I- GİRİŞ

Bilindiği üzere taşınır-taşınmaz mal, hizmet, hak vb. alım-satım ve kiralama işlemlerine ilişkin olarak düzenlenen sözleşmelere cayma, feshetme gibi durumlarla karşılaşılmaması ve sözleşmeye kesinlik kazandırılması bakımından tazminat maddeleri konulabilmekte, cayan ya da fesheden tarafın karşı tarafa belirli bir tutarda ödeme yapması öngörülebilmektedir. Uygulamada, sözleşmenin taraflardan birisi tarafından feshedildiği veya sözleşmeden cayıldığı durumlarda cayan ya da fesheden tarafın karşı tarafa ödediği tazminatın KDV’ye tabi olup olmayacağı konusunda tereddütlerle karşılaşılmaktadır.

Aşağıda, sözleşmeden cayıldığı veya feshedildiği durumlarda cayan/fesheden tarafın karşı tarafa ödemek zorunda olduğu tazminatların KDV karşısındaki durumu incelenecek, bu konudaki kişisel görüşlerimiz belirtilecektir. www.ozdogrular.com

II- SÖZLEŞME FESHİNDEN DOĞAN TAZMİNATLARDA KDV

A- YASAL MEVZUAT

3065 sayılı KDV Kanunu’nun 1. maddesinde; “Türkiye’de ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti kapsamında yapılan mal teslimleri ve hizmet ifaları ile her türlü mal ve hizmet ithalatının KDV’nin konusuna girdiği” hükme bağlanmıştır. KDV’nin matrahı ise, aynı Kanun’un 20. maddesinin 1. bendine göre “teslim ve hizmet işlemlerinin karşılığını oluşturan bedeldir.” Bedel deyiminin ise, “malı teslim alan veya kendisine hizmet yapılan veyahut bunlar adına hareket edenlerden bu işlemler karşılığında her ne suretle olursa olsun alınan veya bunlarca borçlanılan para, mal ve diğer suretlerde sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaat ve hizmet değerler toplamını” ifade ettiği anılan maddenin 2. bendinde hüküm altına alınmıştır. www.ozdogrular.com

Öte yandan, aynı Kanun’un 24/c maddesinde ise, “vade farkı, fiyat farkı, faiz, prim gibi çeşitli gelirler ile servis ve benzeri adlar altında sağlanan her türlü menfaat, hizmet ve değerlerin de KDV’nin matrahına dahil olduğu” ayrıca belirtilmiş bulunmaktadır.

Bu çerçevede; ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan mal teslimleri ve hizmet ifaları vergiye tabi olup, KDV’nin bu işlemlerin karşılığını oluşturan bedel üzerinden ayrıca hesaplanması gerekmektedir. Verginin hesaplanacağı bedele, katma değer vergisinin konusuna giren işleme ait bedelin ödenmesine bağlı olarak ortaya çıkan vade farkı, faiz, fiyat farkı gibi menfaat ve değerler dahil bulunmaktadır. www.ozdogrular.com

B- TAZMİNATLARIN KDV’YE TABİ TUTULUP TUTULMAYACAĞI KONUSUNDA ESAS ALINACAK KRİTER

Bir mal teslimi veya hizmet ifasına ilişkin olarak sonradan ortaya çıkan tazminat veya benzer adlar altında talep edilen tutarların KDV’ye tabi olup olmayacağı konusunda bir karar verilebilmesi için esas alınacak temel kriter, bu tutarların;

— Bir mal teslimi veya hizmet ifasının karşılığını oluşturup oluşturmadıkları ve/veya

— Bir mal ve hizmet bedelinin süresinde ödenip ödenmemesine bağlı olarak ortaya çıkıp çıkmadıklarıdır.

Buna göre, tazminatlar,

— Vergiye tabi bir mal teslimi veya hizmet ifasının karşılığını oluşturdukları veya vergiye tabi teslim ve hizmet bedelinin süresinde ödenmemesi ve/veya geç ödenmesi nedeniyle uygulandıkları takdirde KDV’ye tabi olacaktır. www.ozdogrular.com

— Bir teslim veya hizmetin karşılığını oluşturmaması veya KDV’nin konusuna girmeyen/KDV’den istisna olan bir teslim ve hizmet bedelinin ödenmemesi ve/veya geç ödenmesi nedeniyle uygulandıkları takdirde ise KDV’ye tabi olmayacaktır.

C- SÖZLEŞMENİN FESHEDİLMESİ NEDENİYLE ÖDENEN TAZMİNATIN KDV’YE TABİ OLUP OLMADIĞI

Giriş bölümünde de belirtildiği üzere, sözleşmelere tarafların caymaması veya tek taraflı olarak feshetmemesi için diğer tarafın uğrayacağı zararların bir kısmını da karşılamak üzere cezai yaptırımlar konulabilmektedir. Bu yaptırımlardan birisi de, tazminat ödenmesidir. Tazminat ödemesi, taraflardan birisinin sözleşmeyi feshetmesi veya sözleşmeden cayması durumunda ortaya çıkmaktadır. Yani, sözleşmenin konusu teslim ve hizmet henüz gerçekleştirilmeden taraflardan birisi tarafından vazgeçilmesidir. www.ozdogrular.com

Buna göre, sözleşmelere konulan hüküm gereği sözleşmeyi fesheden veya sözleşmeden cayan tarafın sözleşmenin diğer tarafına ödemek zorunda olduğu tazminatlar, gerçekleştirilmiş bir teslim veya hizmetin karşılığını oluşturmamaktadır. Bu tazminatlar, henüz bir teslim ve hizmet gerçekleştirilmeden bunların dayanağını oluşturan sözleşmeden cayılması veya feshedilmesi nedeniyle ortaya çıktığından ve karşılığında bir teslim veya hizmet ifası söz konusu olmadığından, katma değer vergisine tabi değildir. Çünkü, sözleşmenin feshedilmesi veya sözleşmeden cayılması nedeniyle zarara uğrayan tarafın aldığı tazminatlar karşılığında cayan/fesheden tarafa bir mal teslimi veya hizmet ifasında bulunması söz konusu değildir. www.ozdogrular.com

Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı da aynı görüşte olup, bu konuda verdiği bazı özelgelerin özetleri aynen aşağıdadır:

“Sözleşmenin feshi nedeniyle Kooperatifinizce karşı firmaya ödenecek olan cayma tazminatı herhangi bir teslim ve hizmetin karşılığını teşkil etmediğinden KDV’ye tabi olmayacaktır.”(1) www.ozdogrular.com

“Cezai şart olarak alınan tazminatlar, bir teslimin veya hizmetin karşılığını teşkil etmediğinden, bu ödemeler KDV’ye tabi olmayacaktır.”(2)

“Sözleşme hükümlerine uyulmaması nedeniyle kesilen ceza bedelleri herhangi bir teslim veya hizmetin karşılığı olmadığından KDV’nin konusuna girmemektedir. Dolayısıyla, ticari imtiyaz sözleşme hükümlerine istinaden tahsil ettiğiniz ancak bir teslim veya hizmetin karşılığı olmayan ceza ve tazminat bedelleri üzerinden KDV hesaplanmasına gerek bulunmamaktadır.”(3)

“Otelin erken tahliyesi üzerine yapılan anlaşma çerçevesinde firmanıza ait demirbaşların teslimi ile belgesiz tesisin belgeli yapılması ve yenilenmesi hizmeti genel hükümler çerçevesinde KDV’ye tabi bulunmakta olup, bunlar karşılığında alınan bedeller üzerinden katma değer vergisi hesaplanması gerekmektedir. Ancak, anlaşmaların iptal edilmesi nedeniyle tur acentelerine yapılan ödemelerin karşılığı olarak tahsil edilen tutarlar ile erken tahliyeden dolayı tahsil edilen tutarlar, herhangi bir teslim veya hizmetin karşılığını teşkil etmediğinden bu tutarlar üzerinden KDV hesaplanmasına gerek bulunmamaktadır.”(4)www.ozdogrular.com

III- SONUÇ

Yukarıda yapılan açıklamalardan da fark edileceği üzere, sözleşmelere konulan hüküm gereği sözleşmeyi fesheden veya sözleşmeden cayan tarafın sözleşmenin diğer tarafına ödemek zorunda olduğu tazminatlar, gerçekleştirilmiş bir teslim veya hizmetin karşılığını oluşturmadıklarından katma değer vergisine tabi bulunmamaktadır. Çünkü, anılan tazminatlar, henüz bir teslim ve hizmet gerçekleştirilmeden bunların dayanağını oluşturan sözleşmeden cayılması veya feshedilmesi nedeniyle ortaya çıkmakta olup, tazminatı alan tarafın karşılığında cayan/fesheden tarafa bir mal teslimi veya hizmet ifasında bulunması söz konusu değildir. Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı’nın görüşü de bu doğrultudadır.

Abdullah TOLU*

Yaklaşım

(*)          Rekabet Kurumu, Kurum Danışmanı

(1)         MB’nin, 07.01.2005 tarih ve B.07.0.GEL.0.55/5501-2887/709 sayılı Özelgesi.

(2)         GİB’in, 05.09.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.19.02-019.01-1476 sayılı Özelgesi.

(3)         GİB’in, 13.07.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.35.17.01-35-02-315 sayılı Özelgesi.

(4)         GİB’in, 01.11.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.48.15.01-KDV17-111 sayılı Özelgesi.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.