I- GİRİŞ

Ar-Ge ve yenilik yoluyla ülke ekonomisinin uluslararası düzeyde rekabet edebilir bir yapıya kavuşturulması için teknolojik bilgi üretilmesini, üründe ve üretim süreçlerinde yenilik yapılmasını, ürün kalitesi ve standardının yükseltilmesini, verimliliğin artırılmasını, üretim maliyetlerinin düşürülmesini, teknolojik bilginin ticarileştirilmesini, rekabet öncesi işbirliklerinin geliştirilmesini, teknoloji yoğun üretim, girişimcilik ve bu alanlara yönelik yatırımlar ile Ar-Ge’ye ve yeniliğe yönelik doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının ülkeye girişinin hızlandırılmasını, Ar-Ge personeli ve nitelikli işgücü istihdamının artırılmasını desteklemek ve teşvik etmek amacıyla 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun yürürlüğe konulmuş olup 12.03.2008 tarihinden bu yana uygulamadadır. www.ozdogrular.com

II- AR-GE HARCAMALARININ VERGİ YOLUYLA TEŞVİKİ

A- KURUMLAR VERGİSİ İNDİRİMİ

1- Ar-Ge İndirimi

5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’un(1) 3. maddesinin birinci fıkrasına göre,

● Teknoloji merkezi işletmelerinde,

● Ar-Ge merkezlerinde,

● Kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan veya teknoloji gelişme projesi anlaşmaları kapsamında uluslar arası kurumlardan ya da kamu kurum ve kuruluşlarından Ar-Ge projelerini desteklemek amacıyla fon veya kredi kullanan vakıflar tarafından veya uluslar arası fonlarca desteklenen Ar-Ge ve yenilik projelerinde,

● Rekabet öncesi işbirliği projelerinde,

● Tekno girişim sermaye desteklerinden yararlananlarca

gerçekleştirilen Ar-Ge ve yenilik harcamaların tamamı ile 500 ve üzeri tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli istihdam eden Ar-Ge merkezlerinde ayrıca o yıl yapılan Ar-Ge ve yenilik harcamasının bir önceki yıla göre artışının yarısı, kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılmaktadır. www.ozdogrular.com

2- Ar-Ge Harcamalarının Gider Olarak Dikkate Alınması

Ar-Ge harcamaları, 04.01.1961 tarih ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’na göre;

● Aktifleştirilmek suretiyle amortisman yoluyla itfa edilmektedir. www.ozdogrular.com

● Bir iktisadi kıymet oluşmaması halinde ise doğrudan gider yazılmaktadır.  

Kazancın yetersiz olması nedeniyle ilgili hesap döneminde indirim konusu yapılamayan tutar, sonraki hesap dönemlerine devredilmektedir. Devredilen tutarlar, takip eden yıllarda 213 sayılı Kanun’a göre her yıl belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak dikkate alınmaktadır.

3- Gelir Vergisi Stopaj Desteği

Kamu personeli hariç olmak üzere;

● Teknoloji merkezi işletmelerinde,

● Ar-Ge merkezlerinde,

● Kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan vakıflar tarafından veya uluslararası fonlarca desteklenen ya da TÜBİTAK tarafından yürütülen Ar-Ge ve yenilik projelerinde,

● Teknogirişim sermaye desteklerinden yararlanan işletmelerde,

● Rekabet öncesi işbirliği projelerinde

çalışan Ar-Ge ve destek personelinin; bu çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretlerinin;

● Doktoralı olanlar için yüzde doksanı,

● Diğerleri için yüzde 80’i

gelir vergisinden müstesnadır. www.ozdogrular.com

4- Sigorta Primi Desteği

Kamu personeli hariç olmak üzere teknoloji merkezi işletmelerinde, Ar-Ge merkezlerinde, kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan vakıflar tarafından veya uluslararası fonlarca desteklenen ya da TÜBİTAK tarafından yürütülen Ar-Ge ve yenilik projeleri ile rekabet öncesi işbirliği projelerinde ve teknogirişim sermaye desteklerinden yararlanan işletmelerde çalışan Ar-Ge ve destek personeli ile 26.06.2001 tarih ve 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nun geçici 2. maddesi uyarınca ücreti gelir vergisinden istisna olan personelin; bu çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretleri üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin yarısı, her bir çalışan için beş yıl süreyle Maliye Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanır.

5- Damga Vergisi İstisnası

Yukarıda belirtilen kapsamdaki her türlü Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri ile ilgili olarak düzenlenen kağıtlar damga vergisinden istisnadır. www.ozdogrular.com

6- Teknogirişim Sermayesi Desteği

Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri tarafından yukarıda belirtilen koşulları taşıyan işletmelere bir defaya mahsus olmak üzere teminat alınmaksızın 100.000 Türk Lirası’na kadar teknogirişim sermayesi desteği hibe olarak verilir. Bu tutar, her yıl 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’na göre her yıl belirlenen yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle uygulanmaktadır. www.ozdogrular.com

III- HİBE DESTEĞİNİN TABİ TUTULACAĞI İŞLEMLER

5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’un 7. maddesinde; “Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde bulunanların; kamu kurum ve kuruluşları, kanunla kurulan veya teknoloji geliştirme projesi anlaşmaları kapsamında uluslar arası kurumlardan ya da kamu kurum ve kuruluşlarından Ar-Ge projelerini desteklemek amacıyla fon veya kredi kullanan vakıflar ile uluslar arası fonlardan aldıkları destekler özel bir fon hesabında tutulur. Bu fon, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre vergiye tabi kazancın ve ilgili yılda yapılan Ar-Ge  harcaması tutarının tespitinde dikkate alınmaz.” hükmü yer almaktadır.

Diğer taraftan, Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliği’nin(2) “Nakit Desteklerin İzlenmesi” başlıklı 24. maddesinde,

“(1) Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde bulunanların, kamu kurum ve kuruluşları, kanunla kurulan vakıflar ile uluslar arası fonlardan aldıkları hibe destekler, desteğin tabi olduğu mevzuat hükümlerine uygun olarak özel bir hesapta izlenir.

(2) Bu hesapta yer alan tutarlar,Gelir Vergi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre vergiye tabi kazancın tespitinde gelir, Ar-Ge indirimi tutarlarının tespitinde Ar-Ge harcaması olarak dikkate alınmaz. Bu şekilde sağlanan karşılıksız fonlardan yapılan harcamalar, yapıldığı yere göre doğrudan gider  ya da amortismana tabi iktisadi kıymet olarak muhasebeleştirilir.

(3) Bu hesabın elde edildiği hesap dönemini izleyen 5 yıl içinde sermayeye ilave dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilmesi veya işletmeden çekilmesi halinde, zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler vergi ziyaı  cezası ve gecikme faizleriyle birlikte işletmeden tahsil edilir.

(4) Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde bulunanların, kamu ve kurum ve kuruluşları, kanunla kurulan vakıflar ile uluslararası fonlardan aldıkları geri dönüşlü destekler bu kapsamda değerlendirilmez.”

açıklamalarına yer verilmiştir. www.ozdogrular.com

Yukarıda yer alan açıklamalara göre,

TÜBİTAK tarafından hibe olarak verilecek destek tutarlarının, verildiği tarihte bilançonun pasifinde özel bir fon hesabına kaydedilmesi gerekir. Bu hesapta yer alan tutarların kurum kazancına dahil edilmemesi ve bu tutardan yapılan Ar-Ge harcamalarının Ar-Ge indirimine konu edilmemesi gerekmektedir.

Uygulamada zaman zaman, TÜBİTAK’a sunulan Ar-Ge projesinde proje bedeli ya da harcaması olarak öngörülen tutar ile o proje için yapılan fiili harcama tutarları, fiyat artışı, kur farkı, ücret farkı gibi nedenlerle birbirinden farklılık gösterebilmektedir. Daha somut bir açıklamayla, TÜBİTAK’a sunulan ve onaylanan Ar-Ge projesinde 500.000 TL olarak öngörülen harcama tutarı, projenin yürütülmesi sırasında fiilen 700.000 TL olarak gerçekleşebilmektedir. TÜBİTAK proje bedeli olarak, Ar-Ge projesinde yer alan tutarı baz almakta ve vereceği hibe desteği tutarını buna göre belirlemektedir. Buna karşın, TÜBİTAK’ın onay ve desteğinden daha sonra fiilen gerçekleşen harcama tutarı projede yer alan tutardan ve/veya hibe tutarından farklı olarak ortaya çıkabilmektedir. www.ozdogrular.com

TÜBİTAK’a sunulan belge bir ‘proje’dir, yapılan Ar-Ge harcaması ise somut bir gerçekliktir. Vergi Usul Kanunu’nun vergilemede ‘gerçek durum esası’ ilkesi gereğince,  kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirilecek Ar-Ge harcaması olarak fiilen gerçekleşen Ar-Ge harcaması tutarının esas alınması gerekir.

Diğer bir ifadeyle, TÜBİTAK tarafından hibe olarak verilecek destek tutarlarının ilgili yılın kurumlar vergisi beyanname verme süresi geçmeden belirlenmesi halinde, hibe tutarını aşan Ar-Ge harcamalarının kurumlar vergisi matrahının tespitinde Ar-Ge İndirimine konu edilmesi mümkündür. www.ozdogrular.com

Hibe olarak verilecek destek tutarlarının ilgili yılın kurumlar vergisi beyanname verme süresi geçtikten sonra belirlenmesi halinde ise hibe tutarını aşan Ar-Ge harcamalarının ilgili dönemde Ar-Ge indirimine konu edilmemiş olması şartıyla, düzeltme beyannamesi verilerek Ar-Ge indirimine konu edilmesi mümkün olabilecektir(3).

Bu arada, Ar-Ge indirimine konu edilecek harcamaların Ar-Ge harcaması olması ve destelenen Ar-Ge projesiyle ilgili olması şartını gözden uzak tutmamak gerekir.

IV- SONUÇ

TÜBİTAK’a sunulan Ar-Ge projesinde proje bedeli ya da harcaması olarak öngörülen tutar ile o proje için yapılan fiili harcama tutarları, fiyat artışı, kur farkı, ücret farkı gibi nedenlerle birbirinden farklılık göstermesi halinde;

i- TÜBİTAK tarafından hibe olarak verilecek destek tutarlarının ilgili yılın kurumlar vergisi beyanname verme süresi geçmeden belirlenmesi halinde, hibe tutarını aşan Ar-Ge harcamalarının kurumlar vergisi matrahının tespitinde Ar-Ge İndirimine konu edilmesi mümkün bulunmaktadır.www.ozdogrular.com

ii- Hibe olarak verilecek destek tutarlarının ilgili yılın kurumlar vergisi beyanname verme süresi geçtikten sonra belirlenmesi halinde, hibe tutarını aşan Ar-Ge harcamalarının ilgili dönemde Ar-Ge indirimine konu edilmemiş olması şartıyla, daha sonra verilecek bir düzeltme beyannamesi ile Ar-Ge indirimine konu edilmesi mümkündür.

Zihni KARTAL*

Yaklaşım

(*)          Vergi Başmüfettişi (E. Baş Hesap Uzmanı)

(1)         12.03.2008 tarih ve 26814 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)         31.07.2008 tarih ve 26953 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(3)         İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın, GİB.4.34. 16.04.KVK. 10.928 sayılı Özelgesi de aynı yöndedir.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.