edileceğini ve bu hallerde Kanun’un 21. maddesinde öngörülen sorumluluk hallerinin (kaçınılmazlık ilkesi gibi) dikkate alınmayacağını hüküm altına almıştır. Çalışmamıza konu Yönetmelik hükmü, iş kazasının, bildirim süresi içinde meydana gelmesi durumunda, yukarıda aynen, bir önceki cümlede de özet olarak ifade ettiğimiz Kanun hükmünün uygulanmayacağını öngörmektedir. Yani, iş kazasına uğrayan bir işçi için Kurum’a verilmesi gereken Sigortalı İşe Giriş Bildirgesi’nin kaza günü itibariyle Kurum’a verilmesi durumunda Kanun’un öngördüğü süre henüz dolmamış ise Kanun’un 23. maddesi kazazede işçinin işvereni için uygulanmayacaktır. www.ozdogrular.com

Örnek-1: Yıkılmaz İnşaat firmasında, 27.04.2012 tarihinde işe başlayan boyacı ustası İsmail Bey’in işe başladığı gün merdivenden düşmek suretiyle iş kazası geçirdiğini ve kaza saatine kadar kazazede işçi için Kurum’a bildiriminin yapılmadığını varsayalım. Bu durumda, işvereninin kazazede işçinin bildirimini 27.04.2012 tarihinin yani kaza gününün 23.59’una kadar e-Sigorta yoluyla yapması durumunda Kanun’un 23. maddesinin öngördüğü müeyyidelerden kurutulacak ve kazazedenin de tedavisi sigorta kapsamında yapılacaktır. www.ozdogrular.com

Zira, Kanun’un 8. maddesinin birinci fıkrasında; “İşveren tarafından sigortalı işe giriş bildirgesi;

a) İnşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde işe başlatılacak sigortalılar için, en geç çalışmaya başlatıldığı gün,

…

Kurum’a verilmesi halinde, sigortalılık başlangıcından önce bildirilmiş sayılmaktadır.” denilmektedir. www.ozdogrular.com

Örnek–2: 26.04.2012 tarihinde 5510 sayılı Kanun kapsamına alınan, gurme yemek unvanlı işyerinde, 02.05.2012 tarihinde aşçı başı olarak işe başlayan Süleyman Bey’in elini kıyma makinesine kaptırmak suretiyle kaza geçirdiğini ve kaza saatine kadar bildiriminin yapılmadığını varsayalım. Bu durumda, işverenin kazazede işçinin bildirimini 26.05.2012 tarihinin saat 23.59’una kadar yapması durumunda Kanun’un 23. maddesinin öngördüğü müeyyidelerden kurutulacak ve kazazedenin de tedavisi sigorta kapsamında yapılacaktır.

Zira, Kanun’un 8. maddesinin birinci fıkrasında; “Kurum’a ilk defa işyeri bildirgesi verilecek işyerlerinde; ilk defa sigortalı çalıştırmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde çalışmaya başlayan sigortalılar için, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç söz konusu bir aylık sürenin dolduğu tarihe kadar,

…

Kurum’a verilmesi halinde, sigortalılık başlangıcından önce bildirilmiş sayılmaktadır.” denilmektedir. www.ozdogrular.com

III- SONUÇ

İş kazaları, maalesef, ülkemizde çokça yaşanılan bir hadisedir. Ne var ki; buna rağmen işverenlerimiz tarafından gerekli tedbirlerin yeterli ölçüde alındığını söylemek pek mümkün değildir. Öte yandan, kanuni bir hakkın kullanılma süresi içinde meydana gelen bir iş kazasında, hakkın kullanımının sonraya bırakılması nedeniyle, kaza gününde tescilli olmayan bir sigortalı için işverene sorumluluk yüklemek pek adil olmayacaktır. Bu nedenle öngörülen düzenlemenin hakkaniyetli olduğu kanaatindeyiz.

Murat ARAZ*

Yaklaşım  

(*)          SGK, Beykoz Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürü

(1)         17.04.2012 tarih 28267 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)         12.05.2010 tarih 27579 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(3)         10.06.2006 tarih 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(4)         08.09.1999 tarih 23810 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(5)         15.07.1953 tarih 8458 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.