I- GİRİŞ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu(SSGSSK)’nun(1) 11. maddesinde, işyeri, işyerinin bildirilmesi, devri, intikali ve nakli halinde yapılacak işlemler açıklanmıştır. 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu(KVK)’nun(2) 19. maddesinde ise vergi mevzuatı açısından devir, bölünme ve hisse değişimi durumunda yapılacak işlemlerin ayrıntısına girilmiştir. www.ozdogrular.com

Bu çalışmamızda işyerlerinin devri ve birleşmesi durumu açıklandıktan sonra, 5510 sayılı Kanun’da doğrudan açıklanmayan, işyerlerinin bölünmesi ve hisse değişimi durumlarında yapılacak işlemler açıklanacaktır.

II- 5510 SAYILI KANUN’A GÖRE İŞYERİNİN DEVRİ KAVRAMI

Bilindiği üzere 5510 sayılı Kanun’un 11. maddesi hükmü gereği, 29.06.1956 tarih ve 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tabi şirketlerin nevilerinin değişmesi, birleşmesi veya diğer bir şirkete katılması durumunda, bu hususların ticaret siciline tesciline ilişkin ilan tarihini; adi şirketlerde şirkete yeni ortak alınması durumunda ise en geç yeni ortağın alındığı tarihi takip eden 10 gün içinde, işyeri bildirgesi ile Kurum’a bildirim yapılması gerekmektedir. www.ozdogrular.com

Yine işyerinin faaliyette bulunduğu adresten başka bir ildeki adrese nakledilmesi, sigortalı çalıştırılan bir işin veya işyerinin başka bir işverene devredilmesi veya intikal etmesi halinde de işyerinin nakledildiği, yeni işverenin işi veya işyerini devraldığı tarihi takip eden on gün içinde, işyerinin miras yoluyla intikali halinde ise mirasçıları, ölüm tarihinden itibaren en geç üç ay içinde, işyeri bildirgesi ile Kurum’a bildirilmesi gerekmektedir.

İşyerinin aynı il sınırları içinde Kurum’un diğer bir ünitesinin görev alanına giren başka bir adrese nakledilmesi halinde ise adres değişikliğinin yalnıza bir yazı ile Kurum’a bildirilmesi yeterlidir. www.ozdogrular.com

Yukarıda sayılan durumlarda çalışan sigortalıların sigorta hak ve yükümlülükleri yeni işyerlerinde aynen devam etmekte ve işverenlerin gerek İş Kanunu gerekse 5510 sayılı Kanun açısından yükümlülükler devam etmektedir.

5510 sayılı Kanun açısından işyerinin devrinden söz edebilmek için sigortalı çalıştıran bir işyerinin “çalıştırdığı sigortalıları ile birlikte” gerçek ya da tüzel bir kişiliğe veya tüzel kişiliği olmayan kuruluşa devredilmesi gereklidir. Devir işlemi iki ve daha fazla gerçek ya da iki tüzel kişi arasında olabileceği gibi bir gerçek kişi ile bir tüzel veya tüzel kişiliği olamayan kuruluş arasında da olabilmektedir. www.ozdogrular.com

III- 5520 SAYILI KANUN’A GÖRE DEVİR, BİRLEŞME VE BÖLÜNME KAVRAMI

KVK’nın 19. maddesinin 1 ve 2. fıkrası, birleşmenin özel bir türünü devir olarak tanımlamakta, tam mükellef kurumlar arasında kayıtlı değerler üzerinden ve kül halinde devralma suretiyle gerçekleştirilen işlemler devir olarak nitelendirilmektedir.

Buna göre, aşağıdaki şartlar dahilinde gerçekleşen birleşmeler devir hükmündedir:

1- Birleşme sonucunda infisah eden kurum ile birleşilen kurumun kanuni veya iş merkezlerinin Türkiye’de bulunması,

2- Münfesih kurumun devir tarihindeki bilanço değerlerinin, birleşilen kurum tarafından bir bütün halinde devralınması ve aynen bilançosuna geçirilmesi. www.ozdogrular.com

Devir tarihi, şirket yetkili kurulunun devre ilişkin kararının Ticaret Sicilinde tescil edildiği tarihtir. Kurumların yukarıdaki şartlar dahilinde tür değiştirmeleri de devir hükmündedir.

Tam mükellef bir sermaye şirketinin tasfiyesiz olarak infisah etmek suretiyle bütün mal varlığını, alacaklarını ve borçlarını kayıtlı değerleri üzerinden mevcut veya yeni kurulacak iki veya daha fazla tam mükellef sermaye şirketine devretmesi ve karşılığında devreden sermaye şirketinin ortaklarına devralan sermaye şirketinin sermayesini temsil eden iştirak hisseleri verilmesi KVK’nın uygulanmasında “tam bölünme” olarak tanımlanmıştır. Bu durumda, bölünen şirketin tüm mal varlığı iki veya daha fazla şirkete geçmekte ve bölünen şirketin ortakları devralan şirketlerin ortaklık paylarını iktisap etmektedir.

KVK’nın 19. maddesinin 3. fıkrasının (c) bendinde, tam mükellef bir sermaye şirketinin, diğer bir sermaye şirketinin hisselerini, bu şirketin yönetimini ve hisse çoğunluğunu elde edecek şekilde devralması ve karşılığında bu şirketin hisselerini devreden ortaklarına kendi şirketinin sermayesini temsil eden iştirak hisselerini vermesi, hisse değişimi olarak tanımlanmıştır. Bu hükme göre yapılan işlemin hisse değişimi olarak kabul edilebilmesi için aşağıda belirtilen koşulların yerine getirilmesi gerekmektedir:

● Devralan kurumun sermaye şirketi olması,

● İştirak hisseleri devredilen kurumun sermaye şirketi olması,

● Devralan kurumun tam mükellef olması,

● Devralan kurumun diğer şirketin hisselerini yönetim ve hisse senedi çoğunluğunu elde edecek şekilde devralması,

● İştirak hisseleri devredilen kurumun ortaklarına devralan kurumun kendi sermayesini temsil eden iştirak hisselerinin verilmesi

gerekmektedir. www.ozdogrular.com

KVK’nın 19 ve 20. maddelerine göre gerçekleşen devir ve tam bölünmelerde, münfesih kurum adına kıst döneme (hesap dönemi başından devir veya bölünmenin gerçekleştiği tarihe kadar geçen süreye) ilişkin tahakkuk eden vergilerin, devralan veya birleşilen kurumun devir veya bölünmenin gerçekleştiği hesap dönemine ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinin verildiği ayın sonuna kadar devralan veya birleşilen kurumlarca ödenmesi gerekmektedir.

IV- 5510 SAYILI KANUN’DA DEVİR, BİRLEŞME, HİSSE DEĞİŞİMİ VE BÖLÜNME DURUMUNDA YAPILMASI GEREKEN İŞLEMLER

1- 5510 sayılı Kanun’un açısından bir işyerinin çalışanları ile birlikte başka bir işyerine dönüşmesi basit anlamda devir olarak adlandırılmaktadır. Bu devir türünde ortada bir işyeri bulunmakta ve bu işyerinin yalnızca işvereni değişmekte, işyeri sicil numarası aynı kalmaktadır. www.ozdogrular.com

Örnek: 01.01.2005 tarihinde kurulan ve 5 çalışanı bulunan Bağcılar Sosyal Güvenlik Merkezinde 01.1234567.034 sicil numarası ile işlem gören (A) Pazarlama Ltd. Şti’nin (B) Pazarlama Ltd. Şti’ye çalışanları ile birlikte devredilmesi durumunu inceleyelim. Öncelikle belirtmek gerekir ki; 5510 sayılı Kanun açısından devirden söz edebilmek için ortada bir işyeri bulunması ve bu işyerinin başka bir işverene devredilmesi gerekir. Yani devir durumunda işyeri aynı kalırken işveren değişmektedir. Örneğimizde (A) Pazarlama Ltd Şti’ye ait 01.1234567.034 sicil numaralı işyerinin (B) Pazarlama Ltd. Şti’ye devredilmesi durumunda 01.1234567.034 sicil numarası değişmemekte işçilerin hakları gerek 5510 sayılı Kanun, gerekse 4857 sayılı Kanun’dan doğan hakları aynen devam etmektedir. Devir işleminin yeni işverenin işi veya işyerini devraldığı tarihi takip eden on gün içinde işyeri bildirgesi ile bildirilmesi gerekmektedir. İşyerinin işyeri bildirgesi ile devredildiğinin bildirilmesi üzerine SGK eski işverenin şifrelerini iptal ederek yeni işverene yeni şifre vermekte ancak yeni bir işyeri dosyası ve yeni bir işyeri sicil numarası üretmemektedir. İşlemler aynı işyeri sicil numarası üzerinden devam etmektedir.

2- Gerçek kişi işverenlerde söz konusu olan devrin bir türü olan intikal durumunda ise işyeri sahibinin ölümü ve miras hukukuna göre mirasçılara işyerinin intikal etmesi durumunda da ortada bir işyeri bulunmakta ve bu durumda da yeni bir dosya açılmaksızın yalnızca işveren veya işverenler değişmektedir. www.ozdogrular.com

Örnek: Bağcılar Sosyal Güvenlik Merkezi’nde işlem gören Ahmet TANRIKULU’ na ait 01.1122334.034 sicil numaralı işyeri sahibi Ahmet TANRIKULU’nun 01.06.2012 tarihinde vefat ettiğini ve miras hukukuna göre geride eşi Ayşe TANRI-KULU ve oğlu Ali TANRIKU-LU’nun kaldığını varsayalım. Bu durumda Ayşe TANRIKULU ve/veya Ali TANRIKULU ölüm tarihinden itibaren en geç üç ay içinde, işyeri bildirgesini Kuruma vermekle yükümlüdür. Kurum yapılan bildirim üzerine 01.1122334.034 sicil numaralı işyeri numarasını değiştirmeden yeni işverenlere yeni şifre üreterek dosyada ki işveren bilgilerini güncelleyerek devir işlemlerini gerçekleştirmiş olacaktır. www.ozdogrular.com

3- 5510 sayılı Kanun’un açısından sermaye şirketlerine ait işyerlerinde söz konusu olan şirketlerin nevilerinin değişmesi de devir olarak değerlendirilebilir. Çünkü bu durumda da mevcut bir işyeri bulunmakta ve bu işyerinin işverenin yapısı değişmektedir.

Örnek: (A) İmalat Ltd. Şti’nin Bağcılar Sosyal Güvenlik Merkezinde 01.01.2005 tarihinde bir işyeri açtığını ve bu işyerine 01.1234567.034 sicil numarası verildiğini varsayalım. (A) İmalat Ltd. Şti’nin 01.01.2012 tarihinde nevi değiştirerek (A) İmalat A.Ş’ye dönüşmesi durumunda bu değişikliğin ticaret siciline tesciline ilişkin ilan tarihini takip eden on gün içinde işyeri bildirgesi ile Kurum’a bildirilmesi zorunludur. Kurum söz konusu nevi değişikliğine dair işyeri bildirgesini aldığında işyeri sicil numarasını değiştirmeyecek ancak işveren ile ilgili kayıtlarını güncelleyecektir.

Adi şirket işyerlerine ortak alınması durumunda da en geç yeni ortağın alındığı tarihi; takip eden on gün içinde işyeri bildirgesi ile Kurum’a bildirim yapılması zorunludur. Bu durumda da işyeri sicil numarası aynı kalmakta ancak işveren ile ilgili bilgiler güncellenmektedir. www.ozdogrular.com

4- 5510 sayılı Kanun açısından iki işyerinin birleşmesi durumunda da bu durumun ticaret siciline tesciline ilişkin ilan tarihini takip eden on gün içinde Kurum’a işyeri bildirgesi ile bildirilmesi zorunludur.

Örnek: (A) Ltd. Şti’ye ait 01.1234567.034 işyeri sicil numaralı işyeri ile (B) Ltd. Şti’ye ait 01.1122334.034 işyeri sicil numaralı işyerlerinin (C) Ltd. Şti. adı altında birleşme kararı aldıklarını ve 01.01.2012 tarihinde ticaret sicilinde bu durumun ilan edildiğini varsayalım. Bu durumda yeni kurulan (C) Ltd. Şti’nin 01.01.2012 tarihini takip eden 10 gün içinde işyeri bildirgesi düzenleyerek Kurum’a vermesi gerekmektedir. Kurum bu bildirim üzerine (C) Ltd. Şti’ye yeni bir işyeri sicil numarası vererek diğer iki işyeri sicil numarasını devir alınan işyeri olarak Kanun kapsamından çıkarmalıdır. Uygulamada iki işyeri sicil numarasından eski olanının işlemde bırakılması diğerinin ise devir alınan olarak Kanun kapsamından çıkarılması yönünde de görüşler bulunmaktadır. www.ozdogrular.com

Şirketlerin birleşme türlerinden olan katılma durumunda da işyerinin bu durumu ticaret sicilinde ilan tarihini takip eden 10 gün içinde işyeri bildirgesi ile Kurum’a bildirmesi gerekmektedir. Bu durumda mevcut bir şirketin diğer bir şirketin tüzel kişiliğine intikal ederek varlığını sona erdirmesi söz konusudur. Sosyal Güvenlik Kurumu kendisine işyeri bildirgesi ile bildirilen bu durumda tüzel kişiliği sona eren şirketin işyeri sicil no.sunu Kanun kapsamından çıkararak, katılınan şirketin işyeri sicil numarası üzerinden işlemlerini yürütecektir.

5- 5510 sayılı Kanun’da sermaye şirketlerinin hisse değişimi yoluyla el değiştirmesi durumu düzenlenmemiştir. KVK’nın 19. maddesinin 3. fıkrasının (c) bendinde, tam mükellef bir sermaye şirketinin, diğer bir sermaye şirketinin hisselerini, bu şirketin yönetimini ve hisse çoğunluğunu elde edecek şekilde devralması ve karşılığında bu şirketin hisselerini devreden ortaklarına kendi şirketinin sermayesini temsil eden iştirak hisselerini vermesi, hisse değişimi olarak tanımlanmıştır. Söz konusu değişim sonunda işyeri açısından bir devir söz konusu olmamakta işyeri aynı sicil numarası üzerinden devam etmekte yalnızca işverenlik yapısı değişmektedir. Bu durumda sermaye şirketlerinin işveren vekillerince yönetildikleri hususu dikkate alınarak yeni işveren vekillerinin dilekçe ile Kurum’a bildirilmesi yeterli olacaktır. www.ozdogrular.com

6- 5510 sayılı Kanun’da “Bölünme” durumu düzenlenmemiştir. Ancak Sosyal Sigortalar İşlemleri Yönetmeliği(3)’nin 33. maddesinde, “6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tabi şirketlerin nevilerinin değişmesi, birleşmesi, “bölünmesi” veya diğer bir şirkete katılması durumunda, bu hususların ticaret siciline tesciline ilişkin ilan tarihini; adi şirketlerde şirkete yeni ortak alınması halinde ise, en geç yeni ortağın alındığı tarihi; takip eden on gün içinde bu durumların işyeri bildirgesi ile Kurum’a bildirilmesi zorunludur.” denilerek bölünme durumunda da bu durumun işyeri bildirgesi ile Kuruma bildirilmesini zorunlu hale getirmiştir.

Örnek: (AB) Ltd. Şti’ye ait 01.1234765.034 işyeri sicil numaralı işyerinden 2012/01. Dönemde 100 sigortalının bildirildiğini ve söz konusu işyerinin 01.02.2012 tarihinde bölünerek (A) Ltd. Şti ve (B) Ltd. Şti. adında iki yeni işveren olduklarını ve 01.01.2012 tarihi itibarı ile 100 sigortalıyı 50’şer kişi olarak paylaştıklarını ve iki ayrı işyeri olarak yollarına devam etme kararı aldıklarını ve bu durumu 01.02.2012 tarihinde ticaret sicilinde tescil ettirdiklerini kabul edelim. Bu durumda her iki işyeri de işyeri bildirgesi ile bu durumu Kurum’a ilan tarihini takip eden 10 gün içinde bildireceklerdir. Ancak bu durumda Kurum’un yapacağı işlemlerde de birden fazla görüş bulunmaktadır. Bunlardan birincisine göre mevcut tescilli işyeri sicil numarasının yeni oluşan işyerlerinden birine verilmesi, diğer işyerine ise yeni numara verilmesidir. İkinci görüşe göre mevcut işyerinin devredilen işyeri olarak Kanun’un kapsamından çıkarılması ve her iki işyerine de ayrı ayrı sicil numarası verilmesidir. Kanaatimizce bölünen işyerine ait işyeri sicil numarasının devredilen işyeri olarak Kanun kapsamından çıkarılarak, bölünme sonucunda ortaya çıkan işyerlerine ayrı ayrı numaralar verilmesi daha uygun olacaktır.www.ozdogrular.com

V- SONUÇ

5510 sayılı Kanun açısından bir işyerinin devir, birleşme, hisse değişimi, intikal ve bölünme durumlarını yukarıda ana başlıklar halinde örneklerle açıklamaya çalıştık. Bu durumların gerçekleşmesi durumunda Kurum’un alacaklarının takibi 5510 sayılı Kanun’un 89. maddesi hükmüne göre yapılacaktır. Söz konusu maddeye göre, sigortalının çalıştırıldığı işyeri aktif veya pasifi ile birlikte devralınır veya intikal ederse ya da başka bir işyerine katılır veya birleşirse eski işverenin Kurum’a olan prim ile gecikme cezası, gecikme zammı ve diğer ferilerinden oluşan borçlarından, aynı zamanda yeni işveren de müştereken ve müteselsilen sorumlu olacak ve bu hükme aykırı sözleşme hükümleri Kurum’a karşı geçersiz olacaktır. Bu nedenle işverenlerimizin yukarıda sayılan durumlarla karşılaşmaları durumunda bu durumu gecikmeksizin Kurum’a bildirmeleri ileride karşılaşacakları olumsuzlukları engelleyecektir. Sosyal Güvenlik Kurumu’nun yukarıda sayılan durumların gerçekleşmesi durumunda izlenecek usul ve esaslara ilişkin açıklayıcı ikincil mevzuatı da bir an önce yayınlaması uygulamakta birlikteliği sağlayacaktır.

Mustafa BAŞTAŞ*

Yaklaşım

*      Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişi, Bağcılar Sosyal Güvenlik Merkezi Müdür V.

(1)         16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)         21.06.2006 tarih ve 26295 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(3)         12.05.2010 tarih ve 27579 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.