I- GİRİŞ Bilindiği üzere, SSK emekli aylıklarının yıllar içerisinde farklılaşmasının ve farklı emekli gruplarının ortaya çıkmasının temelinde, aylık bağlama sisteminin parametreleri üzerinde yapılan değişiklikler yatmaktadır. Farklı emekli gruplarının emekli aylıkları arasındaki eşitsizliklerin kaldırılması ve aylıklar arasında en azından paralellik sağlanması yönündeki intibak talepleri emekliler tarafından sürekli dile getirilmiş özellikle 2000 yılından sonra getirilen aylık hesaplama sistemi ile bu talepler özellikle refahtan pay alma yönünde yoğunlaşmıştır. Bu yazıda, SSK emeklileri öngörülen intibak düzenlemesi hakkında açıklamalara yer verilerek, yapılan yasal düzenlemenin intibak taleplerini ne ölçüde karşıladığı hususu tartışılmıştır. www.ozdogrular.com II- YASAL DÜZENLEME 01.03.2012 tarih ve 6283 sayılı “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”un(1) 5. maddesi ile 2000 yılından önce tarafına malûllük, yaşlılık ve ölüm aylığı bağlanan SSK emeklilerinin aylıklarının yeniden hesaplanmasına ilişkin 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na geçici 39. madde eklenmiştir. Söz konusu madde; “Geçici Madde-39: (1) Son tahsis talep tarihi veya ölüm tarihi 2000 yılı Ocak ayı başından önce olup, 506 sayılı Kanun’un mülga hükümleri uyarınca gösterge sistemine göre bağlanan malûllük, yaşlılık ve ölüm aylıkları ile bu tarihten önce malûllük veya yaşlılık aylığı almakta iken bu tarihten sonra ölen sigortalıların ölüm aylıkları, bu madde hükümlerine göre yeniden hesaplanır. (2) Aylıkların hesaplanmasında, 506 sayılı Kanun’un mülga maddeleri uyarınca hazırlanan ve 1999 yılı Aralık ayında yürürlükte bulunan gösterge veya üst gösterge tablosundan sigortalı için tespit edilmiş olan mevcut gösterge rakamı ile aynı dönemde yürürlükte bulunan memur aylık katsayısı esas alınır. (3) Sigortalının aylık bağlama oranı aşağıdaki şekilde belirlenir: a) Malûllük aylığında; gösterge tablosundan aylık hesaplanmış olan için % 60, sigortalının başkasının bakımına muhtaç olması halinde % 70, üst gösterge tablosundan aylık hesaplanmış olan için ise 1999 yılı Aralık ayında yürürlükte bulunan ve gösterge rakamına göre % 59,9 ila % 50 arasında belirlenmiş olan taban aylık bağlama oranı esas alınır. Yaştan ve günden artırım ve eksiltme yapılmaz. b) Yaşlılık aylığında; gösterge tablosundan aylık hesaplanmış olan için % 60, üst gösterge tablosundan aylık hesaplanmış olan için ise 1999 yılı Aralık ayında yürürlükte bulunan ve gösterge rakamına göre % 59,9 ila % 50 arasında belirlenmiş olan taban aylık bağlama oranı esas alınır. Bu şekilde belirlenen taban aylık bağlama oranı, sigortalının tahsis talep tarihi itibarıyla kadın ise 50, erkek ise 55 yaşından sonra doldurduğu her tam yaş için ve 5000 günden fazla ödediği her 240 günlük malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi için (l)’er artırılır, 5000 günden noksan ödediği her 240 gün için (1)’er eksiltilir. Maden işyerlerinin yer altı işlerinde çalışması, sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce malûl olması, sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanması veya erken yaşlanması nedeniyle tarafına yaşlılık aylığı bağlananlara günden dolayı eksiltme yapılmaz. c) Ölüm aylığında; gösterge tablosundan aylık hesaplanmış olan için % 60, üst gösterge tablosundan aylık hesaplanmış olan için ise 1999 yılı Aralık ayında yürürlükte bulunan ve gösterge rakamına göre % 59,9 ila % 50 arasında belirlenmiş olan taban aylık bağlama oranı esas alınır. Bu şekilde belirlenen taban aylık bağlama oranı sigortalının ölüm tarihi itibarıyla kadın ise 50, erkek ise 55 yaşından sonra doldurduğu her tam yaş için ve 5000 günden fazla ödediği her 240 günlük malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi için (l)’er artırılır. Günden dolayı eksiltme yapılmaz. Malûllük aylığı almakta iken ölen sigortalılar hakkında bakıma muhtaçlık durumu dikkate alınmaksızın (a) bendi, yaşlılık aylığı almakta iken ölen sigortalılar hakkında ise (b) bendi hükümleri uygulanır. ç) Malûllük, yaşlılık ve ölüm aylığının aylık bağlama oranı % 85’ten fazla olamaz. (4) Sigortalının 1999 yılı Aralık ayı ödeme dönemi itibarıyla aylığı, yukarıdaki hükümlere göre tespit edilen gösterge rakamı, memur aylık katsayısı ve aylık bağlama oranının çarpımı suretiyle belirlenir. (5) Bu madde hükümlerine göre 1999 yılı Aralık ayı ödeme dönemi itibarıyla hesaplanan aylık tutarı, % 5,9 oranında artırılarak 2000 yılı Ocak ayına, 2000 yılı Ocak ayı için bu şekilde hesaplanan aylık tutarı ise, (7,13326594120697) çarpanı kullanılarak 2008 yılı Ocak ayına taşınır. Bu şekilde hesaplanan aylık tutarı da, 2008 yılı Ocak ayı ödeme döneminden başlayarak 2013 yılı Ocak ayı ödeme dönemine kadar (bu dönem dahil) 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılara ödenmekte olan aylıklara uygulanmış olan aylık artışları ile artırılır. (6) Bu maddeye göre hesaplanan aylık tutarının, sigortalı veya hak sahiplerine 2013 yılı Ocak ayı ödeme döneminde ödenmekte olan aylık tutarının altında kalması halinde, mevcut aylıkların ödenmesine devam edilir. (7) Bu maddeye göre hesaplanan aylıklar için geriye yönelik herhangi bir ödeme yapılmaz. (8) Sözleşme aylıklarını 2000 yılı Ocak ayı başından sonra borçlanma yapmak suretiyle tam aylığa yükseltenler ile geçici 20. maddeye göre devir alınacak sandıklardan aylık alanlara devir tarihinden sonra bu madde hükümleri uygulanmaz. (9) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin tereddütleri gidermeye Kurum Yönetim Kurulu yetkilidir.” hükmüne amirdir. www.ozdogrular.com III- İNTİBAK MADDESİNDE NE-LER VAR? SSK emeklileri için intibak işlemleri bir madde ve 9 fıkra ile düzenlenmiştir. A- KAPSAM Sadece 2000 yılından önce (özel sektörden emekli olanlar için 31.12.1999 (dahil) ve öncesinde, kamu sektöründen emekli olanlar için 14.01.2000 (dahil) tarihinden önce) tarafına yaşlılık ve malûllük aylığı bağlanan veya ölen sigortalılar ile bu tarihten önce malûllük veya yaşlılık aylığı bağlanmış olup, 2000 yılından sonra ölen sigortalıların hak sahiplerinin aylıklarını kapsamaktadır. www.ozdogrular.com Diğer bir ifadeyle, 2000 yılından önce 506 sayılı Kanun’a göre gösterge sistemine göre bağlanan malûllük, yaşlılık ve ölüm aylıklarını kapsamaktadır. 2925 sayılı Kanun’a göre aylık alanlar intibak kapsamında olmadığı gibi, 506 sayılı Kanun’a göre bağlanan gelirler (iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından bağlanan sürekli iş göremezlik ve ölüm gelirleri) kapsam dışındadır. Çünkü gelirlerin bağlanmasında sigortalılar için belirli bir gün sayısı, yaş veya sigortalılık süre şartları aranmamakta, dolayısıyla gelirlerin hesaplanmasında da sigortalıların çalışma sürelerinin herhangi bir önemi bulunmadığından gelir bağlama oranı sabit olmaktadır. B- AYLIKLARIN YENİDEN HESAPLANMASI 2000 öncesi gösterge sisteminde malûllük, yaşlılık ve ölüm aylıkları için aylık hesaplama formülü Aylık = Gösterge x Katsayı x Aylık Bağlama Oranı’dır. İntibak Kanunu aylıkların hesaplanmasında esas alınan göstergede herhangi bir değişiklik öngörmemiştir. Gösterge, sigortalıların son 5 veya 10 yıllık (bazı dönemlerde farklı yıl sayıları dikkate alınmıştır.) prime esas kazanç ortalaması alınmak suretiyle belirlenmektedir. Sigortalıların aylıkları hesaplanırken gösterge sisteminin sona erdiği 1999 yılında geçerli olan gösterge ve üst gösterge tablolarındaki mevcut göstergeleri esas alınacaktır. www.ozdogrular.com Katsayı, memur maaş katsayısıdır. İntibak yönteminde tüm aylıklar 1999/Aralık ayı itibariyle yeniden hesaplanacağından bu tarihte geçerli olan memur maaş katsayı olan 12.000 rakamı kullanılacaktır. www.ozdogrular.com Aylık bağlama oranı, intibak kanunuyla değişiklik yapılan ilk kriter aylık bağlama oranının tespitindeki kuralların yeniden belirlenmesidir. Gösterge sisteminde, gösterge tablosundan bağlanan aylıklar için malûllük, yaşlılık ve ölüm aylıklarında taban aylık bağlama oranı % 60 olarak alınmakta, üst gösterge tablosundan aylık alanlar için ise mevcut uygulama korunarak her bir göstergenin taban aylık bağlama oranları esas alınmıştır. Artırım ve eksiltmeler mevcut uygulamaya paralellik göstermektedir. C- ALT SINIR UYGULAMASI İntibak Kanunu ile amaçlanan ilk şey 2000 öncesi emekliler arasında alt sınır uygulamasından kaynaklanan eşitsizlikleri ortadan kaldırmaktır. Bilindiği üzere alt sınır aylığı sosyal devlet anlayışı ile uygulanmakta olup, sigortalıların hizmet sürelerine ve prime esas kazanç tutarlarına bakılmaksızın aylık miktarının belirli bir seviyenin altına düşürülmemesidir. Bunun sonucunda sistemde uzun süre kalmasına ve yüksek prim ödemesine rağmen alt sınır uygulaması sonucu aylık tutarı alt sınırın altında kalan veya alt sınır aylıklarına çok yakın olan emeklilerin mağduriyeti ortaya çıkmaktadır. Örneğin asgari prime esas kazançlar üzerinden prim ödeyen iki emekliden birinin 3600 diğerinin de 7400 gün prim ödediğini varsaydığımızda, alt sınır aylığı uygulaması sonucu iki emeklide aynı aylığı almaktadır. Sistem 3600 gün prim ödeyen emekliyi desteklemektedir. İntibak kanunuyla getirilen aylık hesaplama sisteminde alt sınır aylığı uygulaması bulunmamaktadır. www.ozdogrular.com D- HESAPLANAN AYLIKLARIN GÜNCELLENMESİ İntibak kanunuyla amaçlananlardan biri de özellikle aylık hesaplama yönteminin 2000 yılında değiştirilmesiyle 2000 öncesi ve sonrası emekli aylıkları arasındaki eşitsizlikleri gidermektir. Zaten kamuoyunda intibak taleplerinin temelinde 2000 öncesi emeklilerin refahtan (gelişme hızından) pay alma söylemleri bulunmaktadır. SSK aylık hesaplama sisteminde en köklü değişiklik 2000 yılında 4447 sayılı Kanunla yapılmıştır. 2000 yılına kadar uygulanan, çalışmaların sadece son 5 veya 10 yılının dikkate alındığı gösterge sistemi terk edilerek, sigortalıların bütün çalışma hayatı boyunca ödediği primlerin dikkate alındığı ve primlerin TÜFE VE GH’nin %100’ü ile güncellendiği bir sisteme geçilmiştir. 2000 yılından önce çalışması olup, 2000 yılından sonra emekli olanlara ise gösterge ve 4447 sayılı Kanunla gelen sistemin birleşmesinden ortaya çıkan karma sisteme göre aylık hesaplanmaktadır. www.ozdogrular.com İntibak işlemlerinde 1999/Aralık dönemi itibariyle hesaplanan aylıkların güncellenmesinde TÜFE’nin % 100’ü, GH’nin ise % 75’i esas alınmaktadır. GH’nin % 100’ü yerine belirli bir oranın alınmasında aşağıdaki hususlar dikkate alınmıştır. www.ozdogrular.com - 2000 sonrası emeklilerin TÜFE ve GH’nin tamamıyla güncellenen aylıkları kısmi aylıklardır. İntibakta ise 2000 öncesi emeklilerin tam aylıkları güncellenmektedir. - Sosyal güvenlik reformu olarak nitelendirilen 5510 sayılı Kanunla getirilen aylık bağlama sisteminde gerek kısmi aylıklar, gerekse 2008/Ekim sonrası prime esas kazançların güncellenmesinde TÜFE’nin tamamı ile GH’nin % 30’u kullanılmaktadır. www.ozdogrular.com - GH’nin % 100’ünün kullanılması halinde, 2000 öncesinde bağlanan bütün aylıklar (asgari ücret üzerinden prim ödeyip 3600 günden emekli olanlar dahil) artmakta, bu kez aynı şartlara sahip 2000 sonrası emekli aylıkları ile farklılaşma meydana gelmektedir. E- 2008/OCAK ÖDEME DÖNEMİ SONRASI AYLIK ARTIŞ ORANLARININ KULLANILMASI 2000-2008/Ekim arasında karma sisteme göre aylıkları hesaplananlara 2008 yılından sonra aylık artışları uygulandığından, intibak işleminde de 2008’e kadar TÜFE ve gelişme hızı ile güncellenerek getirilen aylıklara bu tarih itibariyle tıpkı 2000 sonrası emekli aylıklarında olduğu gibi aylık artışları uygulanmıştır. Bir anlamda, hem aylıkların hesaplanmasında hem de artırılmasında 2000-2008/Ekim arası emeklilerle paralellik sağlanmaya çalışılmıştır. F- HESAPLANAN İNTİBAK AYLIĞININ MEVCUT AYLIKLARLA MUKAYESESİ İntibak kuralları çerçevesinde yeniden hesaplanan aylık miktarı, emeklinin mevcut aylığıyla mukayese edilecek ve yüksek olan aylık sigortalıya ödenecektir. www.ozdogrular.com Hesaplanan aylığın mevcut aylıktan düşük olması halinde mevcut aylığın ödenmesine devam edilecektir. Emeklilerin aylık miktarlarının azalması söz konusu olmayacaktır. G- FARK İNTİBAK AYLIĞI Hesaplanan intibak aylığı 2013/Ocak ödeme döneminde ödenecektir. Emeklilere geriye dönük herhangi bir fark ödenmeyecektir.www.ozdogrular.com IV- SONUÇ İntibaka esas yasal düzenlemenin gerekçesinde 2000 yılı öncesinde emekli olanlar arasındaki aylık farklılıklarının giderilmesi amaçlandığı gibi, bu emeklilerin aylıkları ile 2000 sonrası emekli olanların aylıkları arası paralellik sağlanmaya çalışılmıştır. SSK emeklilik sistemlerine bakıldığında, her ne kadar aylık bağlama sistemleri değiştikçe yeni emekli gruplarının ortaya çıktığı görülse bile, mevcut sistemlerde aylıklar sigortalıların hizmet ve kazanç bilgileri esas alınarak emeklilik talebinde bulundukları veya vefat ettikleri tarihlerdeki emeklilik kurallarına göre bağlanmıştır. Bu bağlamda her sistem kendi içinde kuralları olan ve emekliler arasında eşitliği sağlayan sistemlerdir ve aynı sistemde hesaplanan emekli aylıkları arasında farklılaşma bulunmamaktadır. 2000 yılından sonra getirilen aylık bağlama sistemi, 2000 yılı öncesi sistemlerden çok daha farklı kurallar içermekte bu durum ise 2000 yılı öncesi ve sonrası emekli aylıkları arasındaki farklılaşmayı bariz bir şekilde ortaya koymuş ve özellikle bu tarihten sonra kamuoyunda intibak talepleri özellikle refahtan pay alma yönünde yoğunlaşmıştır. İntibak işlemi ile 2000 yılı öncesi emekliler arasında alt sınır aylığı uygulamasından kaynaklanan aylık farklılıkları giderildiği gibi 2000 yılı öncesi ve sonrası emekli aylıkları eşitlenmemekte ancak birbirine paralel hale getirilerek farklılıklar azaltılmaktadır. Ancak, ne şekilde olursa olsun farklı sistemlerin eşitlenmesi veya birbirine uyumlu hale getirilmesi diğer bir ifadeyle mutlak eşitliğin sağlanması mümkün bulunmamaktadır. Nergis ŞİMŞEK* Yaklaşım (*) Sigortalı Emeklilik İşleri Dairesi Başkanlığı Şube Müdürü (1) 08.03.2012 tarih ve 28227 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. |
