Yıllık 35 milyar doları bulan cari açık Türkiye'nin 'yumuşak karnı' olarak gösteriliyor. Ekonomi yönetimi, bu kalemin ekonomiyi olumsuz etkilememesi için çare arayışında.

Merkez Bankası ise cari açık hesaplama yöntemiyle miktarı yılda 2,5 milyar dolar civarında artırıyor. Ödemeler dengesi istatistiklerinde, serbest bölgelerde gerçekleştirilen ihracatta katma değeri dikkate almayan banka, cari açığın artmasına sebep oluyor.

Serbest bölgeler mevzuatına göre Türkiye'den buraya yapılan ticaret ihracat veya ithalat olarak kabul ediliyor. Bir ülkeye giren döviz ile çıkan döviz arasındaki farkı gösteren cari işlemler dengesi hesaplarında bu tutarlar dikkate alınıyor. Ancak serbest bölgelerden yurtdışına gerçekleştirilen dış ticaret, ödemeler dengesi hesabına dahil edilmiyor. Böylece her yıl Türkiye ekonomisine giren 2-2,5 milyar doların üzerinde bir rakam hesaba katılmadığı için cari açık yüksek çıkıyor. Örneğin Türkiye'den Mersin Serbest Bölgesi'ne ihraç edilen 10 milyon dolarlık bir ürün, serbest bölgeden katma değer oluşturularak 15 milyon dolara üçüncü ülkelere ihraç edildiğinde aradaki 5 milyon dolarlık ihracat kazancı Merkez Bankası'nın ödemeler dengesinde gösterilmiyor. Ancak ithalatta ise tam tersi bir durum yaşanıyor. Mesela yurtdışından serbest bölgeye 10 milyon dolara gelen bir ürün, serbest bölgeden Türkiye'ye 15 milyon dolara ithal edildiğinde, ödemeler dengesine 15 milyon dolar olarak yansıyor. Söz konusu hesaplama yöntemi sebebiyle Türkiye son altı yılda yaklaşık 10 milyar dolar açık vermiş oldu. Benzer bir durum bavul ticaretinde de yaşanmıştı. 1996 yılına kadar Türkiye'nin Rusya başta olmak üzere komşu ülkelerle yaptığı bavul ticareti ödemeler dengesinde yer almıyordu. Hazine'den sorumlu Devlet Bakanı Mehmet Şimşek, Meclis Plan Bütçe Komisyonu'nda yaptığı konuşmada cari açık konusuna "Bütçenin şu halini gördüğümde ben de üzülüyorum. Bu memleketin daha çok yatırıma ihtiyacı var. Cari açık verilmesinin nedenlerine inilmesi gerekir." değerlendirmesi yapmıştı.

Türkiye'nin Ekim 2007 itibarıyla yıllık ihracatı, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 25,74 artışla 102 milyar 779 milyon 892 bin dolar oldu. İhracatta yaşanan başarı ülke ekonomisinin yüzünü güldürürken, ithalattaki artış cari işlemler dengesinin ayarını bozuyor. Yılın ilk dokuz ayındaki ithalat bile 120 milyar doların üzerine çıktı. Cari işlemler dengesinin GSMH'ye oranına bakıldığında aradaki fark her geçen yıl artıyor. 2003'te yüzde 3,4 olan bu oran, geçen yıl yüzde 8 seviyesine kadar çıktı. Merkez Bankası'nın yıl sonu cari işlemler dengesinde meydana gelecek açık beklentisi de 34 milyar dolardan 35 milyar dolara çıktı. Hükümetin 2008 yılına ilişkin program hedeflerine göre ihracatın 117 milyar dolar, ithalatın 182 milyar dolar olması bekleniyor. Cari işlemler dengesinin ise 39,2 milyar dolarlık açık vereceği tahmin ediliyor.

Serbest bölge nedir?

Genel olarak serbest bölgeler, bir ülkenin siyasi sınırları içinde olmakla beraber, ülkede geçerli ticarî, malî ve iktisadî alanlara ilişkin kanuni düzenlemeler ile dış ticaret rejiminin uygulanmadığı ya da kısmen uygulandığı, yapılan sınaî ve ticarî faaliyetler için daha geniş muafiyet ve teşviklerin tanındığı, ticarî, endüstriyel ve hizmet faaliyetlerinin yapıldığı yerler olarak tanımlanıyor. Serbest bölgeler ihracat, yatırım, üretim ve yabancı sermaye girişini hızlandırmak amacıyla kuruluyor. Serbest bölgeler gümrük hattı dışında sayılıyor. Bu bölgelerde vergi, resim, harç, gümrük ve kambiyo mükellefiyetlerine dair mevzuat hükümleri uygulanmıyor.

MERKEZ'İN HESABI CARİ AÇIĞI HANGİ YIL NE KADAR ARTIRDI?

Yıl - Miktar (milyar dolar)

2002: 0,9

2003: 1,1

2004: 1,3

2005: 1,6

2006: 2

2007: 2,5

http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=645483