Sosyal güvenlik hakkı, bireylerin geleceğe güvenle bakmalarını sağlayan bir insan hakkı olmakla birlikte aynı zamanda ülkemizde Anayasa ile güvence altına alınmış en temel haklardan biridir. 1982 tarihli Anayasamızın 2. maddesinde devletin “sosyal devlet” olduğu, yine Anayasamızın 60. maddesinde “herkes sosyal güvenlik hakkına sahiptir, devlet bu güvenliği sağlayacak şekilde gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar” şeklinde düzenlemelere yer verilmiştir.
Ancak gerek Anayasal gerekse yasal bazı yükümlülüklere karşın sosyal güvenliğin tüm toplumu kapsamına alacak şekilde yaygınlaştığı ve vatandaşlarımızın tam olarak sosyal güvenliğe kavuşturulduğu söylenemez. Ülkemizde Sosyal Güvenlik Kurumuna tabi olması gerektiği halde Kurumun bilgisi dışında çalıştırılan büyük bir kesimin olduğu bilinen bir gerçektir. Kişi sigortalı niteliğini taşımasına rağmen işvereni tarafından SGK’ya bildirilmezse ve SGK tarafından da bu durum tespit edilemezse ortaya kaçak (kayıt dışı) sigortalı çalıştırma olgusu çıkmaktadır. İşverenler tarafından tescilsiz (kayıt dışı) çalıştırılan sigortalılara yasal mevzuat gereği hizmet kazandırmanın üç yolu bulunmaktadır. Bunlar; fiilen tespit, kayden tespit ve mahkeme ilamı ile tespittir.
İŞ YERİNDEKİ ÇALIŞMASI DEVAM EDENLER ALO-170’İ ARASIN
Fiilen tespit, hizmet akdine tabi çalışması olduğu halde bu çalışmaları SGK’ya bildirilmeyen diğer bir ifadeyle sigortasız çalıştırılan kişilerin bu çalışmalarının, Kurumun müfettiş ve denetmenlerince veya kamu idarelerinin denetim elemanlarınca iş yerinde yapılan yerel denetimlerde tespit edilerek tutanağa alınmasıdır. İş yerlerinde yapılan bu denetimler SGK tarafından iş yerlerinde genel tarama yapılması şeklinde olabileceği gibi uygulamada ağırlıkla denetimler, ihbar veya şikâyetlere istinaden yapılmaktadır.
Dolayısıyla iş yerlerinde sigortasız olarak çalışanların bu çalışmalarıyla ilgili şikayetlerini ya yazılı olarak Sosyal Güvenlik İl Müdürlüklerine/Merkez Müdürlüklerine bildirmeleri ya da 170 numaralı (ALO 170) ihbar hattını arayarak şikayette bulunmaları gerekmektedir.
FİİLEN TESPİTLE BİR YILDAN FAZLA HİZMET VERİLEMEZ
Belirtmek gerekir ki, kayıt dışı çalışmaların fiilen tespiti ancak iş yerinde yapılan denetimlerde sigortasız çalıştırılan kişinin iş yerinde çalışırken tespit edilmesine bağlıdır. Yine 5510 sayılı Kanunun 59. maddesine göre iş yerlerinde yapılan denetimlerde sigortasız çalıştırıldığı tespit edilerek tutanağa iş yerindeki çalışmalarına ilişkin beyanları alınan sigortalılara tespit tarihinden geriye doğru bir yıllık hizmet kazandırılabilmektedir. Bir yıldan daha fazla süreli çalışma iddialarının ise filen tespite bağlı olarak kabulüne imkân yoktur.
Dolayısıyla bir yılı aşan çalışma iddialarının her zaman düzenlenebilir nitelikte olmayan iş yeri kayıt belgelerinden tespiti gerekmektedir. Yine kayıt dışı olarak çalıştırılan sigortalıların büyük bir kısmı çalışmakta oldukları işten ayrıldıktan sonra sigortasız çalıştırıldıkları iddiası ile SGK’ya başvurmaktadır. Sigortasız çalışılan ya da çalıştırılan işten ayrıldıktan sonra bu çalışmaların fiilen tespiti imkânsız hale gelmektedir. Bu nedenle işten ayrıldıktan sonra iddia edilen çalışma sürelerinin tespiti ancak her zaman düzenlenebilir nitelikte olmayan iş yeri kayıt belgelerinden yapılacak tespitlere kalmaktadır. Bu anlamda kayden tespiti, fiilen çalışmaları tespit edilemeyen kişilerin iş yeri kayıt ve belgelerinden çalışmalarının tespit edilmesi şeklinde ifade edebiliriz. Şerif Akçan
http://www.turkiyegazetesi.com/makaledetay.aspx?id=541534#.T_lfo2VShxI ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. |
