I- GİRİŞ Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) kuruluş amacı; kişilerin sosyal güvenliklerini sağlamak olmakla birlikte aynı zamanda aktüeryal ve mali açıdan sürdürülebilir bir sistem oluşturmaktır. Ancak istihdam üzerindeki mali yükümlülüklerin yüksek olması, denetim sisteminin fonksiyonel olarak yapılandırılmamış olması, kamu kurumları arasındaki koordinasyon eksikliği, insanlar arasında sosyal güvenlik bilincinin düşük olması, sosyal güvenlik hizmetlerinin yeterli niteliğe sahip olamaması, çalışma ilişkilerinde meydana gelen değişimler ile mevzuattan kaynaklanan bazı sorunlar nedeniyle Kurum’un bu yasal görevlerini tam olarak yerine getirdiği söylenemez. Türkiye İstatistik Kurumu Hanehalkı İşgücü Araştırması 2011 Aralık/2012 Ocak-Şubat dönemi sonuçlarına göre, ülkemizde yaptığı işten ötürü Sosyal Güvenlik Kurumu’na kayıtlı olmadan çalışanların oranı % 38,4’ tür(). www.ozdogrular.com Kayıtdışı çalışma neticesinde sigortalılar açısından emekli olamama/geç emekli olma gibi önemli hak kayıpları oluşmakta, bu nedenle de sigortasız çalışan kişiler tarafından iş mahkemelerinde hizmet tespit davaları açılmaktadır. Yazımızda, hizmet tespit davasını kazanan kişiye SGK tarafından yapılan uygulamanın ne olduğu ifade edildikten sonra SGK’nın bu davalarla ilgili yeni uygulaması açıklanacaktır. II- HİZMET TESPİT DAVASI NEDİR NE İŞE YARAR? Hizmet tespit davası, işyerinde çalıştığı dönem boyunca kayıtdışı yani sigortasız çalışan kişinin/işçinin, bu çalışmalarının varlığının yasal olarak tespiti adına dava olunanın (işveren) Türk Medeni Kanunu’na göre ikametgahı ya da işçinin işini yaptığı yerin bulunduğu iş mahkemesinde, iş mahkemesi yoksa asliye hukuk mahkemesinde açmış olduğu davadır. Bu dava neticesinde davacı işçi, açmış olduğu davayı kazanırsa sigortasız çalıştığı dönemi sigortalı olarak SGK’ ya saydırmış olur. Böylelikle sigortasız çalışmış olduğu süreye bağlı olarak diğer şartları da sağlamak suretiyle çok daha kısa sürede emeklilik hakkını kazanmış olur. www.ozdogrular.com III- DAVA SONUCU SİGORTALININ UĞRAMIŞ OLDUĞU MAĞDURİYET Hizmet tespit davasını kazanan işçinin dava sonucu sigortasız çalıştığı tespit edilen süreler SGK tarafından kayıt altına alınmaktadır. Ancak bu kayıt altına alınma işlemi, SGK tarafından yapılmadan önce tespit edilen sürelere ait sigorta primleri, işçinin o dönem çalıştığı işverenden yasal faiziyle birlikte isteniyordu. Mahkeme tarafından tespit edilen sürenin fazla olması halinde (örneğin 5-10-15 yıl vs) SGK’nın davalı işverenden istediği primlerin tutarı artıyor ve işverenlerce ödenememe durumu ortaya çıkıyordu. Bazı durumlarda da tespit edilen hizmet süresi çok eskiye ait olduğu için işverenin bulunamaması gibi durumlarla karşılaşılıyor, buna bağlı olarak da primlerin tahsili imkansız hale geliyordu. Bu ve buna benzer durumlarda SGK, işverenden primleri tahsil edemez ise bu defa mahkeme tarafından hizmetleri tespit edilen davacı işçiye primlerin ödenmesi için başvuruyor, işçi bu prim tutarını ödemezse mahkeme kararı SGK tarafından uygulanmıyor ve işçinin hizmetleri kabul edilmiyordu. SGK tarafından yapılan bu uygulama 25.02.1982 tarih 2952 sayılı Genelgeye dayanıyordu. www.ozdogrular.com IV- SGK’ NIN YENİ UYGULAMASI SONUCU MAĞDURİYETİN ÇÖZÜLMESİ Sigortalıların yaşamış oldukları bu mağduriyet, 16.04.2012 tarih ve 2012/14 sayılı Genelge ile ortadan kaldırıldı. Anılan Genelge’de, hizmet tespitine ilişkin mahkeme kararlarına ilişkin primlerin yasal olarak işverenden isteneceği, bu primlerin işveren tarafından ödenmemesi halinde sigortalıya borç tebliği yapılmayacağı, bu durumda olan kişilere koşulları yerine getirilmek şartıyla yaşlılık aylığı bağlanacağı, bu sayede hem sigortalının mağduriyetinin önleneceği hem de Kurum’un uğramış olduğu yargılama giderlerinde tasarrufa gidileceği ifade edilmiştir. Genelge’nin devamında; Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 138. maddesine atıf yapılmış ve Yasama ve Yürütme organları ile idarenin, mahkeme kararlarına uymak zorunda olduğu, bu organların mahkeme kararlarını değiştiremeyeceği ifade edilmiştir. Bu nedenle bu tür hizmet tespit davaları sonucu verilen ve kesinleşen mahkeme kararlarının gecikmeksizin yerine getirilmesi gerektiği ifade edilmiştir. www.ozdogrular.com V- SONUÇ Hem sigortalıların mağduriyetine hem de Kurum’un yargılama giderleri ile zaman ve emek kaybına neden olan uygulamanın dayanağı olan Genelge, Kurum tarafından 16.04.2012 tarihinde yayımlanan 2012/14 sayılı Genelge ile yürürlükten kaldırıldı ve hukuksuz uygulamaya son verildi. Artık mahkeme kararıyla tespit olunan hizmet sürelerine ilişkin primlerin işverenden tahsil edilip edilemeyeceğine bakılmayacak, kesinleşen mahkeme kararlarının gereği geciktirilmeksizin yerine getirilecek.
Umut Topcu Yaklaşım
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. |
