GİRİŞ 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 23 ve 68. maddeleri “ …yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan ve Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi bir işte çalışmayan, buralardan gelir veya aylık almayan kız çocukların her birine %25” oranında ölüm geliri veya aylığı bağlanmasını öngörmüştür. Ancak madde metni içerisinde yer alan “buralardan gelir veya aylık almayan” ibaresi, uygulamada farklı yorumlanarak kız çocuklarının hak sahibi olarak sosyal güvenlik kurumlarından gelir aylık alması halinde de kendilerine dul ya da yetim aylığı bağlanmamıştır. Bağlanan gelir aylıklarda kesilerek yapılan ödemeler geri istenmiştir. Kanun metninin farklı yorumlanmasından doğan uygulamalardaki haksızlıkların giderilmesi için, 02.07.2005 tarihinde kabul edilen 5386 sayılı Kanunla madde metnine açıklık getirilerek geçmişte yapılan hatalı uygulamaların düzeltilmesi amaçlanmıştır([1]). www.ozdogrular.com 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nda dul ve yetim gelir/aylıklarını hak etme koşullarını 23 ve 68. maddelerine “buralardan gelir aylık almayan” ibaresi, 06.08.2003 tarihinde yürürlüğe giren 4958 sayılı Kanunla ilave edilmesine karşın Kurum uygulamasını değiştirmemiştir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu geçici 91. maddedeki düzenlemeye göre haklı olarak 06.08.2003 tarihinden önce eşinden dolayı dul aylığı alana, babasından dolayı yetim aylığı bağlanmasına karar vermiştir. www.ozdogrular.com II- 5386 SAYILI KANUNLA YAPILAN DÜZENLEME 5386 sayılı Kanunla, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’na geçici 91. madde eklenmiştir (5386 sayılı Kanun md. 2). Geçici 91. maddenin gerekçesinde “506 sayılı Kanun’un 23 ve 68. maddelerinde 21.6.1973 tarih ve 1753 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle getirilen ölüm geliri veya aylığı bağlama şartları içerisinde yer alan ‘buralardan gelir veya aylık almayan’ ibaresi, başlangıçta kız çocuklarının hem kendi çalışmalarından hem de hak sahibi olarak sosyal güvenlik kurumlarından gelir veya aylık almamaları olarak yorumlanıp uygulanırken, bilahare uygulama değiştirilerek yalnızca kendi çalışmalarından dolayı sosyal güvenlik kurumlarından gelir veya aylık almama olarak yorumlanmış ve uygulanmıştır. 23.12.1981 tarihinden 06.08.2003 tarihine kadar söz konusu ibarenin kız çocuklarının yalnızca kendi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık alma olarak yapılan Kurum genel uygulaması dahilinde hak sahibi kız çocuklarına ölüm geliri veya aylığı bağlanmış ve ödenmiştir. Bu gelir ve aylıkların kesilmesinin ve geri alınmasının ortaya çıkaracağı mağduriyetler nazara alınarak belirtilen uygulama dahilin de bağlanan gelir ve aylıkların kesilmemesi ve geri alınmaması öngörülmüştür” denilmiştir. Gerekçede açıkça belirtildiği gibi yapılan düzenlemenin amacı, sosyal güvenlik kurumlarından kendi çalışmalarının dışında, hak sahibi olarak gelir veya aylık alması nedeniyle gelir veya aylığı bağlanmayan ya da kesilen dul ve yetim kız çocuklarına, 06.08.2003 tarihinden önceki asıl madde hükümlerinin öngördüğü koşullarda, gelir ve aylıklarını bağlamak, kesilenleri ise başlatmaktır. www.ozdogrular.com Ancak Sosyal Sigortalar Kanunu’na eklenen geçici 91. madde asıl maddelerde var olan koşullara uygun olarak düzenlenmediğinden ve bu düzenlemede sadece 06.08.2003 tarihinden önce hak sahibi durumunda olan kız çocuklarının yararlanması öngörüldüğünden, 06.08.2003 öncesi ve sonrası olmak üzere iki farklı uygulamanın ortaya çıkmasına olanak sağlanmıştır. Asıl maddelerde hak sahibi durumundaki yetim kız çocuğunun evlendiğinde gelirin veya aylığının kesilmesi, ancak boşanması ya da dul kalması halinde kesilen gelir ve aylığın yeniden bağlanması, ancak kocasından dolayı da gelir veya aylık hakkının doğmuş ise yüksek alan gelir ve aylığın ödenmesi diğerinin kesilmesi öngörülmüştür (506 sayılı SSK md. 23, 68). 5386 sayılı Kanunla Sosyal Sigortalar Kanunu’na eklenen geçici madde ise “06.08.2003 tarihinden önce hak sahibi kız çocuklarına bağlanan gelir ve aylıklar; bunların evlenmeleri, Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi çalışmaları veya kendi çalışmalarından dolayı buralardan gelir veya aylık almaları halleri hariç olmak üzere geri alınmaz. Bunlardan, yukarıda belirtilen haller haricindeki nedenlerle gelir veya aylıkları kesilen veya durdurulan kız çocuklarının gelir ve aylıkları, kesme veya durdurma tarihi itibariyle talep şartı aranmaksızın yeniden başlatılır” hükmüne yer verilmiştir. www.ozdogrular.com Görülüyor ki geçici madde ile yapılan düzenlemede evlenen kız çocuğunun aldığı gelir ve aylığın kesilmesi, boşanması ya da dul kalması halinde tekrar başlatılması ön görülmüştür. Ölen kocasından gelir veya aylık hakları doğmuşsa asıl maddelerde olduğu gibi bu aylık veya geliri almasını engelleyen bir hükme yer vermemiştir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu bu düzenlemeye uygun olarak, kocasından dul aylığı almakta olan kız çocuğuna, babasından dolayı da yetim aylığı bağlanmasına karar vermiştir. III- 06.08.2003 TARİHİNDEN ÖNCE DUL VE YETİM OLARAK HAK SAHİBİ DURUMUNDA OLAN KIZ ÇOCUKLARINA DUL VE YETİM AYLIĞI BAĞLANMASI Sosyal Sigortalar Kanunu’na eklenen geçici madde ile yapılan düzenleme ve yargının vermiş olduğu karar dikkate alındığında, Kurum, 06.08.2003 tarihinden önce hak sahibi durumunda olan kız çocuklarına, çalışmadıkça, kendi çalışanlarından dolayı sosyal güvenlik kurumlarından gelir veya aylık almadıkça, hem ana ve babalarından hem de kocalarından doğan gelir veya aylıklarını bağlaması gerekmektedir. www.ozdogrular.com Ancak kurum şimdilik böyle bir uygulamadan yana görünmemektedir. 06.08.2003 tarihinden önce hak sahibi durumunda olan dul ve yetim kız çocukları ana ve babasından gelir aylık alıyorsa, varsa kocasından doğan gelir ve aylığın bağlanmasını, kocasından gelir veya aylık alıyorsa, varsa babasından-anasından doğan gelir ve aylığın bağlanmasını Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan talep edecektir. Kurum bu talebi yerine getirmeyip reddetmesi durumunda yargıya başvurarak hak sahibi olduğu gelir veya aylığı alabilecektir. Celal TOZAN* E-Yaklaşım
* TÜRK-İŞ Sosyal Güvenlik Danışmanı [1] 09.07.2005 tarih ve 25870 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. |
