I- GİRİŞ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 32. maddesinde belirtilen ölüm sigortasından sağlanan haklar şunlardır:

a) Ölüm aylığı bağlanması,

b) Ölüm toptan ödemesi yapılması,

c) Aylık almakta olan kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi,

d) Cenaze ödeneği verilmesi.

Adı geçen Kanun’un 5. maddesi ise bazı sigorta kollarının uygulanacağı sigortalıları düzenlemiş olup bunlardan, söz konusu maddenin (b) bendinde 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun 46. maddesine tabi olarak kısmi zamanlı çalıştırılan öğrenciler ile ilgili düzenleme yer almaktadır. Bu öğrencilerin bu şekilde çalışmaları almakta oldukları yetim aylığının kesilmesine neden olur mu? Yazımızda bu soruya cevap aramakla birlikte konuyu genel olarak açıklamaya çalışacağız. www.ozdogrular.com

II- YETİM AYLIĞINI KESMEYEN ÇALIŞMALAR

Başlıktaki konuyu açıklamadan önce, yetim aylığı almanın koşullarını açıklayalım. 5510 sayılı Kanun’un 34. maddesi “Ölüm Aylığının Hak Sahiplerine Paylaştırılması” başlığını taşımaktadır. Bu bağlamda, söz konusu maddenin (b) bendine göre;

“5510 sayılı Kanun’un 5/1. maddesinin (a), (b) ve (e) bentleri hariç bu Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmayan veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış çocuklardan;

- 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayanların veya

- Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında yitirip malûl olduğu anlaşılanların veya

- Yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan kızlarının, her birine % 25’i”

(c) bendine göre ise,

“(b) bendinde belirtilen çocuklardan sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşenlerle, ana ve babaları arasında evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölümü tarihinde evlilik bağı bulunmakla beraber ana veya babaları sonradan evlenenler ile kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayanların her birine % 50’si”

oranında aylık bağlanmaktadır. www.ozdogrular.com

Kanun maddesinden açıkça görüleceği üzere düzenleme bazı çalışmalar ayrı tutmuştur. Diğer bir ifadeyle hüküm bazı istisnalar içermektedir. Bunlar, “5510 sayılı Kanun’un 5/1. maddesinin (a), (b) ve (e) bentleri hariç…” ibaresiyle ifade edilmiştir. İfadeyi açacak olursak;

5510/5-(a): Hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte, ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutukluların iş kazası ve meslek hastalığı ile analık sigortasına tabi çalışmalar.

5510/5-(b): 05.06.1986 tarih ve 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanunu’nda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrencilerin iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortasına; meslek liselerinde okumaktayken veya yükseköğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrencilerle 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun 46. maddesine tabi olarak kısmi zamanlı çalıştırılan öğrencilerden aylık prime esas kazanç tutarı, 82. maddeye göre belirlenen günlük prime esas kazanç alt sınırının 30 katından fazla olmayanlarınsa iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına tabi çalışmalar. www.ozdogrular.com

5510/5-(e): Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerlerin iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına tabi çalışmalar.

Belirtilen bu istisnai şekillerdeki çalışmalar hak sahibi çocuklara ölüm aylığı bağlanmasına engel değildir. Ayrıca yine bu tür çalışmalar, bağlanmış olan aylıkların kesilmesine de sebep olmaz. www.ozdogrular.com

Örnek-1: Ölümünden önce yaşlılık maaşı almakta olan, emekli Mert Bey 01.10.2009’da vefat ediyor. Mert Bey’in üniversitede okuyan oğlu Murtaza Bey hem üniversitede okuyor hem de sigortalı olarak bir işyerinde tüm sigorta kollarına tabi çalışıyor. Mert Bey’in ölümü Murtaza Bey’i hak sahipliği bağlamında nasıl etkileyecektir? 5510 sayılı Kanun’a göre cevaplanırsa Murtaza Bey’e ölüm aylığı bağlanamayacaktır. Ama 506 sayılı Kanun halen yürürlükte olsaydı Murtaza Bey’e ölüm aylığı alabilecekti. www.ozdogrular.com

Örnek-2: Mutlu Bey, (X) firmasında sigortalı (4/a) olarak çalışıyor. Mutlu Beyin 01.01.1993 doğumlu olan bir de kız çocuğu var. Hazal, hem okuyor hem de çalışıyor. Ancak Hazal’ın çalışması tüm sigorta kollarına tabi değil kısmi süreli. ve Hazal, bu kısmi süreli çalışması karşılığı işvereninden aldığı ücret yani aylık prime esas kazanç tutarı 5510 sayılı Kanun’un 82. maddesine göre prime esas günlük kazancın alt sınırının 30 katından azdır. Hazal, okumaya ve aynı zamanda çalışmaya devam ederken Murat Bey vefat etmiştir. Bu durumda Hazal’ın çalışması bir hak sahibi olarak babasından ölüm aylığı almasına engel olmayacaktır. Zira, 5510/5-b bendi gereği kısmi süreli bu çalışması karşılığı aldığı ücret 5510 sayılı Kanun’un 82. maddesine göre prime esas günlük kazancın alt sınırının 30 katından azdır. Şayet, ücreti belirtilen tutardan çok olsaydı Hazal’a ölüm aylığı bağlanamayacaktı. www.ozdogrular.com

III- SONUÇ

Ölen anne ve babaların geride kalan çocukları (kız veya erkek) anne ve babalarının ölümünden dolayı yetim veya ölüm aylığı alabilmeleri için 5510 sayılı Kanun veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmamaları ve bununla birlikte kendi sigortalılıkları kendilerine gelir veya aylık bağlanmamış olması gerekmektedir. www.ozdogrular.com

Bu şartlardan birincisi için Kanun bazı istisnalar öngörmüştür. Bu istisnai çalışmalar yazımızda anlatıldığı şekildedir. Bu tür çalışmalar aylık bağlanmasına engel olmadığı gibi bağlanmış olan aylığın kesilmesine de sebep olmazlar. Burada şunu da ayrıca ifade etmek gerekir ki; eğer bahse konu hak sahibi çocuğun istisnai çalışması kısmi zamanlı çalışan öğrenci statüsünde olması durumu ise aylık bağlamanın diğer bir şartı da hak sahibinin aylık prime esas kazanç tutarının 5510/82. maddesine göre belirlenen günlük prime esas kazancın alt sınırının 30 katından az olmasıdır.

Süleyman UZUNOĞLU*

Yaklaşım

*          SGK, Kadıköy Sosyal Güvenlik Merkezi Müdür Yrd.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.