30 Haziran 2012 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 6331 sayılı "İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu" (Kanun) İş Hukuku mevzuatına değişiklikler ve yeni düzenlemeler getirmektedir. Bu kapsamda Kanun'un getirdiği değişiklikler aşağıda özetlenmiştir.

1. İş sağlığı ve güvenliği kapsamındaki işyerleri tanımlanmıştır

Kanun kapsamına kamu ve özel sektöre ait tüm işyerleri alınmıştır. Kanun hükümleri Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Müsteşarlığı faaliyetleri, afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri, ev hizmetleri, kendi nam ve hesabına çalışan istihdam etmeksizin üretim yapanlar, hükümlü ve tutukluların infaz hizmetleri sırasındaki eğitim, güvenlik ve meslek edinme faaliyetleri hakkında uygulanmayacaktır.

2. İşverenin genel yükümlülükleri düzenlenmiştir.

4857 sayılı İş Kanunu'na göre belirlenmiş işveren yükümlülükleri çıkarılan bu Kanun'da belirtilmektedir. İş Kanunu ve yönetmeliklere ek olarak, Kanun risklerden koruma ilkeleri, iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri bağlamında, işverence görevlendirilecek iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelini düzenlemektedir. İşçilere bu konularda hizmet verilebileceği gibi, bu konularda dışarıdan da hizmet temin edilebileceği belirtilmektedir. İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin desteklenmesi ile ilgili madde ile de Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması bakımından işverenlere destek sağlayacaktır. Sigortasız işçi çalıştıran işyerlerinde, bu durumun tespiti halinde, yapılan tüm ödemeler yasal faizi ile geri alınacak ve işyerleri üç yıl süre ile destekten yoksun bırakılacaktır.

İşveren Kanun kapsamında çalışanları bilgilendirmek ve iş sağlığı ve güvenliği konusunda eğitmekle yükümlüdür.

3. Riskin değerlendirilmesi işverenin yükümlülüğüdür.

Kanuna göre işveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risklerin değerlendirilmesini yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. Bu noktada, risklerden etkilenecek çalışanların durumu, kullanılacak iş ekipmanlarının belirlenmesi, işyerinin tertip ve düzeni gibi hususlar işverence dikkate alınmalıdır. İşveren bu konuda gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmasını sağlar. Maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde risk değerlendirmesi yapılmamışsa iş durdurulacak.

4. İşverene işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı görevlendirme zorunluluğu kapsamı genişletilmiştir.

4857 sayılı İş Kanunu İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi için aranan devamlı olarak elli işçi çalıştırma şartı ve iş güvenliği uzmanı için işin sanayiden sayılan işlerden olması şartı Kanun ile ortadan kaldırılmıştır. Kanun 6. maddesi ile her işverenin iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirmek durumunda olduğunu belirtmiştir. Ayrıca Kanun 7. maddesi ile de on işçiden az işçinin çalıştırıldığı işyerlerine Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca destek sağlanabileceğini belirtmektedir.

5.  Acil durum planları, yangınla mücadele ve ilk yardım konularında düzenlemeler yapılmıştır.

İşveren Kanun'un 11. maddesine göre, acil durumları önceden değerlendirmek, gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür. Bu noktada gerekli ekiplerin kurulmasından ve eğitimlerin verilmesinden ya da

dışarıdan bu hizmetin satın alınması konusunda yetkili kurum ve kuruluşlar ile irtibata geçilmesinden sorumludur.

6. Tehlike sınıfları belirlenecektir.

Kanuna dayanılarak çıkarılacak tebliğ ile tehlike sınıfları belirlenecektir. Bu tehlike sınıflarına göre iş güvenliği uzmanlarının görevlendirilmeleri gerekecektir. Kanun, tebliğ yayınlanmamış olsa da,  (A) sınıfı sertifikaya sahip uzmanların çok tehlikeli işlerde, (B) sınıfı sertifikaya sahip uzmanların tehlikeli işlerde, (C) sınıfı sertifikaya sahip uzmanların az tehlikeli işlerde hizmet edeceklerini belirtmektedir. Kanun'un geçici maddeleri mevcut sertifikaların alınması gerekliliğini göstermektedir. Mevcut sertifikaların geçerliliği Kanun'un geçici maddelerinde belirtilmiş olup yeni sertifikalar ile ilgili düzenlemelerin yapılması beklenmelidir.

7. İş kazası ve meslek hastalıkları kayıt edilmeli ve bildirilmelidir.

İşveren bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutmak ve bu konularda rapor düzenlemek zorundadır. İşveren bildirimleri Sosyal Güvenlik Kurumu'na yapacaktır. 14. maddede belirtilen bu yükümlülüğün uygulanmasına ilişkin Bakanlık Sağlık Bakanlığı'nın görüşünü almak sureti ile bir yönetmelik çıkaracaktır.

8. Sağlık Gözetimi ve sağlık raporlarının alınmasına ilişkin düzenleme yapılmıştır.

4857 sayılı İş Kanunu kapsamında çıkarılan yönetmeliklerde belirtilen sağlık raporları ile ilgili uygulamalar, Kanun'un 15. maddesi bağlamında düzenlenmektedir. İşçilerin;

• İşe girişlerinde,
• İş değişiklerinde,
• İş kazası gibi sebeplerle işten uzaklaşmalardan sonra işe dönme talepleri halinde,
• Bakanlıkça belirlenen periyodik aralıklarla,

sağlık raporları almaları gerekmektedir.

Kanun çok tehlikeli ve tehlikeli iş kapsamında çalışacak işçilerin yapacakları işe uygun olduklarına ilişkin rapor olmaksızın işe başlamalarını yasaklamaktadır.

Sağlık raporlarının işyerinde hizmet veren işyeri hekimince verilmesi zorunluluğu getirilmiştir. Sağlık raporlarına itiraz halinde Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen hakem hastaneler karar verecek ve bu kararlar kesin olacaktır.

9. İşveren çalışanları bilgilendirmeli, eğitmeli, iş sağlığı ve güvenliği konularında görüşlerini almalı ve bu faaliyetlere katılımlarını sağlamalıdır.

İşveren Kanun'un 16, 17, 18. maddeleri kapsamında, çalışanları yasal hak ve yükümlülükleri, işyerinde alınan tedbirler, acil durum ekibi, yangın ekibi, sağlık personelinin kimlikleri gibi konularda bilgilendirmeli; iş sağlığı ve güvenliği konusunda, düzenli aralıklarla eğitimlerini vermelidir. Bu konuda önemli bir nokta; Kanun'un 17. maddesinin 3. fıkrasına göre mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, yapacağı işle ilgili eğitim aldığını belgelemeyenler çalıştırılamayacak oluşudur. İşveren Kanun'un belirttiği üzere çalışan temsilcisinin, iş sağlığı ve güvenliği konularında gerekli teklifleri ve önerileri verebilmesi konusunda uygun ortamı da sağlamakla mükelleftir.

10. Çalışan temsilcisi seçilmesi/atanması zorunluluğu getirilmiştir.

Çalışan temsilcisi çalışanlar arasında yapılacak seçim yoluyla; seçim yapılamadığı taktirde işverence atanma yolu ile seçilir. Çalışan temsilcileri, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğini tehdit eden tehlikelerin kaynağının bertaraf edilmesini veya tehlikenin bertaraf edilmesi işin özelliği gereği mümkün değil ise riskin azaltılmasını, işverene öneride bulunma yoluyla isteme ve gerekli tedbirlerin alınmasını talep etme hakkına sahiptiler. Bir işyerinde kaç çalışan temsilcisinin görevlendirileceği, Kanun'un 20. maddesinde belirlenmiştir. Çalışan temsilcisi seçimi/atanmasında işyerinde çalışan işçi sayısı kıstas alınmaktadır.

11. Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi kurulmuştur.

Ülke genelinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili politika ve stratejilerin belirlenmesi için tavsiyelerde bulunmak üzere Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi kurulmuştur. Konseyin çalışma usul ve esasları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenecektir.

12.  İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu oluşturma zorunluluğu getirilmiştir.

4857 sayılı İş Kanunu 80. maddesi ile sanayiden sayılan, en az elli işçi çalıştıran ve altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu kurulmasını öngörmekteydi. Kanun sanayiden sayılan ibaresine yer vermeyerek elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı, özel veya kamu sektöründe faaliyet gösteren her işyerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu oluşturulması zorunluluğunu hükme bağlamıştır. Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulunduğu haller ile ilgili düzenlemeler de Kanun'un 22. maddesinde belirtilmiştir. Buna göre;

a) Asıl işveren ve alt işveren ayrı ayrı kurul oluşturmuş ise, faaliyetlerin yürütülmesi konusunda koordinasyon ve işbirliği asıl işverence sağlanır.

b) Asıl işverence kurul oluşturulduğu taktirde, alt işverence kurul oluşturma zorunluluğu ortadan kalkmaktadır; ancak koordinasyonun sağlanması amacı ile alt işverence yetkili bir temsilci atanmalıdır.

c) Asıl işverence kurul oluşturulmasının gerekli olmadığı hallerde, alt işverence oluşturulan kurula, koordinasyonun sağlanması bakımından asıl işverence yetkili bir temsilcinin atanması gerekmektedir.

d) Kurul oluşturması gerekmeyen asıl ve alt işveren işçilerinin toplam sayısı elliden fazla ise, koordinasyonu asıl işverence yapılacak ortak bir kurul oluşturulur.

13. İdari para cezaları ve uygulanması hakkında yönetmeliklerin çıkması beklenmelidir.

Bu Kanunda belirtilen hükümlere aykırı hareket eden işverenler, 26. madde uyarınca idari para cezalarına çarptırılacaktır. Kanun ile para cezalarının kapsamı genişletilmiş ve ceza miktarlarında artış yapılmıştır. Bu cezalara aşağıda gösterildiği şekildedir;

14. Güvenlik raporu veya büyük kaza önleme politika belgesi alma zorunluluğu geliyor.

İşletmeye başlanmadan önce, büyük endüstriyel kaza oluşabilecek işyerleri için, işyerlerinin büyüklüğüne göre büyük kaza önleme politika belgesi veya güvenlik raporu işveren tarafından hazırlanır. Bu belge veya raporların içeriği ve yeterlilikleri ikincil düzenlemelerle belirlenecektir ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı incelemesi ardından işyerinin faaliyete geçmesi mümkün olabilecektir.

15. Kanunun uygulanması bakımından ikincil düzenlemeler çıkarılacaktır.

Kanun getirdiği düzenlemelere açıklık getirmek ve kanunun işleyişini sağlamak bakımından ilgili Bakanlıklarca hazırlanacak yönetmelikler beklenmektedir. İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının nitelikleri, çalışma temsilcisi, tehlike derecesinin hangi esaslara göre belirleneceği, güvenlik raporunda yer alamsı gereken esaslar ve diğer belirtilmiş olan konularda yönetmeliklerin çıkarılacağı Kanun'un 30. Maddesinde belirtilmiştir.

İş sağlığı ve güvenliği sunan, ölçüm ve analizleri yapan kurum, kuruluşlar ve eğitim kurumları ile ilgili yetkilendirme ve belgelendirme ve bu yetkilerin düzenlenmesi, devamı, iptali ile ilgili her tür işlem Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nca çıkarılacak yönetmelikle belirlenecektir.

16. Kanun'un çıkması ile diğer kanunlarda değişiklik yapılmıştır

Kanun'un yürürlüğe girmesi ile aşağıda belirtilen kanun ve bu kanunların ilgili hükümlerinde değişiklik yapılmıştır. Bu noktada önemli olarak aşağıdaki değişiklikler sıralanabilir;

2/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun;

a) 7. maddesinin birinci fıkrasının son cümlesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. "Geçici iş ilişkisi kurulan işveren işçiye talimat verme hakkına sahiptir."

b) 25. maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinin (d) alt bendinde yer alan "veya 84 üncü maddeye aykırı hareket etmesi" ibaresi ", işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması" şeklinde değiştirilmiştir.

c) 71. maddesinin üçüncü fıkrasında geçen "hafif işler" ibaresinden sonra gelmek üzere ", onaltı yaşını doldurmuş fakat onsekiz yaşını bitirmemiş genç işçilerin hangi çeşit işlerde çalıştırılabilecekleri" ibaresi eklenmiştir.

13/12/1983 tarihli ve 190 sayılı Genel Kadro ve Usulü Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin eki (I) sayılı cetvelin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına ait bölümünde yer alan "Baş İş Müfettişi" unvanlı kadrolar "İş Başmüfettişi" olarak değiştirilmiştir.

Ayrıca Kanun'un 34., 35, 36. maddeleri ile de 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'de, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nda, 3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında değişiklik yapılmıştır.

17. Kanun'un yürürlüğe girmesi ile 4857 Sayılı İş Kanunu'nun bazı hükümleri yürürlükten kalkmıştır.

İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yapılan düzenlemeler neticesinde; 4857 sayılı Kanunun 2. maddesinin dördüncü fıkrası,  çalışma süresi ile ilgili 63. maddenin dördüncü fıkrası,  gece çalışmaya ilişkin 69. maddenin beşinci ve altıncı fıkraları ve iş sağlığı ve güvenliğini düzenleyen 77, 78, 79, 80, 81, 83, 84, 85, 86, 87, 88, 89, 95, 105 ve geçici 2. Maddeleri yürürlükten kalkmıştır. İş Kanunu'na göre çıkarılmış olan yönetmelikler; bu Kanuna dayanarak çıkarılacak olan yönetmelikler Resmi Gazete'de yayınlanana ve yürürlüğe girene kadar geçerli olacaktır.

18. Geçici maddeler ile geçiş döneminde yapılacak uygulamalar belirtilmiştir.

Kanun kapsamında çıkarılacak yönetmeliklerin yürürlüğe girmesine kadar geçerli olmak üzere, geçici maddeler sevk edilmiştir. Bu maddeler sağlık raporları, iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü, mevcut sertifikaların geçerliliği, işyeri hekimlerine yapılacak ücret ödemeleri gibi konuları düzenlemektedir.

19. Kanun kademeli şekilde yürürlüğe girecektir

Kanun'un 38. maddesine göre, Kanun'un 6 "iş sağlığı güvenliği ve hizmetleri",7 "iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin desteklenmesi", 8. "işyeri hekimleri ve işyeri güvenliği uzmanları" ile ilgili hükümleri;

• Kamu kurumları ile 50'den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için Kanun yayım tarihi tarihinden itibaren iki yıl sonra,
• 50'den az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için yayımı tarihinden itibaren bir yıl sonra,
• Diğer işyerlerinde yayın tarihinden itibaren altı ay sonra

yürürlüğe girecektir.

Kanun'un tehlike sınıflarının belirlenmesi hakkındaki 9. madde hükmü, belgelendirmeye dair 31. madde hükmü ve diğer kanunlarda değiştirilen hükümlere dair 32, 33, 34, 35, 36. maddeleri ve yürürlük maddesi yayım tarihinde yürürlüğe girecektir.

Kanun'un diğer maddeleri yayımı tarihinden itibaren altı ay sonra yürürlüğe girecektir. E&Y

·         İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.