I- GİRİŞ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu(1)’nun “Tanımlar” başlıklı 3. maddesinde tarımsal faaliyet, “Kendi mülkünde, ortaklık veya kiralamak suretiyle başkalarının mülkünde veya kamuya mahsus mahallerde; ekim, dikim, bakım, üretme, yetiştirme ve ıslah yoluyla yahut doğrudan doğruya tabiattan istifade etmek suretiyle bitki, orman, hayvan ve su ürünleri elde edilmesini ve/veya bu ürünlerin yetiştiricileri tarafından; muhafazasını, taşınmasını veya pazarlanmasını ifade eder.” şeklinde tanımlanmaktadır. www.ozdogrular.com

Bu makalede, adı geçen Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin 4 numaralı alt bendi kapsamında sigortalı olanlardan yani tarımsal faaliyette bulunanlardan 65 yaşını dolduranlarla ilgili 6111 sayılı Kanunla(2) yapılan düzenleme örneklerle anlatılacaktır.

II- KENDİ ADINA VE HESABINA BAĞIMSIZ ÇALIŞANLARIN 5510 SAYILI KANUN’DAKİ YERİ

Bilindiği üzere 5510 sayılı Kanun öncesinde 1479 sayılı Bağ-Kur ve 2926 sayılı Tarım Bağ-Kur Kanunları kendi adına ve hesabına çalışan kesimin sigortalılıklarını düzenlemekteydi. Bu kanunlardan tarımda kendi adına ve hesabına çalışanların sosyal güvenliklerine ilişkin 2926 sayılı Kanun’un “Sigortalılığın Başlangıcı ve Zorunlu Oluşu” başlıklı 5. maddesinde Kanun kapsamına girdiği halde, sigortalılıklarını Kurum’a bildirip kayıt ve tescilini yaptırmayanların sigortalılıkları, kayıt ve tescil edildikleri tarihi takip eden aybaşından itibaren başlatılır denilmektedir. www.ozdogrular.com

Tarımsal faaliyet bileneceği üzere dönemsel olarak farklılaşan, yani yapıldığı yörenin ve iklimin şartlarına göre artan ve azalan bir faaliyettir. Bu farklılık arz eden durumlara göre tarımsal faaliyetlerinden dolayı sigortalı olanların sigortalılık halleri de değişebilmektedir. Tarımsal faaliyetin azaldığı dönemlerde, örneğin, sigortalı bir işte çalışılabilmekte; buna göre de 5510 sayılı Kanun’un 4/1-a bendine tabi sigortalı olunabilmektedir.

Böyle bir durum söz konusu olduğunda, mülga 2926 sayılı Kanun’un “Sigortalılığın Sona Ermesi” başlıklı 6. maddesinin; “Bu Kanun’a göre sigortalı sayılanlardan diğer sosyal güvenlik kuruluşları kapsamına tâbi bir işte çalışanların, çalışmaya başladıkları tarihten bir gün önce sigortalılıkları sona erer.” hükmüne göre belki de tarım sigortalısının haberi bile olmadan, tarım sigortalılığı sona ermekteydi. Ancak 5510 sayılı Kanunla durum değişmiş ve anılan Kanun’un, Uygulama Yönetmeliği olan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin “2926 sayılı Kanun’a İlişkin Geçiş Hükümleri” başlıklı geçici 8. maddesiyle mülga 2926 sayılı Kanun’un yukarıda zikredilen maddesinden dolayı oluşan gün kayıplarının önüne geçilmiştir. Başka bir çalışmanın konusu olabilecek bu hususu özet geçtikten sonra 5510 sayılı Kanun’da Bağ-Kur’un nasıl yer aldığını özetleyecek olursak; mülga 1479 ve 2926 sayılı Kanunlara tabi sigortalı olanlar, reform sonrası artık, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalılar olarak tanımlanmıştır. Buna göre anılan Kanun maddesinde;

“Bu Kanun’un kısa ve uzun vadeli sigorta kolları uygulaması bakımından;

…

b) Köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan ise;

1- Ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar,

2- Gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlar,

3- Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, diğer şirket ve donatma iştiraklerinin ise tüm ortakları,

4- Tarımsal faaliyette bulunanlar

sigortalı sayılırlar.”

denilmektedir. www.ozdogrular.com

Görüldüğü üzere, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinin 4 numaralı alt bendinde hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan ise “tarımsal faaliyette bulunanlar” şeklinde sigortalı sayılmışlardır.

Makalenin “I- GİRİŞ” kısmında yer verdiğimiz tarımsal faaliyetin tanımı aynen korunmuş ve 6. maddesinin (ı) bendinde de bunlardan kimlerin sigortalı sayılmayacağı tanımlanmış olup daha önceki uygulama ile aynı doğrultudadır. www.ozdogrular.com

III- 5510/4-1-(b)’NİN 4 NUMARALI ALT BENDİNE TABİ SİGORTALILARDA (TARIM BAĞ-KUR’DA) 65 YAŞ UYGULAMASI

6111 sayılı Kanun’un 25. maddesi ile 5510 sayılı Kanun’un 6. maddesinin 1. fıkrasının (ı) bendiyle 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinin 4 numaralı alt bendi kapsamında sigortalı olanlardan 65 yaşını dolduranlarla ilgili düzenleme yapılmıştır.

Söz konusu düzenlemeden sonra 5510/6-(ı) bendinde, “Kamu idarelerinde ve Kanun’un ek 5. maddesi kapsamında sayılanlar hariç olmak üzere, tarım işlerinde veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz işlerde çalışanlar ile tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan; tarımsal faaliyette bulunan ve yıllık tarımsal faaliyet gelirlerinden, bu faaliyete ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarın aylık ortalamasının, bu Kanunda tanımlanan prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katından az olduğunu belgeleyenler ile 65 yaşını dolduranlardan talepte bulunanlar … 4 ve 5. maddelere göre sigortalı sayılmaz.” denilmektedir. Buna göre 65 yaşını dolduran tarım sigortalıların talepleri üzerine sigortalılıklarının iptali 6111 sayılı Kanun’un yürürlük tarihi olan 25.02.2011 tarihine göre belirlenecektir. Şöyle ki;

Birinci durum; 6111 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği 25.02.2011 tarihi itibariyle 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendi kapsamında bulunanlardan talepleri ile tarım sigortalılığı başlatılanların 65 yaşını doldurmuş olduklarını gerekçe göstererek tescillerinin iptali için yazılı talepte bulunmaları halinde, yazılı taleplerinin Kurum kayıtlarına intikal ettiği tarih itibariyle, sigortalılıkları sona erdirilecektir.

Örnek: Tarımsal faaliyeti nedeniyle ziraat odası kaydına istinaden 01.01.2012 tarihinde müracaatına istinaden tescili yapılan ve 25.01.2011 tarihinde 65 yaşını doldurmuş olan bir sigortalı, 23.04.2012 tarihli talebiyle 65 yaşını doldurduğunu gerekçe göstererek sigortalılığının sona erdirilmesi için yazılı talepte bulunması halinde, talebinin Kurum kayıtlarına intikal ettiği 23.04.2012 tarihi itibariyle, sigortalılığı sona erdirilecektir.

İkinci durum; 6111 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği 25.02.2011 tarihi itibariyle 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendi kapsamında bulunanlardan Kurum’ca resen tescilleri yapılarak sigortalılıkları başlatılanların, tescillerinin tebliğ edildiği tarihten sonra tescil tarihinde 65 yaşını doldurmuş olduklarını gerekçe göstererek tescillerinin iptali için yazılı talepte bulunmaları halinde, tescil tarihi itibariyle, sigortalılıkları sona erdirilecektir.

Örnek: Tarımsal faaliyeti nedeniyle 01.07.2011 tarihi itibariyle resen tescili yapılarak tarım sigortalılığı başlatılan ve 01.01.2011 tarihinde 65 yaşını dolduran bir sigortalı, 14.08.2011 tarihli yazılı talebiyle 65 yaşını doldurduğunu gerekçe göstererek tescilinin iptali için yazılı talepte bulunması halinde, tescil tarihi itibariyle, sigortalılığı sona erdirilecektir.www.ozdogrular.com

IV- SONUÇ

Mülga 2926 sayılı Kanun’a tabi sigortalılar 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinin 4 numaralı alt bendinde düzenlenmiştir. Bunlardan, yani tarımsal faaliyette bulunan sigortalılardan, 65 yaşını dolduranlarla ilgili 6111 sayılı Kanunla getirilen düzenlemeye göre adı geçen Kanun’un yürürlük tarihi olan 25.02.2011 tarihinden sonra kendi talepleri ile tarım sigortalılığı başlatılanların sigortalılıklarının sona erdirilmesi yazılı taleplerinin Kurum kayıtlarına intikal ettiği tarih itibariyle, 25.02.2011 tarihinden sonra resen tescili yapılanların ise sigortalılıklarının sona erdirilmesi tescil tarihi itibariyle yapılacaktır.

Coşkun BİLGİN*

Yaklaşım

*          SGK, Ümraniye Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürü, Sosyal Güvenlik Denetmeni

(1)         16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)         25.02.2011 tarih ve 27857 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.