I- GİRİŞ Bilindiği üzere bir verginin asıl borçlusu o verginin mükellefidir. Ancak bazı durumlarda vergi mükelleflerini tespit etmek, vergi alacağını tahsil etmek, vergi idaresi açısından zor olmaktadır. Bu gibi hallerde, mükellefe ait vergileme ile ilgili ödevlerin yapılmasından, verginin beyan edilip ödenmesinden, mükellef dışındaki kişiler de sorumlu tutulabilmektedir. Bu şekilde verginin ödenmesi bakımından alacaklı vergi dairesine karşı muhatap olan kişilere vergi sorumlusu denir. www.ozdogrular.com 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun “Vergi Sorumlusu” başlıklı 9. maddesinin 1. bendinde, “Mükellefin Türkiye içinde ikametgâhının, işyerinin, kanunî merkezi ve iş merkezinin bulunmaması hallerinde ve gerekli görülen diğer hallerde Maliye Bakanlığı, vergi alacağının emniyet altına alınması amacıyla, vergiye tabi işlemlere taraf olanları verginin ödenmesinden sorumlu tutabilir.” hükmü yer almaktadır. www.ozdogrular.com Buna göre Maliye Bakanlığı vergi alacağının emniyet altına alınması amacıyla; mükellefin Türkiye içinde ikametgahının, işyerinin, kanuni merkezi ve iş merkezinin bulunmaması hallerinde ve gerekli görülen diğer hallerde vergiye tabi işlemlere taraf olanları, verginin ödenmesinden sorumlu tutabilmektedir. Böyle bir düzenlemeye gidilmesinin altında, kanunda belirtilen hallerde vergi alacağının tahsilinin zor olması ve bu nedenle alacağın güvence altına alınmak istenmesi yatmaktadır. Çalışmamızda sorumlu sıfatıyla KDV uygulamasına kısaca değinildikten sonra, sorumlu sıfatıyla ödenen KDV’nin indirimi ve özellikli konular üzerinde durulacaktır. www.ozdogrular.com II- SORUMLU SIFATIYLA KDV UYGULAMASI 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun “Vergi Sorumlusu” başlıklı 9. maddesinin 1. bendinde, “Mükellefin Türkiye içinde ikametgâhının, işyerinin, kanunî merkezi ve iş merkezinin bulunmaması hallerinde ve gerekli görülen diğer hallerde Maliye Bakanlığı, vergi alacağının emniyet altına alınması amacıyla, vergiye tabi işlemlere taraf olanları verginin ödenmesinden sorumlu tutabilir.” denilmektedir. Söz konusu Kanun hükmünden anlaşılacağı üzere, Maliye Bakanlığı vergi alacağının emniyet altına alınması amacıyla; — Mükellefin Türkiye içinde ikametgahının, işyerinin, kanuni merkezi ve iş merkezinin bulunmaması hallerinde ve — Gerekli görülen diğer hallerde vergiye tabi işlemlere taraf olanları, verginin ödenmesinden sorumlu tutabilmektedir. www.ozdogrular.com İşleme taraf olanlardan kasıt ise, mükellefin temsilcisi, vekili , mükellef adına hareket etmeye yetkili herhangi bir kimse veya kendisine mal teslim edilen veyahut hizmet ifa edilen kişilerdir. www.ozdogrular.com Genellikle bu hususlardan kaynaklanan sorumluluk uygulaması, 2 no.lu KDV beyannamesi verilmek suretiyle yerine getirilmektedir. Bu gibi durumlarda sorumluluk uygulaması, verginin tamamının tevkif edilerek beyan edildiği tam sorumluluk ve verginin bir kısmının tevkif edilerek beyan edildiği kısmi sorumluluk olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. www.ozdogrular.com III- SORUMLU SIFATIYLA ÖDENECEK KDV’NİN BEYANI Katma değer vergisinde sorumluluk uygulaması ancak mükelleflerin bu kapsamda bir mal teslimi veya hizmet ifasında bulunduğu dönemlerde geçerlidir. Bu nedenle ilgili KDV vergilendirme döneminde sorumluluk gerektiren bir işlem yoksa sorumluluk da uygulanamayacak, dolayısıyla beyanname verme yükümlülüğü de doğmayacaktır. KDV Kanunu’nun 9. maddesi uyarınca KDV yönünden vergi sorumlusu olarak tayin edilenler, tam sorumluluk halinde ilgili işlem bedeli üzerinden hesaplayacakları KDV’yi, kısmi sorumluluk halinde ise tevkif edecekleri KDV’yi sorumluluk kapsamındaki işlemin gerçekleştiği vergilendirme dönemini izleyen ayın 24’üncü günü akşamına kadar KDV yönünden bağlı bulundukları vergi dairelerine 2 no.lu beyanname ile beyan ederek, aynı ayın 26’ıncı günü akşamına kadar ödeyeceklerdir. www.ozdogrular.com Ancak 2 no.lu KDV Beyannamesi sadece tevkifata tabi işlemlerin olduğu dönemlerde verilecektir. KDV sorumluluğunu gerektiren işlemlerin KDV’den istisna olduğu durumlarda, sorumlu sıfatıyla verginin beyan edilmesi ve dolayısıyla 2 no.lu beyanname verilmesi söz konusu olmayacaktır. Ayrıca bir vergilendirme döneminde birden fazla sorumluluk gerektiren işlem olması halinde, tam ve kısmı tevkifat gerektiren işlemlerin bir arada olması gibi, her bir işleme ait vergi ayrı ayrı 2 no.lu KDV beyannamesi ile beyan edilmeyecek, ilgili dönemdeki tüm tevkifat gerektiren işlemler için tek bir 2 no.lu KDV beyannamesi verilecektir. www.ozdogrular.com Genel bütçeli idareler, tevkif ettikleri KDV için sorumlu sıfatıyla beyanname vermeyecekler, tevkif edilen KDV doğrudan bunların muhasebe birimlerince gelir kaydedilecektir. Genel bütçeli idareler dışında sayılan kuruluşların tamamı ise tevkif ettikleri vergiyi vergi sorumlularına ait 2 numaralı KDV beyannamesi ile beyan edip kanuni süresi içinde vergi dairelerine yatıracaklardır. Bunların başka faaliyetleri nedeniyle KDV mükellefiyetlerinin bulunmaması ve dolayısıyla 1 no.lu KDV Beyannamesi vermemeleri bu uygulamaya engel değildir. www.ozdogrular.com IV- SORUMLU SIFATIYLA BEYAN EDİLEN KDV’NİN İNDİRİMİ VE ÖZELLİKLİ KONULAR A- GENEL OLARAK VERGİNİN İNDİRİMİ Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 29 ve 34. maddeleri gereğince, mükellefler yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan KDV’den, faaliyetlerine ilişkin olarak yüklendikleri katma değer vergisini indirebilmektedirler. Bu kapsamda tevkif suretiyle sorumlu sıfatıyla ödenen KDV’nin de indirim konusu yapılacağı tabiidir. www.ozdogrular.com Zira sorumlu sıfatıyla 2 no.lu beyanname ile beyan edilip ödenen vergiler, vergi sorumluları açısından yüklenilen vergi niteliğindedir. Çünkü vergi sorumluları açısından verginin satıcılara (malı teslim edene veya hizmet ifa edene) ödenmesi ile sorumlu sıfatıyla beyan edilerek vergi dairesine ödenmesi arasında herhangi bir fark bulunmamaktadır. www.ozdogrular.com Öte yandan, tevkifat uygulayan alıcının KDV mükellefiyetinin bulunması ve tevkifat uyguladığı teslim veya hizmeti indirim hakkı tanınan işlemlerde kullanacak olması halinde, sorumlu sıfatıyla beyan edilen tutar, beyanın yapıldığı ay içinde verilmesi gereken 1 no.lu KDV beyannamesinde indirim konusu yapılabilecektir. Bu indirimin dayanağı 2 no.lu KDV beyannamesi olacaktır. www.ozdogrular.com B- TEVKİF EDİLEN VERGİNİN ÖDENMEMESİ HALİNDE VERGİNİN İNDİRİMİ Sorumlu sıfatıyla tevkif edilen verginin indirim konusu yapılabilmesi için bu verginin ödenmesi şart değildir. Bu verginin indirim konusu yapılabilmesi için 2 no.lu beyanname ile beyan edilmesi yeterlidir. Bu şekilde beyan edilen tutarın vergi dairesine ödenmemesi indirimi engellemez. Ancak bu şekilde tevkif edilen verginin beyan edilip ödenmemesi halinde tahakkuk eden bu verginin gecikme zammı ile birlikte 6183 sayılı Kanun’a göre takip ve tahsil edileceği ise tabiidir. www.ozdogrular.com C- TEVKİF EDİLMESİ GEREKEN VERGİNİN DAHA SONRA RE’SEN VEYA İKMALEN TARH EDİLMESİ HALİNDE VERGİNİN İNDİRİMİ 117 Seri No.lu KDV Genel Tebliği öncesinde sorumlu sıfatıyla tevkif edilerek beyan edilmesi gerekirken, beyanın hiç yapılmadığının veya eksik yapıldığının tespit edilmesi üzerine bu vergilerin ikmalen veya re’sen tarh edilmesi halinde tarh edilen bu vergi indirim konusu yapılabilmekteydi. www.ozdogrular.com Ancak bu şekilde tarh edilen verginin indirim konusu yapılabilmesi için vergi aslının vergi dairesine ödenmesi ve ödemeye ait makbuzun ödemenin gerçekleştiği takvim yılı aşılmamak şartıyla kanuni defterlere kaydedilmesi gerekmekte ve bu şartı sağlayanlar kanuni deftere kaydedildiği dönemde 1 no.lu KDV beyannamesi ile vergiyi indirim konusu yapabilmekteydi. www.ozdogrular.com Nitekim Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanmış 49 Seri No.lu KDV Genel Tebliği’nin (B) bölümünde konu ile ilgili olarak; “Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 29 ve 34. maddeleri gereğince, mükellefler yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden, faaliyetlerine ilişkin olarak yüklendikleri katma değer vergisini indirebilmektedirler. www.ozdogrular.com Buna göre, aynı Kanun’un 9. maddesi gereğince sorumlu sıfatıyla ödenen katma değer vergisinin, 2 no.lu katma değer vergisi beyannamelerine dayanılarak indirim konusu yapılması mümkün bulunmaktadır. Sorumlu sıfatıyla beyanın hiç yapılmadığının veya eksik yapıldığının tespiti üzerine bu vergilerin ikmalen veya re’sen tarhedilmesi halinde de tarhedilen vergi aslı indirim konusu yapılabilecektir. İndirim, ikmalen veya re’sen tarhedilen vergi aslının vergi dairesine ödenmesi ve ödemenin gerçekleştiği takvim yılı aşılmaması şartıyla kanuni defterlere kaydedildiği dönemde, I numaralı katma değer vergisi beyannamesi ile yapılacaktır.” www.ozdogrular.com şeklinde açıklamada bulunulmuştu. Ancak 117 Seri No.lu KDV Genel Tebliğ ile 49 Seri No.Lu KDV Genel Tebliği’nin (B) bölümü yürürlükten kaldırılmış ve konu ile ilgili yapılan yeni düzenlemede ise; “3.4.3.1.2. KDV Kanunu’nun 9/1. maddesi kapsamında sorumlu tayin edilenlerin, sorumlu sıfatıyla beyan edip ödemeleri gereken vergilerin beyan edilmemesi veya eksik beyan edilmesi halinde, bu vergi tutarının ikmalen veya re’sen tarh edilerek vergi ziyaı cezası kesilmesi ve gecikme faizi hesaplanması gerekmektedir. Sorumlu sıfatıyla beyan edilmeyen tutarın 1 No.lu KDV beyannamesinde indirim konusu yapılmamış olması bu şekilde işlem tesis edilmesine engel değildir.” www.ozdogrular.com şeklinde açıklamada bulunulmuş ve bu şekilde ödenen vergilerin indirim konusu yapılabileceğine ilişkin herhangi bir açıklama yapılmamıştır. Bu durumda 117 Seri No.lu KDV Genel Tebliğ ile yapılan düzenleme sonrasında 01.05.2012 tarihinden itibaren KDV Kanunu’nun 9. maddesi uyarınca KDV tevkifatlarına ilişkin yapılan cezalı tarhiyatlar nedeniyle ödenen KDV’nin indiriminin mümkün olamayacağı söylenebilir. Mükelleflerin bu konuda Bakanlıktan görüş almaları lehlerine olabilecektir. www.ozdogrular.com D- SORUMLU SIFATIYLA BEYAN EDİLMESİ GEREKEN VERGİNİN SONRAKİ DÖNEMDE PİŞMANLIKLA BEYAN EDİLMESİ HALİNDE VERGİNİN İNDİRİMİ Sorumlu sıfatıyla beyan edilmesi gerekirken mal teslimi veya hizmet ifasının gerçekleştiği vergilendirme döneminde beyan edilmeyip, daha sonraki dönemlerde pişmanlıkla beyan edilmesi halinde, sorumlu sıfatıyla pişmanlıkla beyan edilen bu vergiler 2 No.lu beyannamenin verildiği dönemde indirim konusu yapılabilecektir. E- TEVKİF EDİLEREK BEYAN EDİLEN VERGİNİN İNDİRİM KONUSU YAPILACAĞI DÖNEM Verginin tamamının tevkif edilerek beyan edildiği tevkifata tabi işlemlerde işlem bedeli üzerinden hesaplanan KDV; — Sorumlu sıfatıyla beyan edilen kısmı ise 2 No.lu KDV Beyannamesinin verildiği ay içinde verilmesi gereken 1 No.lu KDV Beyannamesinde, Kısmi tevkifata tabi işlemlerde, işlem bedeli üzerinden hesaplanan KDV ise; — Satıcı tarafından beyan edilecek kısmı, takvim yılı aşılmamak şartıyla işleme ait fatura veya benzeri belgenin defterlere kaydedildiği döneme ilişkin olarak verilmesi gereken, — Sorumlu sıfatıyla beyan edilen kısmı ise 2 No.lu KDV Beyannamesinin verildiği ay içinde verilmesi gereken 1 No.lu KDV Beyannamesinde indirim konusu yapılacaktır. www.ozdogrular.com V- SONUÇ Bilindiği üzere vergi idaresi gerekli gördüğü durumlarda vergi alacağını garanti altına alabilmek için bazı önlemlere başvurabilmekte ve vergiye tabi işlemlere taraf olanları verginin ödenmesinden sorumlu tutabilmektedir. Katma değer vergisinde tevkifat uygulaması da bu kapsamda getirilmiş bir düzenlemedir. Tevkifat uygulamasının temel dayanağı ise KDV Kanunu’nun 9. maddesidir. Sorumluluk uygulaması, 2 No.lu KDV beyannamesi verilmek suretiyle yerine getirilmektedir. www.ozdogrular.com Tevkifat uygulayan alıcının KDV mükellefiyetinin bulunması ve tevkifat uyguladığı teslim veya hizmeti indirim hakkı tanınan işlemlerde kullanacak olması halinde, sorumlu sıfatıyla beyan edilen tutar, beyanın yapıldığı ay içinde verilmesi gereken 1 No.lu KDV beyannamesinde indirim konusu yapılabilecektir. Bu indirimin dayanağı ise 2 No.lu KDV beyannamesidir. Serdar Kuşcu Yaklaşım
91 Seri No.lu KDV Genel Tebliği’nin (A/2) bölümünde sayılan kuruluşlar; katma bütçeli idareler, il özel idareleri, belediyeler ve bunların teşkil ettikleri birlikler, döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulan kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, üniversiteler (vakıf üniversiteleri hariç), kanunla kurulan veya tüzel kişiliği haiz emekli ve yardım sandıkları, bankalar ve özel finans kurumları, kamu iktisadi teşebbüsleri (Kamu İktisadi Kuruluşları, İktisadi Devlet teşekkülleri), özelleştirme kapsamındaki kuruluşlar, organize sanayi bölgeleri ile menkul kıymetler, vadeli işlemler borsaları dahil bütün borsalar, yarıdan fazla hissesi doğrudan yukarıda sayılan kurum ve kuruluşlara ait olan (tek başına ya da birlikte) kurum, kuruluş ve işletmeler Yararlanılan Kaynak: Ahmet GÜZEL, Katma Değer Vergisi Beyanname Düzenleme Esasları-II, Nobel Yayıncılık, Adana 2005 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. |
