I- GİRİŞ

Anonim şirketler, ülkemizde sayı ve yaygınlık bakımından limited şirketlerden sonra ikinci sırada yer almaktadır. Ülkemiz sermayesi özellikle son yıllarda büyük ölçüde ülke dışına açılım yapmıştır. Bunun neticesi olarak, dış kaynaklı büyük şirketler ülkemize yatırım amacıyla geldikleri gibi, ülkemizden de diğer ülkelere yatırım ve iş ortaklığı amacıyla şirketlerimiz veya bunların ortakları gitmektedirler. www.ozdogrular.com

Dünyanın küçülüp adeta bir köy halini aldığı zamanımızda, ülkelerin, toplumların, şirketlerin ve büyük sermayedarların birbiriyle etkileşimleri giderek artmaktadır. Bu nedenle, ülkemizde bulunan bazı anonim şirketler ortakları arasına yabancı yönetim kurulu üyesi almaktadırlar. İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük kentlerde sıkça rastladığımız bu durum, giderek diğer Anadolu şehirlerimizde de yaygınlaşarak artmaktadır. www.ozdogrular.com

Bu makale çalışmamızda, bu hususun bir ihtiyaç olduğunu göz önünde bulundurarak, ülkemizde faaliyet gösteren anonim şirketlerin yabancı yönetim kurulu üyelerinin sigortalılık ve sosyal güvenlik durumlarını açıklamaya çalışacağız.

II- ANONİM ŞİRKET ORTAKLARININ GENEL OLARAK SİGORTALILIK DURUMLARI

Anonim şirketlerin 1 Ekim 2008’den önce, hem kurucu ortakları hem de yönetim kurulu üyesi olan ortakları, 1479 sayılı Esnaf Bağ-Kur Yasası kapsamında zorunlu olarak sigortalı sayılmışlardı. 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Reform Yasası’nın bütün hükümleriyle birlikte yürürlüğe girdiği 1 Ekim 2008’den sonra ise, anonim şirketlerin yalnızca yönetim kurulu üyesi olan ortakları,  5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (3) numaralı alt bendi kapsamında zorunlu olarak sigortalı sayılmışlardır.

1 Ekim 2008’den önce, anonim şirketlerde kurucu ortak olan şirket ortakları şirketin genel müdür ve genel müdür yardımcısı gibi üst düzey görevlerinde bulunup, yüksek miktarlı maaş aldıkları halde, Bağ-Kur’a primlerini basamak sistemine göre düşük miktarlarda ödemekteydiler. 1 Ekim 2008’den sonra bu durumun önüne geçilerek, anonim şirketlerin kurucu ortakları 4/b sigortalılığı kapsamından çıkartılmıştır. 5510 sayılı Kanun’un geçici 22. maddesi ile 1479 sayılı Esnaf Bağ-Kur Kanunu kapsamında 1 Ekim 2008’den önce anonim şirketlerin kurucu ortağı olmaları nedeniyle Bağ-Kur sigortalısı olanlardan, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (3) numaralı alt bendi kapsamında sigortalılıklarını devam ettirmek isteyenlerin 1 Ekim 2008’den itibaren altı ay içinde yani 1 Nisan 2009 tarihine kadar SGK’ya yazılı olarak talepte bulunmaları halinde, sigortalılıkları devam ettirilmiştir. 1 Nisan 2009’a kadar talepte bulunmayanların sigortalılıkları ise, 1 Ekim 2008 tarihi itibariyle sona erdirilmiştir. www.ozdogrular.com

1 Ekim 2008’den sonra anonim şirketlerin kurucu ortakları, ortağı oldukları anonim şirketlerde 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fırkasının (a) bendi kapsamında sigortalı olabilmektedirler. 5510 sayılı Kanun’un 53. maddesinde hüküm altına alınan; “…kendilerine ait veya ortak oldukları işyerlerinden, Kanun’un 4. maddesinin birinci fırkasının (a) bendi kapsamında sigortalı bildirilemezler...” hükümleri, SGK tarafından anonim şirketlerin kurucu ortakları için uygulanmamaktadır. Yani, anonim şirketlerin kurucu ortakları, 1 Ekim 2008’den sonra, ortağı oldukları işyerlerinden 4/a (SSK) sigortalısı olabilmektedirler. www.ozdogrular.com

Anonim şirketlerin hissedar (pay sahibi) ortakları ise, gerek 1 Ekim 2008’den önceki Bağ-Kur mevzuatında, gerekse 1 Ekim 2008’den sonraki 5510 sayılı Yasa’ya göre sigortalı sayılmamışlardır.

III- ANONİM ŞİRKETLERİN YABANCI YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN SİGORTALILIKLARI

Anonim şirketlerin Bağ-Kur kapsamında zorunlu olarak sigortalı sayılan kurucu ortakları ile yönetim kurulu üyesi olan ortaklarından yabancı uyruklu olanlar, 04.10.2000 tarihli ve 619 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye (KHK) kadar Bağ-Kur kapsamında sigortalı sayılmamışlardır. www.ozdogrular.com

619 sayılı KHK’nın 13. maddesiyle, 1479 sayılı Yasa’nın 24. maddesinin (II-b) bendi 04.10.2000 tarihinden yürürlükten kaldırılmıştır. Bu tarihten (04.10.2000) sonra, hem bütün yabancı uyrukluların Bağ-Kur kapsamında zorunlu sigortalı olması mümkün hale gelmiş, hem de anonim şirketlerin kurucu ortakları ile yönetim kurulu üyesi olan ortakları Bağ-Kur kapsamında zorunlu olarak sigortalı sayılmışlardır. www.ozdogrular.com

1 Ekim 2008’den sonra ise, anonim şirketlerin yabancı yönetim kurulu üyesi olan ortaklarının 5510 sayılı Yasa kapsamında sigortalı sayılıp sayılmayacağına 5510 sayılı Yasa ve bu Yasa’ya istinaden çıkarılan ikincil mevzuatlara bakarak karar vermek gerekmektedir.

Kendi nam ve hesabına Türkiye’de bağımsız çalışan anonim şirketlerin yabancı yönetim kurulu üyelerinin, 5510 sayılı Yasa kapsamında sigortalı olup olamayacağı, 5510 sayılı Yasa’nın “Sigortalı Sayılmayanlar” başlıklı 6. maddesinde düzenlenmiştir. Söz konusu maddede, Türkiye’de kendi nam ve hesabına bağımsız çalışan anonim şirket ortaklarının yabancı yönetim kurulu üyelerinin, 5510 sayılı Yasa kapsamında sigortalı olamayacağına dair bir hüküm bulunmamaktadır. Bu nedenle Türkiye’de bulunan anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları olan yabancılar, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fırkasının (b) bendi kapsamında zorunlu olarak sigortalı sayılmaktadırlar.

5510 sayılı Yasa’nın “Sigortalı Sayılmayanlar” başlıklı 6-e maddesinde; “e) Yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tâbi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tâbi olanlar, …sigortalı sayılmaz.” hükümleri bulunmaktadır.

Üstte Kanun metnini verdiğimiz hükümler, anonim şirket yönetim kurulu üyeleri için bir “sigortalılık muafiyeti”dir. Bu Kanun hükümlerini anonim şirket yönetim kurulu üyeleri için uygulayacak olduğumuzda şunu söyleyebiliriz. Şöyle ki; yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tâbi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tâbi olan anonim şirket yönetim kurulu üyelerinin 5510 sayılı Yasa kapsamında sigortalı olmaları zorunlu değildir. www.ozdogrular.com

Bu açıklamalarımızı somut bir örnekle pekiştirelim.

Örnek: Türkiye’de kurulu (X) anonim şirketin yabancı uyruklu yönetim kurulu üyesi olan ortakları bulunmaktadır. Türkiye’de ikamet etmeyen ve 2 veya 3 ayda bir Türkiye’ye gelip yönetim kurulu toplantılarına katılan yabancı uyruklu yönetim kurulu üyeleri Türkiye’de sigortalı olacaklar mıdır? Ayrıca, bu kişilere şirket tarafından huzur hakkı ödemesi yapılmak istendiğinde, sigorta primleri kesilecek mi, kesilecekse bunların bordroları nasıl düzenlenecektir? www.ozdogrular.com

Üstte de belirttiğimiz gibi, Türkiye’de ikamet etmeyen ve Türkiye’ye yönetim kurulu toplantıları için aralıklı olarak gelen yabancı uyruklu yönetim kurulu üyeleri, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (3) numaralı alt bendi kapsamında zorunlu olarak sigortalı sayılmayacaklardır. Bu nedenle, bu kişilere ödenmiş veya ödenecek olan huzur hakkından, SGK adına sigorta primi kesilmesine gerek bulunmamaktadır. Gerek yabancı uyruklu olan, gerekse Türk uyruklu olup Bağ-Kur (4/b) kapsamında sigortalı sayılan anonim şirket yönetim kurulu üyelerine ödenecek huzur hakkından ise, sadece damga vergisi ve gelir vergisi kesilmek suretiyle bordro düzenlenmesi gerekmektedir.

IV- SONUÇ

Türkiye’de kendi nam ve hesabına bağımsız çalışan anonim şirketlerin yabancı uyruklu olan yönetim kurulu üyesi olan ortakları, Türkiye’de ikamet etme şartı aranılmadan, SGK tarafından zorunlu olarak 5510 sayılı Yasa kapsamında 4/b sigortalısı yapılmaktadır. Bu kişiler, ülkemizle sosyal güvenlik sözleşmesi olsun ya da olmasın, yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalıştıklarını, ikamet ettiklerini veya emekli olduklarını, SGK’ya belgeledikleri takdirde, SGK’nın yaptığı 4/b sigortalılık tescili SGK tarafından sona erdirilmektedir. www.ozdogrular.com

Örnek: Türkiye’de anonim şirket yönetim kurulu üyesi olan bir Alman vatandaşı, Almanya’da ikamet ettiğini ve Almanya’nın sosyal güvenlik sistemine tabi olduğunu SGK’ya belgelerse, Türkiye’de 4/b sigortalılığı kapsamına alınmamakta, alınmış ise 5510 sayılı Yasa kapsamından çıkarılmaktadır. www.ozdogrular.com

Ayrıca, yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tâbi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tâbi olan anonim şirket yönetim kurulu üyelerinin 5510 sayılı Yasa kapsamında sigortalı olmaları zorunlu değildir.

Vakkas DEMİR*

Yaklaşım

(*)          Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişi

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.