I- GİRİŞ Bilindiği üzere, 506 sayılı Kanun’un “Eş ve Çocuklara Aylık Bağlanması” başlıklı 68. maddesinin I numaralı bendinin (c) alt bendinin (a) fıkrasında “ …yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan ve Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi bir işte çalışmayan, buralardan gelir veya aylık almayan kız çocuklarının ölüm aylığına hak kazanacağı” VI numaralı bendinde ise “sigortalının kız çocuklarına bağlanan aylıkların, Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi işlerde çalışmaya başladıkları veya evlendikleri tarihi takip eden devre başından itibaren kesileceği,” Yine aynı bentte “evliliğin son bulması ile kocasından da aylık almaya hak kazanan kimseye bu aylıklardan fazla olanının ödeneceği” hüküm altına alınmıştır. www.ozdogrular.com Bu yazıda, Kanun’daki açıkça yer alan hükümlere karşın, 506 sayılı Kanun’a göre hem eşinden hem de babasından ölüm aylığına hak kazanan kız çocuğuna iki aylığın da bağlanmasına ilişkin Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun Kararı(1) incelenecektir. II- YARGITAY HUKUK GENEL KURULU’NUN KARARI’NA ESAS OLAY VE KARAR Ankara 13. İş Mahkemesi’nde görülen davada; davacı Fatma YÜZGEÇ’in 2007 yılında Sosyal Güvenlik Kurumu’na yazılı olarak müracaatta bulunarak ölen babası Ahmet DOĞAN’dan dolayı yetim aylığı bağlanmasını talep ettiği, talebinin ölen eşi Muhammet Adnan YÜZGEÇ’ten dul aylığı alması nedeniyle reddedildiği, davacının eşinden aldığı dul aylığının babasından bağlanacak yetim aylığına engel olmadığı, bu aylığı alabileceğine dair Yargıtay kararlarının bulunduğunu ve 2007 tarihli talebi esas alınarak müracaat tarihini takip eden aybaşından itibaren tarafına aylık bağlanmasını talep ettiği, Mahkemece 17.12.2009 tarihinde yapılan yargılamada davanın reddine karar verildiği, Yargıtay 21. Hukuk Dairesi’nin, 506 sayılı Kanun’un geçici 91. maddesi hükmünü dayanak göstererek “Davacının evli olması nedeniyle eşinin ölüm tarihi olan 27 Ağustos 2003’ten önce ölüm aylığı talep etmesinin mümkün olmadığı, ancak 506 sayılı Kanun’a eklenen geçici 91. madde ile getirilen düzenlemeye göre 6 Ağustos 2003’ten önce ölen babası nedeniyle hak sahibi olan davacı, eşinden ölüm aylığı almakta olsa dahi evliliğinin ölüm nedeniyle son bulmasından sonra babasından da ölüm aylığı talep etme hakkına sahiptir.” denilerek yerel Mahkemenin kararını bozduğu anlaşılmıştır. www.ozdogrular.com Anılan Mahkeme’nin bozmadan sonraki Kararı’nda(2); davacı Fatma YÜZGEÇ’ e Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan yaşlılık aylığı almakta iken 27.08.2003 tarihinde vefat eden eşi Adnan Yüzgeç’ten dolayı dul aylığı bağlandığı ve yine davacının babası Ahmet Doğan’ın Kurum’dan yaşlılık aylığı almakta iken 01.04.1996 tarihinde öldüğü ve davacının yetim aylığı için talep belgesini 04.01.2008 tarihinde Kurum’a verdiği, Yetim aylığı talebiyle ilgili olarak Sosyal Güvenlik Kurumu’nun 28.02.2008 tarihli Yazısı’nda; 506 sayılı Kanun’un 23 ve 68. maddelerinde anadan veya babadan veya eşten aylık almaya hak kazanan kız çocuklarına bu aylıklardan sadece yüksek olanın ödeneceğinden bahisle davacının eşinin aylığının yüksek olması nedeniyle babasından dolayı aylık ödenemeyeceğinin bildirildiği, Kurum tarafından yapılan işlemin doğru olduğu ve davacının dava açmada haklı olmadığı göz önünde tutularak red kararı verildiği anlaşılmıştır. www.ozdogrular.com Ankara 13. İş Mahkemesi’nin direnme kararı üzerine Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun Kararı’nda; “… 02.07.2005 tarih ve 5386 sayılı Yasa’nın 2. Maddesi ile 506 sayılı Yasa’ya eklenen geçici 91. maddesinin 1 ve 2. fıkralarına göre 06.08.2003 tarihinden önce hak sahibi kız çocuklarına bağlanan gelir ve aylıklar, bunların evlenmeleri, Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi çalışmaları veya kendi çalışmalarından dolayı buralardan gelir veya aylık almaları halleri hariç olmak üzere geri alınmaz. Bunlardan, yukarıda belirtilen haller haricindeki nedenlerle gelir veya aylıkları kesilen veya durdurulan kız çocuklarının gelir ve aylıkları, kesme veya durdurma tarihi itibariyle talep şartı aranmaksızın yeniden başlatılır. Gelir ve aylığın kesilmesi nedeniyle diğer hak sahiplerine önceki hisselerinden fazla ödenen tutarlar, gelir ve aylığı tekrar başlatılacak hak sahibine yapılacak ödemeden mahsup edilir. Gelir veya aylığı kesilenlerden tahsil edilmiş olan tutarlar aynen iade edilir. Somut olayda, davacı 01.10.2003 tarihinden itibaren ölen eşinden ölüm aylığı almaktadır. Davacı, 01.04.1996 tarihinde ölen babasından dolayı ölüm aylığı talebini 04.01.2008 tarihinde dile getirmiştir. Davacının evli olması nedeniyle eşinin ölüm tarihi olan 27.08.2003 tarihinden önce ölüm aylığı talep etmesi mümkün değildir. Ancak, 02.07.2005 tarih 5386 sayılı Yasa’nın 2. maddesi ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’na eklenen geçici 91. madde ile getirilen düzenlemeye göre 06.08.2003 tarihinden önce ölen babası nedeniyle hak sahibi olan davacı, eşinden ölüm aylığı almakta olsa dahi evliliğinin ölüm nedeniyle son bulmasından sonra babasından da ölüm aylığı talep etme hakkına sahiptir. www.ozdogrular.com Mahkemece bu maddi ve hukuki olgular gözetilmeksizin davanın kabulü yerine reddine karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir. O halde davacının bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.”(3) denilmiştir. III- 506 SAYILI KANUN’DA KIZ ÇOCUKLARINA ÖLÜM AYLIĞI BAĞLANMASIYLA İLGİLİ DÜZENLEME 506 sayılı Kanun’un “Eş ve Çocuklara Aylık Bağlanması” başlıklı 68. maddesinin I numaralı bendinin (c) alt bendinin (a) fıkrasında “ …yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan ve Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi bir işte çalışmayan, buralardan gelir veya aylık almayan kız çocuklarının ölüm aylığına hak kazanacağı,” VI numaralı bendinde ise “Sigortalının kız çocuklarına bağlanan aylıklar, Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi işlerde çalışmaya başladıkları veya evlendikleri tarihi takip eden devre başından itibaren kesilir.” şeklinde kız çocuklarına bağlanan ölüm aylıklarının kesilme koşulları belirtilmiştir. Aynı hüküm, kız çocuklarına ölüm geliri bağlanmasına ilişkin 506 sayılı Kanun’un 23. maddesinde de yer almaktadır. www.ozdogrular.com 506 sayılı Kanun’un 23 ve 68. maddelerinde 21.06.1973 tarih ve 1753 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle getirilen ölüm geliri veya ölüm aylığı bağlama şartları içerisinde yer alan “buralardan gelir veya aylık almayan” ibaresi Sosyal Güvenlik Kurumu’nca yalnızca “kendi çalışmalarından dolayı sosyal güvenlik kurumlarından gelir veya aylık almama” şeklinde yorumlanmış ve uygulanmış, ancak bu uygulama yapılan teftiş sonucunda değiştirilmiş ve 4958 sayılı Kanun’un 35. maddesi ile 506 sayılı Kanun’un; 23. maddesinin VII numaralı bendi ile 68. maddesinin VI numaralı bendindeki “çalışmaya” kelimesinden sonra gelmek üzere “buralardan gelir ve aylık almaya” ibaresi eklenerek diğer sosyal güvenlik kuruluşlarından hak sahibi sıfatıyla gelir/aylık almakta olan kız çocuklarının 506 sayılı Kanun’a göre ödenmekte olan ölüm aylıkları kesilmiştir. www.ozdogrular.com Kız çocuklarının aylıklarının bu şekilde kesilmesi kamuoyunda tepkilere yol açmış ve mağduriyetlerin giderilmesi için 506 sayılı Kanun’a 02.07.2005 tarih ve 5386 sayılı Kanun ile geçici 91. madde eklenmiştir. Yargıtay Hukuk Genel Kurul Kararı’nda dayanak olarak gösterilen 506 sayılı Kanun’un geçici 91. maddesinin; Bir ve ikinci fıkrasındaki 506 sayılı Kanun’a eklenen geçici 91. maddesi; “06.08.2003 tarihinden önce hak sahibi kız çocuklarına bağlanan gelir ve aylıklar; bunların evlenmeleri, Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi çalışmaları veya kendi çalışmalarından dolayı buralardan gelir veya aylık almaları halleri hariç olmak üzere geri alınmaz. Bunlardan, yukarıda belirtilen haller haricindeki nedenlerle gelir veya aylıkları kesilen veya durdurulan kız çocuklarının gelir ve aylıkları, kesme veya durdurma tarihi itibariyle talep şartı aranmaksızın yeniden başlatılır.” hükümleri ile “buralardan gelir veya aylık alma” ibaresindeki yaşanan tereddüt giderilerek 06.08.2003 tarihinden önce kendi çalışmaları dışında diğer sosyal güvenlik kuruluşlarından hak sahibi sıfatıyla gelir veya aylık alan kız çocuklarının kesilen aylıklarının yeniden bağlanması amaçlanmış ve bu gelir ve aylıkların kesilmesinin ve geri alınmasının ortaya çıkaracağı mağduriyetler nazara alınarak belirtilen uygulama dahilinde bağlanan gelir ve aylıkların kesilmemesi ve geri alınmaması öngörülmüştür. Uygulama ilk kez veya yeniden ölüm aylığı talebinde bulunan kız çocukları için 5510 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihe kadar bu şekliyle devam etmiştir. www.ozdogrular.com 506 sayılı Kanun’un geçici 91. maddesi 23 ve 68. maddeleri mülga etmemiştir. Bu maddeler yürürlükte bırakılmıştır. Çünkü bu maddeler sadece kız çocuklarına aylık bağlama şartlarını değil, aylığın kesilmesi, hisselendirme ile eşinden ve ana-babasından aylığa hak kazananlar ile ikinci eşinden de ölüm aylığına hak kazananlara hangi aylıkların ne şekilde ödeneceğine ilişkin hükümleri de içermektedir. www.ozdogrular.com IV- EŞİ İLE ANA VEYA BABASINDAN ÖLÜM AYLIĞINA HAK KAZANAN KIZ ÇOCUKLARIYLA İLGİLİ OLARAK SOSYAL GÜVENLİK KANUNLARINDA MEVCUT DÜZENLEMELER Hem ana/babasından hem de eşinden dolayı ölüm aylığına hak kazanan kız çocuklarıyla ilgili olarak 5510 sayılı Kanun ile yürürlükten kaldırılan 506 sayılı Kanun’un mülga 23 ve 68. maddeleri ile 1479 sayılı Kanun’un mülga 46 ve 5434 sayılı Kanun’un 94. maddesinde yüksek olan aylığın ödeneceği öngörülmüş olup, anılan maddelerde her iki aylığın ödeneceğine ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır. Yine 5510 sayılı Kanun’un 54. maddesinde de eş ile ana veya babadan ölüm aylığına hak kazanılması halinde tercih edilecek aylığın ödeneceği öngörülmüştür. Diğer taraftan, 506 sayılı Kanun’da birden fazla dosyadan aylık/aylık, gelir/gelir veya gelir/aylığa hak kazanılmasına ilişkin düzenlemeler 23, 68, 92 ve 93. maddelerde yer almaktadır. Bu maddelerin uygulanması için öncelikle sigortalı ve hak sahiplerinin gelir veya aylıklara hak kazanması gerekmektedir. www.ozdogrular.com 506 sayılı Kanun’un; 23 ve 68. maddelerinde hem eşinden hem de ana/babasından ölüm gelirine/aylığına, 92. maddesinde gelir ve aylıklara, 93. maddesinde hem anasından hem de babasından ölüm gelirine veya aylığına hak kazanılması durumunda hangi gelir ve aylığın ne şekilde ödeneceği hususları düzenlenmiştir. www.ozdogrular.com Kanun’da hem eşinden hem de anne/babasından dolayı aylık bağlanmasına hak kazananlar için özel hüküm bulunmaktadır. 506 sayılı Kanun’a göre hem anne/babasından hem de eşinden dolayı ölüm aylığı bağlanmasına müstahak olanlara; Kanun’un 68. maddesinde yer alan “…Ancak evliliğin son bulması ile kocasından da aylık almaya hak kazanan kimseye bu aylıklardan fazla olanı ödenir.” hükmü gereği, her iki dosyadan da aylık hesaplanmakta, yapılan hesaplama sonucunda yüksek olan tek dosya üzerinden aylık ödenmektedir. www.ozdogrular.com V- SONUÇ Yargıtay Hukuk Genel Kurul Kararı tamamen 506 sayılı Kanun’un geçici 91. maddesi gerekçe gösterilerek tesis edilmiştir. Ancak yukarıda da izah edildiği üzere, geçici 91. madde, tüm hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanması, kesilmesi ve birden fazla dosyadan aylığa hak kazanma koşullarını hüküm altına alan 68. maddeyi mülga etmemiştir. Geçici 91. madde hükmüne bakıldığı zaman hem eşinden hem de ana veya babasından aylığa hak kazanan kız çocuklarıyla ilgili bir ibareye yer verilmediği gibi madde gerekçesine bakıldığında, 68. maddede yer alan “buralardan gelir ve aylık alma” ifadesine açıklık getirmeyi ve bu ibarenin 4958 sayılı Kanunla yapılan değişiklikten sonra oluşan mağduriyetlerin giderilmesini amaçladığı açıktır. 5510 sayılı Kanun ve bu Kanunla mülga kanunlarda en yüksek veya tercih edilen aylık yani tek aylık ödenirken, Yargıtay Hukuk Genel Kurul Kararı ile mevcut uygulamada 506 sayılı Kanun yönünden farklılık yaratılmıştır. www.ozdogrular.com Anayasa’nın 138. maddesi gereği mahkeme kararlarının aynen uygulanması zorunlu olup, Sosyal Güvenlik Kurumu Yargıtay Hukuk Genel Kurul Kararı yönünde taraf olduğu kesinleşen mahkeme kararlarını uygulamakla yükümlü olmakla birlikte, hiçbir tereddüte meydan vermeyecek şekilde 506 sayılı 68. maddesindeki açık hüküm nedeniyle mevcut uygulamasına devam edecektir. Nergis ŞİMŞEK* Yaklaşım * Sosyal Güvenlik Kurumu, Emeklilik İşlemleri Daire Başkanlığı, Şube Müdürü (1) Yrg. HGK’nın, 21.03.2012 tarih ve E. 2012/21-21, K. 2012/223 sayılı Kararı. (2) Ankara 13. İş Mahkemesi’nin, 20.10.2011 tarih ve E. 2011/900, K. 2011/615 sayılı Kararı. (3) Yrg. HGK’nın, 21.03.2012 tarih ve E. 2012/21-21, K. 2012/223 sayılı Kararı. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. |
