I- GİRİŞ

İşverenler 5510 sayılı Yasa’nın 86. maddesi ile bir ay içinde 4 ve 5. maddeye tâbi çalıştırdığı sigortalıların ve sosyal güvenlik destek primine tâbi sigortalıların; ad ve soyadlarını, T.C. kimlik numaralarını; 80. maddeye göre hesaplanacak prime esas kazançlarını ve prim ödeme gün sayıları ile prim tutarlarını gösteren ve örneği Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenen asıl veya ek aylık prim ve hizmet belgesini, Kurum’ca belirlenecek günün sonuna kadar Kurum’a vermekle yükümlü tutulmuşlardır. Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ile sigortalının, işyerinin ve yapılan işin niteliğine göre farklı farklı prim belge türü belirlenmiştir. Aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi sırasında belge türünün yanlış seçilmiş olması halinde bazı durumlarda Kurum’ca idari para cezası uygulamasına gidildiği görülmektedir. Belge türünün yanlış seçilmesinin idari para cezası uygulanmasını gerektirmediği makalemizin konusudur. www.ozdogrular.com

II- İDARİ DÜZENLEMELER

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin “Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin Düzenlenmesi, Verilmesi ve Saklanması” başlıklı 102. maddesi ile işverenler bir ay içinde Kanun’un 4 ve 5. maddelerine tabi çalıştırdığı sigortalılar ve sosyal güvenlik destek primine tabi sigortalıların kimlik bilgileri ile prim ödeme gün sayısı ile kazançlarını ve ayın bazı günlerinde çalışmamış olmaları halinde, eksik çalışma nedenlerini, ay içinde işten ayrılmış olmaları halinde, işten çıkış nedenlerini bildirmekle zorunlu tutulmuşlardır. Bu bildirim ise çalıştırılan sigortalının durumuna uygun olan örneği Yönetmelik eki olarak yayınlanan Ek-9, Ek-9/A ve Ek-9/A1’de bulunan aylık prim ve hizmet belgesi ile yapılmalıdır. www.ozdogrular.com

Yönetmelik eklerine göre 92 adet belge türü bulunmaktadır. Bunlardan örnek vermek gerekirse; 01 kodlu belge ile “Hizmet Akdi İle Tüm Sigorta Kollarına Tabi Çalışanlar (Yabancı Uyruklu Sigortalılar Dahil)”; 02 kodlu belge ile “Sosyal Güvenlik Destek Primine Tabi Çalışanlar”; 07 kodlu belge ile “3308 sayılı Kanunda Belirtilen Aday Çırak, Çırak ve Mesleki İşletmelerde Eğitim Gören Öğrenciler”, 13 kodlu belge ile “Tüm Sigorta Kollarına Tabi Olup İşsizlik Sigortası Primi Kesilmeyenler”; 32 kodlu belge ile “Tüm Sigorta Kollarına Tabi Çalışıp 90 Gün Fiili Hizmet Süresi Zammına Tabi Çalışanlar” bildirilmelidir. www.ozdogrular.com

Bildirimler ise şu şekilde yapılmalıdır(1):

Örnek–1: (B) Limited şirketinin 2009/Aralık ayında çalıştırmış olduğu toplam 11 sigortalıdan,

— 6’sının tüm sigorta kollarına tabi,

— 3’ünün sosyal güvenlik destek primine tabi,

— 2’sinin tüm sigorta kollarına tabi olmakla birlikte 60 gün fiili hizmet süresi zammına tabi olduğu varsayıldığında, her bir belge türüne giren sigortalı grubu, ilişkin oldukları belge türleri seçilmek suretiyle ayrı ayrı düzenlenecek olan aylık prim ve hizmet belgeleri ile Kurum’a bildirilecektir.

Dolayısıyla bildirimler 01, 02 ve 32 kodlu belgelerle yapılacaktır.

Örnek–2: 2010/Kasım ayında toplam 103 sigortalı istihdam eden (A) işvereninin çalıştırdığı sigortalılardan;

— 7’sinin, 4857 sayılı Kanun’un 30. maddesine istinaden kontenjan dahilinde tüm sigorta kollarına tabi olarak çalışan özürlü sigortalı,

— 3’ünün, 4857 sayılı Kanun’un 30. maddesine istinaden kontenjan haricinde tüm sigorta kollarına tabi olarak çalışan özürlü sigortalı,

- 10’unun henüz bir yılı tamamlamamış 4447 sayılı Kanun kapsamına giren 18-29 yaş arasında sigortalı,

— 6’sının herhangi bir teşvik Kanunu kapsamına girmeyen sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışan sigortalı,

— 77’sinin de yine herhangi bir teşvik Kanunu kapsamına girmeyen tüm sigorta kollarına tabi olarak çalışan sigortalı

olduğu varsayıldığında;

— 4857 sayılı Kanun’un 30. maddesine istinaden kontenjan dahilinde tüm sigorta kollarına tabi olarak çalıŞan özürlü sigortalılar, 1 nolu belge türü ve 14857 sayılı Kanun türü,

— 4857 sayılı Kanun’un 30. maddesine istinaden kontenjan haricinde tüm sigorta kollarına tabi olarak çalışan özürlü sigortalılar, 1 nolu belge türü ve 54857 sayılı Kanun türü,

- 4447 sayılı Kanun kapsamına giren 18-29 yaş arasında sigortalılar, 1 nolu belge türü ve yararlanılan teşvik yüzdesine göre 14447 sayılı Kanun türü,

— Sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışan sigortalılar 2 nolu belge türü,

— Tüm sigorta kollarına tabi olarak çalışan diğer sigortalılar ise, 1 nolu belge türü

seçilmek suretiyle Kurum’a bildirilecektir. www.ozdogrular.com

Yönetmeliğin “Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin Sonradan Verilmesi” başlıklı 103. maddesinde ise  “(1) Diğer Kanunlara göre defter tutmakla yükümlü bulunan işveren, alt işveren ve sigortalıyı devir alanlar tarafından Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlara ilişkin yasal süresi geçirildikten sonra Kurum’a verilen aylık prim ve hizmet belgeleri, doğruluğu, fiilen yapılan denetimler sonucu veya işyeri kayıtlarından yapılan tespitlerden anlaşılması hâlinde işleme konulur. Aylık prim ve hizmet belgesinin fiilen yapılan tespitler sonucunda işleme alınmasında, tespitin yapıldığı tarihten geriye doğru en fazla bir yıllık süreye ilişkin olan kısmı dikkate alınır. Diğer Kanunlara göre defter tutmakla yükümlü olmayan işveren, alt işveren ile sigortalıyı devir alanlar tarafından ikinci fıkrada belirtilen süreler dışında verilen belgeler işleme alınmaz.

...

(4) Daha önce Kurum’a belge türü veya kanun numarası hatalı seçilerek verilmiş olan aylık prim ve hizmet belgelerine ilişkin düzeltme amaçlı olarak yasal süresi dışında verilen aylık prim ve hizmet belgeleri, düzeltme ile fiili hizmet süresi zammı kazandırma hali hariç, belgede kayıtlı sigortalılar ve bu sigortalıların prim ödeme gün sayısı ile prime esas kazanç tutarının aynı olması kaydıyla, ayrıca incelemeye gerek kalmaksızın işleme alınır. Bu nitelikte verilen aylık prim ve hizmet belgelerine idarî para cezası uygulanmaz. Sonradan düzeltme amaçlı verilen belge ile fiili hizmet süresi zammı kazandırılması halinde, söz konusu belgenin işleme alınmasında bu maddenin yukarıdaki fıkralarında belirtilen usul izlenir.” denilerek belgelerin sonradan verilmesi halinde izlenecek usul belirlenmiştir. www.ozdogrular.com

III- BELGE TÜRÜNÜN YANLIŞ SEÇİLMESİ

A- FİİLİ HİZMET SÜRESİ ZAMMI KAZANDIRMA HALİ HARİÇ DURUMLAR

Kurum’a belge türü veya kanun numarası hatalı seçilerek verilmiş olan aylık prim ve hizmet belgelerine ilişkin düzeltme amaçlı olarak yasal süresi dışında verilen aylık prim ve hizmet belgeleri, belgede kayıtlı sigortalılar ve bu sigortalıların prim ödeme gün sayısı ile prime esas kazanç tutarının aynı olması kaydıyla, ayrıca incelemeye gerek kalmaksızın işleme alınmakta ve verilen aylık prim ve hizmet belgelerine idarî para cezası uygulanmamaktadır.

B- FİİLİ HİZMET SÜRESİ ZAMMI KAZANDIRMA HALİ

Yönetmeliğin “düzeltme ile fiili hizmet süresi zammı kazandırma hali hariç, belgede kayıtlı sigortalılar ve bu sigortalıların prim ödeme gün sayısı ile prime esas kazanç tutarının aynı olması kaydıyla, ayrıca incelemeye gerek kalmaksızın işleme alınır. Bu nitelikte verilen aylık prim ve hizmet belgelerine idarî para cezası uygulanmaz.” ifadesinin mefhumu muhalifinden bu belgeler için idari para cezası uygulanacağı yorumları yapılmaktadır. www.ozdogrular.com

İdari para cezalarının düzenlendiği 5510 sayılı Yasa’nın 102. maddesinde prim belgeleri ile ilgili olarak “c) 86. maddesinin birinci fıkrası uyarınca verilmesi gereken belgeleri, Kurum’ca belirlenen şekilde ve usulde vermeyenler ya da Kurum’ca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler veya belirlenen süre içinde vermeyenlere her bir fiil için;

1) Belgenin asıl olması halinde aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin beşte biri tutarında,

2) Belgenin ek olması halinde, aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin sekizde biri tutarında,

3) Ek belgenin 86. maddenin beşinci fıkrasına istinaden Kurum’ca re’sen düzenlenmesi durumunda, aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin yarısı tutarında,

4) Belgenin mahkeme kararı, Kurum’un denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden, hizmetleri veya kazançları Kurum’a bildirilmediği veya eksik bildirildiği anlaşılan sigortalılarla ilgili olması halinde, belgenin asıl veya ek nitelikte olup olmadığı, işverence düzenlenip düzenlenmediği dikkate alınmaksızın, aylık asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanır.” denilmektedir. www.ozdogrular.com

Fiili hizmet süresi zammı kazandırma ile ilgili olarak düzeltme amaçlı verilen prim belgeleri için idari para cezası uygulanacağı Yasa’da düzenlenmemiştir. Yapılan işlem işverenin daha evvel verdiği bir belgede yer alan belge türü kodunun düzeltilmesidir. Bu işlemde sigortalı sayısı ve prime esas kazançlarda herhangi bir değişiklik yapılmamaktadır. İşveren züresinde verdiği bir belgeyi düzeltmektedir ve idari para cezası uygulaması bakımından fiili hizmet süresi zammı kazandırma hali hariç belgelerle aynı işleme tabi tutulmalıdır.

Yönetmeliğin 103. maddesi idari para cezası uygulaması ile ilgili değil sonradan verilen prim belgelerinin işleme alınması usulü ile ilgilidir. Maddenin 4. fıkrasından çıkarılabilecek tek sonuç fiili hizmet süresi zammı kazandırma halinde bu belgelerin inceleme yapılmadan işleme alınamayacağıdır. www.ozdogrular.com

Yönetmelikteki hükmü mefhumu muhalifinden yorumlayarak idari para cezası uygulanması “idari yorumla ceza yaratılması”(2) halidir.

IV- SONUÇ

Kurum’a belge türü veya kanun numarası hatalı seçilerek verilmiş olan aylık prim ve hizmet belgelerine ilişkin düzeltme amaçlı olarak yasal süresi dışında verilen aylık prim ve hizmet belgeleri, belgede kayıtlı sigortalılar ve bu sigortalıların prim ödeme gün sayısı ile prime esas kazanç tutarının aynı olması kaydıyla, ayrıca incelemeye gerek kalmaksızın işleme alınmakta ve verilen aylık prim ve hizmet belgelerine idarî para cezası uygulanmamaktadır. www.ozdogrular.com

Fiili hizmet süresi zammının kazandırılmasının söz konusu olduğu hallerde ise Yönetmelikteki ifadeler mefhumu muhalifinden idari para cezası uygulanacağı yorumlarına neden olmaktadır. Ancak Yönetmeliğin ilgili hükümleri hangi hallerde inceleme yapılacağı hangi hallerde yapılmayacağı ile ilgilidir. Buna göre fiili hizmet süresi zammı kazandırılması halinde belgeler incelenerek işleme alınacaktır. Bu belgeleri için ceza uygulanması yasal olarak mümkün görülmemektedir.

Serdar GÜNAY*

Yaklaşım

*      Sosyal Güvenlik Kurumu Başmüfettişi

(1)   Örnekler, İşverenler Prim Daire Başkanlığı ile Sigortalılar Prim Daire Başkanlığı Ders Notu’ndan alınmıştır.

(2)    Anayasamızın 38. maddesi ise; kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesini getirdiğinden, “cezada kanunilik” ilkesi esas olup, bu da ceza yaptırımının yasama organı tarafından tereddüt yaratmayacak biçimde düzenlenmesini, suçu oluşturan fiili gerçekleştiren kişiye uygulanacak cezanın cinsinin, miktarının, alt ve üst sınırlarının belirlenmesini zorunlu kılar ve yargı yerlerinin genişletici yoruma ve kıyas yoluna başvurmamalarını gerektirir. Aksi halde kıyas yoluyla ceza yaratılmış olur” Danıştay İçtihatı Birleştirme Kurulu’nun, 16.02.1989 tarih ve E.1988/1,K.1989/1 sayılı Kararı.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.