I- GİRİŞ Üniversitelerde devamlı statüde görev yapan doçent veya profesörlerin; - Birden fazla üniversitelerden ek ders ve diğer ücret gelirleri elde edip edemeyecekleri, - Birden fazla üniversitelerden ek ders ücret veya diğer gelirleri elde etmeleri halinde, bu ücret gelirlerinin kendilerine mi yoksa kadrosunun bulunduğu üniversite döner sermayesine mi ödeneceği, - Kadrosunun bulunduğu üniversite dışında elde ettiği ücretlerin gerek doğrudan kendisine ödenmesi veya bağlı bulunduğu üniversite döner sermaye saymanlığına ödenmesi durumunda vergileme işlemlerinin ne şekilde olacağı konuları hakkında aşağıdaki açıklamalar yapılmıştır. II- DEVAMLI STATÜDE GÖREV YAPAN ÖĞRETİM ÜYELERİNİN DİĞER ÜNİVERSİTELERDEN EK DERS ÜCRETİ ELDE EDİP ETMEYECEKLERİNE İLİŞKİN MEVZUAT Öğretim üyelerinin çalışma esasları, kamu kuruluşları ve vakıf yükseköğretim kurumları dahil olmak üzere diğer yükseköğretim kurumlarında görevlendirilmeleri, atama, yükseltme, ikinci görev, maaş, ders ücreti gibi özlük hakları 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu’nda düzenlenmiştir. Anılan Kanun’un 36. maddesinin a-1 bendinde; “- Üniversitede devamlı statüde görev yapan profesör ve doçentler bütün mesailerini üniversite ile ilgili çalışmalara hasrederler, - Bunlar, özel kanunlarla belirlenen görevler ve telif hakları hariç olmak üzere, yükseköğretim kurumlarından başka yerlerde ücretli veya ücretsiz, resmi veya özel başkaca herhangi bir iş göremezler, ek görev alamazlar, serbest meslek icra edemezler. - Devamlı statü ile atanmış olup, kısmi statüye geçmek isteyenler doçentlerde en az beş yıl süre ile devamlı statüde çalışmış olmak şartı aranır. Üniversitelerde devamlı statüde beş yıl çalışan doçentlerin, devamlı statüde profesörlüğe atanmaları halinde kısmi statüye geçmeleri için yeniden beş yıl devamlı statüde çalışma şartı aranmaz. - Üniversite yönetim kurulunun işbirliğine karar verdiği kamu kuruluşlarında, kamu yararına hizmet amacını güden kuruluşların işletmelerinde veya diğer özel kuruluşlardaki çalışmaları üniversitede sürdürülmüş sayılır. - Bu kurumlardan alınan her türlü ücretler döner sermayeden pay alan profesör ve doçentin bağlı bulunduğu birimin döner sermayesine gelir kaydedilir.” denilmiştir. Yüksek Öğretim Kanunu’nun 38. maddesinde, devamlı statüde öğretim üyelerinin kadrosunda bulundukları yükseköğretim kurumunun yetkili organlarının kararı ile diğer kamu kuruluşlarında ve yükseköğretim kurumlarında geçici olarak görevlendirilebilecekleri, anılan kanunun 39. maddesinde ise, yurt içinde ve dışında kongre, konferans, seminer ve benzeri bilimsel toplantılarla, bilim ve meslekleri ile ilgili diğer toplantılara katılmalarına, araştırma ve inceleme gezileri yapmalarına, araştırma ve incelemenin gerektirdiği yerde bulunmalarına izin verileceği belirtilmiştir. www.ozdogrular.com Ayrıca, sözü edilen Kanun’un 40. maddesinde ise; “Yükseköğretim Kurumlarında görevli öğretim üyeleri ile ders vermekle görevli öğretim yardımcıları bağlı bulundukları fakülte veya yüksekokulda haftalık ders yükünü dolduramadıkları takdirde, kendi üniversitelerinin diğer birimlerinde veya o şehirdeki yükseköğretim kurumlarında ders yükünü doldurmak üzere rektör tarafından görevlendirilebilir. Ders yükü içinde çalışmalar karşılığında ek ders ücreti ödenmez. Haftalık ders yükünün üstünde başka bir yükseköğretim kurumunda görevlendirilen öğretim elemanlarına aldıkları kurum bütçesinde ek ders ücreti ödenir.” denilmektedir. Bu hükümlere göre, öğretim üyelerinin kadrosunun bulunduğu üniversitenin dışında diğer üniversitelerde veya başka yerlerde ücretli veya ücretsiz herhangi bir iş göremeyecekleri gibi dolayısıyla herhangi bir ücret alamayacaklardır. Ancak, üniversitenin onayı ve gerekli koşulların oluşması şartıyla başka üniversitelerde de görevlendirilebilecekler ve bu hizmetleri karşılığında diğer üniversitelerden veya kurumlardan hak ettikleri ücretleri de, kadrosunun bulunduğu üniversitenin döner sermayesine ödenmek suretiyle gelir kaydedilecektir. III- KADROSUNUN DIŞINDA EK DERS ÜCRETİ ALANLARIN, BU ÜCRETLERİN ÜNİVERSİTENİN DÖNER SERMAYESİNE YATIRILMAK SURETİYLE ÖDENMESİ DURUMUNDA VERGİLEME 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 61. maddesinde, “Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir. www.ozdogrular.com Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez.” hükmü yer almıştır. Anılan Kanun’un 94. maddesinde de, kamu idare ve müesseseleri, iktisadi kamu müessesleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, menkul kıymetler yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçilerin hizmet erbabına yaptıkları ücret ödemelerinden istihkak sahibinin gelir vergisine mahsuben tevkifat yapmak zorunda oldukları belirtilmiş, aynı maddenin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde de, “Hizmet erbabına ödenen ücretler ile 61. maddede yazılı olup ücret sayılan ödemelerden (istisnalardan faydalananlar hariç), 103 ve 104. maddelere göre” vergi tevkifatı yapılacağı belirtilmiştir. Bu hükümlere göre, devamlı statüde görev yapan tam mükellefiyete tabi öğretim üyelerine, gerek başka üniversitelerde gerekse üniversiteler dışında yukarıda belirtilen açıklamalar doğrultusunda doğrudan kendilerine yapılan ödemelerin ücret olarak vergilendirilmesi gerekir. Öte yandan, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 86. maddesinin 1/b bendinde, “Tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler…” için yıllık beyanname verilmeyeceği ve diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirler nedeniyle beyannameye dahil edilmeyeceği belirtilmiştir. Buna göre, tam mükellefiyete tabi olan ve devamlı statüde görev yapan öğretim üyelerinin, kadrosunun bulunduğu üniversite dışında elde ettiği ek ders ve benzeri ücret ödemelerinin öğretim üyelerinin kendilerine değil de görev yapılan üniversitenin döner sermayesine yaptırılması halinde, söz konusu ödemeler tek işverenden elde edilen ücret olarak değerlendirilmesi gerekecektir. Bu açıklamalara göre, devamlı statüde görev yapan öğretim üyelerinin kadrosunun bulunduğu üniversite dışında elde ettikleri ek ders ücretleri ve diğer ödemeler tek işverenden alınmış ücret olarak kabul edilecek ve bu ücret gelirleri için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmeyeceği gibi diğer gelirler nedeniyle yıllık beyanname verilmesi halinde de, bu ücret gelirleri beyannameye dahil edilmeyecektir. www.ozdogrular.com Örnek–1: Prof. Dr. Bay (A), kadrosunun bulunduğu üniversite ile (X) ve (Y) üniversiteleri olmak üzere üç ayrı işyerinden ücret gelir elde etmekte olup, 2012 yılı gelirleri aşağıdaki gibidir. Ücret gelirlerinin tamamı kesinti yoluyla vergilendirilmiştir. Ancak aşağıda belirtilen ikinci ve üçüncü işverenlerden alınan ücretler, Bay (A)’nın kadrosunun bulunduğu üniversitenin döner sermayesine ödenmiş ve döner sermaye tarafından da adı geçene doğrudan ödenmiştir. Kadrosunun bulunduğu Üniversiteden (Birinci işverenden) alınan ücret 60.000 TL (X) Üniversitesinden (İkinci işverenden) alınan ücret 20.000 TL (Y) Üniversitesinden (Üçüncü işverenden) alınan ücret 15.000 TL Prof. Dr. Bay (A)’nın, Ücret gelirleri ile ilgili olarak; kadrosunun bulunduğu birinci işverenden alınan ücret hariç, İkinci (X) ve üçüncü (Y) işverenlerden alınan ücretlerin toplamı, 25.000 TL’lik beyan sınırını aşmasına rağmen, adı geçene ödenen ikinci ve üçüncü üniversitelerden alınan ücretler, doğrudan kadrosunun bulunduğu üniversite döner sermaye saymanlığı tarafından ödenmesi nedeniyle, bu ücretler tek işverenden elde edilen ücret olarak kabul edilecek ve tamamı (birinci, ikinci ve üçüncü işverenlerden alınan ücret gelirleri) beyan edilmeyecektir. www.ozdogrular.com III- KADROSUNUN DIŞINDA EK DERS ÜCRETİ ALANLARIN, BU ÜCRETLERİN DOĞRUDAN KENDİLERİNE ÖDENMESİ DURUMUNDA VERGİLEME 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 61. maddesinde ücretin tarifi yapılmış, anılan Kanun’un 62. maddesinde ise, “ işverenler, hizmet erbabını işe alan, emir ve talimatları dâhilinde çalıştıran gerçek ve tüzel kişilerdir…” hükmü yer almıştır. Öte yandan, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 86. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (b) bendinde, “… (birden fazla işverenden ücret almakla beraber birden sonraki işverenden aldıkları ücretlerinin toplamı, 103. maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aşmayan mükelleflerin, tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretleri dâhil)” için yıllık beyanname verilmeyeceği, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirlerinin beyannameye dâhil edilmeyeceği hükme bağlanmıştır. Bu hükümlere göre, devamlı statüde görev yapan öğretim üyelerine, kadrosunun bulunduğu üniversite dışında ek ders ve benzeri adlar altında yapılan ödemelerin ücret olarak vergilendirilmesi gerektiği yukarıda açıklanmıştır. Ancak, söz konusu ücretlerin kadrosunun bulunduğu üniversitenin döner sermayesi tarafından değil doğrudan kendilerine ödenmesi durumunda, her ödemeyi yapan üniversitenin ayrı ayrı işveren olarak kabul edilmesi gerekecektir. www.ozdogrular.com Bu çerçevede, devamlı statüde görev yapan öğretim üyelerine kadrosunun bulunduğu üniversitenin dışındaki diğer üniversiteler tarafından ödenmesi durumunda, birden fazla işverenden ücret geliri elde edilmiş olarak kabul edildiğine göre, her bir üniversite tarafından yapılan ödemeler de ayrı ayrı vergi tarifesi esas alınarak vergilendirilmesi gerekecektir. Ancak, birden sonraki işverenden (Üniversiteden) alınan ücretlerin toplamının gelir vergisi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan ve 2012 yılı için 25.000 TL tutarı aşması halinde, birinci işverenden alınan da dâhil olmak üzere gelirlerinin tamamının ertesi yıl vereceği yıllık gelir vergisi beyannamesinde beyan edilmesi gerekmektedir. Örnek–2: Prof. Dr. Bay (B)’nin 2012 yılı gelirleri aşağıdaki gibi olup, ücret gelirlerinin tamamı kesinti yoluyla vergilendirilmiştir. Kadrosunun bulunduğu Üniversitenin (Birinci işverenden) alınan ücret 40.000 TL (X) Üniversiteden (İkinci işverenden) alınan ücret 15.000 TL (Y) Üniversiteden (Üçüncü işverenden) alınan ücret 5.000 TL Ücret gelirleri ile ilgili olarak; kadrosunun bulunduğu birinci işverenden alınan ücret hariç, İkinci (X) ve üçüncü (Y) işverenlerden alınan ücretlerin toplamı, 23.000 TL’lik beyan sınırını aşmadığından, birinci, ikinci ve üçüncü işverenlerden alınan ücret gelirleri beyan edilmeyecektir. Örnek–3: Prof. Dr. Bayan (C), kadrosunun bulunduğu üniversite ile (X) ve (Y) üniversiteleri olmak üzere üç ayrı işyerinden ücret gelir elde etmekte olup, 2012 yılı gelirleri aşağıdaki gibidir. Ücret gelirlerinin tamamı kesinti yoluyla vergilendirilmiştir. Kadrosunun bulunduğu Üniversiteden (Birinci işverenden) alınan ücret 35.000 TL (X) Üniversitesinden (İkinci işverenden )alınan ücret 20.000 TL (Y) Üniversitesinden (Üçüncü işverenden) alınan ücret 15.000 TL Ücret gelirleri ile ilgili olarak; kadrosunun bulunduğu birinci işverenden alınan ücret hariç, ikinci (X) ve üçüncü (Y) işverenden alınan ücretlerin toplamı (20.000 TL + 15.000 TL) 35.000 TL, 25.000 TL’lik beyan sınırını aştığı için birinci işverenden alınan ücret de dâhil olmak üzere, ücret gelirlerinin tamamı olan (35.000 + 20.000 + 15.000) 70.000 TL yıllık beyanname ile beyan edilecektir. www.ozdogrular.com IV- SONUÇ Üniversitelerde devamlı statüde görev yapan doçent veya profesörler; —Özel kanunlarla belirlenen görevler ve telif hakları hariç olmak üzere, yükseköğretim kurumlarından başka yerlerde ücretli veya ücretsiz, resmi veya özel başkaca herhangi bir iş göremezler, ek görev alamazlar, serbest meslek icra edemezler. Ancak, kadrosunda bulundukları yükseköğretim kurumunun yetkili organlarının kararı ile diğer kamu kuruluşlarında ve yükseköğretim kurumlarında geçici olarak görevlendirilebileceklerdir. www.ozdogrular.com — Kadrosunun bulunduğu üniversite dışında elde ettiği ek ders ve benzeri ücret ödemelerinin öğretim üyelerinin kendilerine değil de görev yapılan üniversitenin döner sermayesine yaptırılması halinde, söz konusu ödemeler tek işverenden elde edilen ücret olarak değerlendirilmesi gerekecektir. Bu ücret gelirleri için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmeyeceği gibi diğer gelirler nedeniyle yıllık beyanname verilmesi halinde de, bu ücret gelirleri beyannameye dahil edilmeyecektir. — Söz konusu ücretlerin kadrosunun bulunduğu üniversitenin döner sermayesi tarafından değil de, doğrudan kendilerine ödenmesi durumunda, her ödemeyi yapan üniversitenin ayrı ayrı işveren olarak kabul edilmesi gerekecektir. Bu durumda, birden fazla işverenden ücret geliri elde edilmiş olarak kabul edildiğine göre, her bir üniversite tarafından yapılan ödemeler de ayrı ayrı vergi tarifesi esas alınarak vergilendirilmesi gerekecektir. www.ozdogrular.com Ancak, birden sonraki işverenden (Üniversiteden) alınan ücretlerin toplamının gelir vergisi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan ve 2012 yılı için 25.000 TL tutarı aşması halinde birinci işverenden alınan da dâhil olmak üzere ücret gelirlerinin tamamının ertesi yıl vereceği yıllık gelir vergisi beyannamesinde beyan edilmesi gerekmektedir. Ramazan CENK* E-Yaklaşım
_________________________________ * Gelir İdaresi Başkanlığı Müdürü ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. |
