I- GİRİŞ

Ülkemizde iş kazası ve meslek hastalıklarının sayısı ürkütücü boyutlara ulaşmış bulunmaktadır. İş kazaları ve meslek hastalıkları konusundaki istatistiklerin, işyerlerinde çok sayıda sigortasız işçi çalıştırılması ve iş kazalarının tümünün Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmemesi nedeniyle, gerçek durumu yansıtmamalarına karşın, resmi istatistiklerdeki bu yetersiz sayılar bile sorunun endişe verici boyutlara ulaştığının gözler önüne sermektedir(1). www.ozdogrular.com

Bu yazımızda iş kazaları konusunda, işverenlerin, iş ve sosyal güvenlik mevzuatı kapsamında yapmak zorunda oldukları bildirimleri anlatmaya çalışacağız.

II- SGK MEVZUATI ÇERÇEVESİNDE YAPILMASI GEREKEN BİLDİRİMLER

Kanun açısından yapılması gereken bildirimlerden önce iş kazasının tanımı yapmak gerekirse;

Kanun’un 4. maddesi birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında çalışan sigortalının yani eski tabirle SSK’lının, işyerinde bulunduğu sırada, işveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, emziren kadın sigortalının, iş mevzuatına tabi olup olmadığına bakılmaksızın yine bu mevzuatta belirtilen sürelerde çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,

Kanun’un 4. maddesi birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında çalışan sigortalının yani eski adıyla Bağ-Kurlunun ise; işyerinde bulunduğu sırada, yürütmekte olduğu iş nedeniyle işyeri dışında meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olay iş kazasıdır (5510 sK. md. 13). www.ozdogrular.com

Kanun’un 4/1-(a) bendinde sayılan sigortalılar ile Kanun’un 5. maddesinin (a)(2) ve (c)(3) bendinde sayılan sigortalıların iş kazası geçirmeleri halinde işverenleri, Kanun’un 5. maddesinin (b)(4) ve (e)(5) bentlerinde belirtilen sigortalıların iş kazası geçirmeleri halinde ise, eğitim veya staj gördükleri işyeri işverenleri tarafından kazanın olduğu yerdeki yetkili kolluk kuvvetlerine derhal, Kurum’a en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde, Kanun’un 5. maddesinin (g)(6) bendinde sayılan sigortalının iş kazası geçirmesi halinde, işvereni tarafından kazanın olduğu ve ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerdeki yerel kolluk kuvvetlerine derhal, Kurum’a ise en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde, işverenin kontrolü dışındaki yerlerde iş kazası geçirmeleri halinde, iş kazası ile ilgili bilgi alınmasına engel olacak durumlarda, iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren bildirim süresi üç iş günüdür.

Belirtilen sürelerde işverence bildirim yapılmaması durumunda, bildirimin Kurum’a yapıldığı tarihe kadar sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği Kurum’ca işverenden tahsil edilecektir. www.ozdogrular.com

Kanun’un 4/1-(b) bendi kapsamında olan sigortalıların iş kazası geçirmeleri halinde ise  bir ayı geçmemek şartıyla kendisi tarafından geçirdiği iş kazasına ilişkin rahatsızlığının bildirimine engel olmadığı günden sonraki üç iş günü içinde bildirim yapılması şarttır. Şayet, bildirim yapmaya engel durum veya başka bir mücbir sebep ortaya çıkması halinde bu durum veya sebebin belgelenmesi gerekmektedir.

İş kazasının belirtilen sürede bildirilmemesi halinde, bildirim tarihine kadar geçen süre için yapılacak geçici iş göremezlik ödeneği 4/1-(b) sigortalısına ödenmemektedir. Ancak bildirim tarihinden sonraki sürelere ait geçici iş göremezlik ödeneği ödenmektedir.

● İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Bildirimi Artık Elektronik Ortamda Yapılabilmektedir

İş kazası ve meslek hastalığının bildirilmesine ilişkin usul ve esaslar ise Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin(7) 35 ve 36. maddelerinde düzenlenmiştir. Buna göre, Yönetmelik eki İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu’nun (Ek-7), elektronik ortamda veya doğrudan ya da posta yoluyla Kurum’a gönderilmesi gerekmektedir.

Söz konusu formun elektronik ortamda gönderilebilmesi için hazırlanan bilgisayar programı 28.02.2012 tarihinde işletime açıldığı SGK tarafından 2012/13 sayılı Genelgeyle ilan edilmiştir. Mezkûr genelgeye göre işverenler tarafından elektronik ortamda gönderilecek olan İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu’na www.sgk.gov.tr adresinden, “E-SGK”/“Diğer Uygulamalar”/“Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi” alt menüsünden “Hizmet Akdi İle Çalışanlar” başlığı altındaki “İşveren Bildirim İşlemleri” ekranından ulaşılabilecektir. www.ozdogrular.com

Diğer taraftan 5510 sayılı Kanun’un ek 5. maddesi kapsamında tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışan sigortalılar ile Kanun’un 4/1-(b) bendi kapsamında sigortalı sayılanların işyeri sicil numarası olmaması nedeniyle elektronik ortamda yapılamayan bildirimler ile elektronik alt yapının olmadığı yerlerde meydana gelen vakalara ilişkin bildirimler kağıt ortamında yapılabilecektir.

III- İŞ MEVZUATI ÇERÇEVESİNDE YAPILMASI GEREKEN BİLDİRİMLER

4857 sayılı İş Kanunu’nun(8) 77. maddesinin birinci fıkrasına göre İşverenler, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler. www.ozdogrular.com

Söz konusu Kanun maddesinin üçüncü fıkrasına göre ise işverenler işyerlerinde meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek meslek hastalığını en geç iki iş günü içinde yazı ile ilgili bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar.

Her iki mevzuat açısından da geçerli olan önemli bir ayrıntı şudur ki; bildirim sürelerinde “iş günü” esas alınmaktadır. Dolayısıyla bildirim süresini hesaplarken cumartesi, Pazar ile milli bayram ve genel tatil günleri dikkate alınmamalıdır. Bu günlere rastlanılması halinde, bu günleri takip eden günleri takip eden günlerden sonra söz konusu süre işlemeye başlayacak veya devam edecektir. www.ozdogrular.com

Örneğin, Perşembe günü meydana gelmiş bir iş kazası için bildirim süresinin son günü SGK’ya bildirim için Salı günü (üç iş günü 5510 sK. md. 13), ÇB Bölge Müdürlüklerine bildirim için ise Pazartesi günüdür (iki iş günü 4857 sK. md. 77).

Diğer taraftan, bildirim süresi hesaplanırken kaza gününü takip eden iş günleri sayılmaktadır. Ancak, işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelen iş kazalarında durum farklıdır. Şöyle ki; bu neviden iş kazalarında iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren bildirim süresi hesap edilmektedir. Yani öğrenilen günden sonra değil öğrenilen gün de dahil olmak üzere üç iş günüdür. www.ozdogrular.com

IV- SONUÇ

Sonuç olarak, öncelikle iş kazalarının önlenmesi noktasında işverenlerin gerekli önlemleri almaları kanuni ve vicdani bir görevdir. Buna rağmen kaza meydana gelmesi durumunda ise ilgili Kanunlar gereği yapmaları gereken bildirimleri yapmaları, işçiler için kanuni haklarını vakit kaybetmeksizin elde etmeleri; işverenler için de telafisi güç veya imkansız yaptırımlara düçar olmamaları açısından önem arz etmektedir.

Hakan HASTÜRK*

Yaklaşım

(*)        SGK, Tuzla Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürü

(1)         Ali GÜZEL - Ali Rıza OKUR - Nurşen CANİKLİOĞLU, Sosyal Güvenlik Hukuku, Yenilenmiş 12. Baskı, Beta Basım Dağıtım, İstanbul 2009, s. 310

(2)         Hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte, ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular.

(3)         Harp malûlleri ile 12.04.1991 tarih ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu, 03.11.1980 tarih ve 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanun’a göre vazife malûllüğü aylığı bağlanmış malûllerden 4/1-a ve 4/1-b kapsamında çalışanlar.

(4)         05.06.1986 tarih ve 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanunu’nda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrenciler ile meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler ile 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun 46. maddesine tabi olarak kısmi zamanlı çalıştırılan öğrencilerden aylık prime esas kazanç tutarı, 82. maddeye göre belirlenen günlük prime esas kazanç alt sınırının otuz katından fazla olmayanlar.

(5)         Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler.

(6)         Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri.

(7)         12.05.2010 tarih ve 27559 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(8)         10.06.2003 tarih ve 25134 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.