I- GİRİŞ

Vatandaşlar arasında ayrımcılığa yol açan farklılıklara son vererek, kişinin kamu ya da özel sektörde, bir işverene bağlı ya da bağımsız çalışıp çalışmadığına bakılmaksızın, bütün vatandaşların eşit hak ve yükümlülüklere tabi tutulduğu, hakkaniyete uygun bir sistemin hayata geçirilmesi amacından hareketle hazırlanan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu geneli itibariyle 2008 Ekim ayında yürürlüğe girmiştir.

Kanun’un yürürlük tarihinden önce sigortalı olanların hak ve yükümlülükleri Kanun’un geçici maddeleriyle korunmuş olduğundan, 5510 sayılı Kanunla çoğu maddeleri mülga edilen Sosyal Güvenlik Kanunlarının uygulanmasına uzun yıllar devam edilecektir.

Bu yazıda, 2008 Ekim ayından önce sigortalılığı başlayan yeni adıyla 4/1 (a) ve 4/1 (b) sigortalısı olarak adlandırılan SSK ve Bağ-Kur sigortalılarına 2008 Ekim ayından sonra 5510 sayılı Kanuna göre malullük aylığı bağlanmasının ardından, bunların yeniden çalışmaya başlamaları halinde haklarında uygulanması gereken mevzuat hükümleri ve söz konusu hükümlerin uygulamaya nasıl yansıdığı hususu incelenecektir. www.ozdogrular.com

II- SOSYAL GÜVENLİK DESTEK PRİMİ (SGDP)

Kimi sosyal güvenlik yazarları tarafından “sosyal güvenlik vergisi” olarak da tanımlanan sosyal güvenlik destek primini, “Sosyal güvenlik kuruluşlarından aylık alanların aylıkları kesilmeksizin kayıt altında yeniden çalışmalarına imkan veren bir uygulama” olarak tanımlamak yanlış olmayacaktır.

Sosyal güvenlik destek primi, 506 sayılı Kanun uygulamasına 1986 yılında,[1] 1479 sayılı Kanun uygulamasına ise 1999 yılında[2] girmiştir. SGDP uygulamasına gidilmesinde; erken yaşta emekli olunması,[3] bunların yaşlarının genç olması nedeniyle çalışmaya devam etmeleri ve bu çalışmalarını da kayıt dışı olarak sürdürmeleri etken olmuştur. www.ozdogrular.com

5510 sayılı Kanun’da da yer alan SGDP uygulaması, ilk defa 2008 Ekim ayından önce sigortalı olanlar için Kanun’un 30. maddesinde, bu tarihten önce sigortalı olanlar için de geçici 14. maddede düzenlenmiştir.

III- GEÇİCİ 14. MADDE

5510 sayılı Kanun’un geçici 14. maddesinde, Kanun’un yürürlük tarihinden önce sigortalı olanlar, malûllük aylığı bağlananlar ve Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihte sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışmaya başlayanlar hakkında sosyal güvenlik destek primine tabi olma bakımından bu Kanunla yürürlükten kaldırılan ilgili kanun hükümlerinin uygulanmasına devam edileceği öngörülmüştür. www.ozdogrular.com

Bu hüküm, 2008 Ekim ayından önce malullük aylığı bağlananlarla birlikte, sigortalılığı bu tarihten önce başlayanlar hakkında da mülga kanun hükümlerinin uygulanacağını açık bir şekilde ortaya koymaktadır.

IV- MALÛLLÜK AYLIĞININ KESİLMESİ

2008 Ekim ayından önce sigortalı olanların malullük aylığı, 5510 sayılı Kanun hükümlerine göre bağlanmakla birlikte, bunların yeniden çalışmaya başlaması durumunda haklarında Kanun’un 27. maddesi yerine, kazanılmış hakların korunması amacıyla düzenlenen geçici 14. madde hükümleri uygulanmaktadır. www.ozdogrular.com

Bu nedenle, 2008 Ekim ayından önce malûllük aylığı bağlanan sigortalılar ile bu tarihten önce sigortalı olup, 5510 sayılı Kanun’a göre malûllük aylığı bağlanan sigortalılar hakkında aynı mevzuatın uygulanması, diğer bir ifadeyle bağlanan malullük aylıklarının hangi hallerde kesileceği ya da kesilmeyeceği hususunun 5510 sayılı Kanun’a göre değil,  mülga Kanun hükümlerine göre değerlendirilmesi gerekmektedir.

A- 01.10.2008 TARİHİNDEN ÖNCE SİGORTALI OLUP, 4/1 (a) STATÜSÜNDE MALÛLLÜK AYLIĞI BAĞLANANLAR

Kanun’un yürürlük tarihinden önce 506 sayılı Kanun’a göre bağlanmış olan malûllük aylıkları, sigortalının yeniden 506 sayılı Kanun’a yani 4/1 (a) statüsüne tabi çalışmaya başlaması ya da Kurum’ca yapılan kontrol muayenesi sonucunda malûliyet durumunun ortadan kalkması halinde kesilmektedir.

Dolayısıyla gerek Kanun’un yürürlük tarihinden önce malullük aylığı bağlananların, gerekse bu tarihten önce sigortalı olup, 5510 sayılı Kanun’un 4/1 (a) statüsünde malullük aylığı bağlananların, yeniden 4/1 (a) statüsünde çalışmaya başlaması durumunda bunlar hakkında SGDP hükümlerinin uygulanması mümkün olmadığından aylıkları kesilmektedir. www.ozdogrular.com

Ancak, Kanun’un yürürlük tarihinden önce veya sonra 4/1 (a) statüsünde malûllük aylığı bağlanan sigortalıların 4/1 (b) kapsamına girebilecek nitelikte faaliyette bulunması halinde ise 5510 sayılı Kanun’un geçici 14. maddesine istinaden 1479 sayılı Kanun’un mülga 20. maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan, “Diğer sosyal güvenlik kanunlarına göre malûllük … aylığı bağlananlardan, 24. maddenin (I) numaralı bendinde belirtilen kapsamda çalışmaya başlayanlar, çalışmaya başladıkları ayı takip eden aybaşından itibaren … sosyal güvenlik destek primi öderler.” hükmü doğrultusunda aylıkları kesilmeksizin ve sosyal güvenlik destek primi ödeyerek faaliyetine devam edebilmektedir.

B- 01.10.2008 TARİHİNDEN ÖNCE SİGORTALI OLUP, 4/1 (b) STATÜSÜNDE MALÛLLÜK AYLIĞI BAĞLANANLAR

Kanun’un yürürlük tarihinden önce 1479 sayılı Kanun’a göre bağlanmış olan malullük aylıkları, 1479 sayılı Kanun’un mülga 33. maddesine göre yapılan kontrol muayenesi sonucu malûllük halinin ortadan kalkması durumunda kesilmekte, malullük hali devam eden sigortalının yine aynı statüde faaliyetine devam etmesi durumunda 1479 sayılı Kanun’un mülga 24. maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinin (c) alt bendi gereği sigortalı sayılmaması ve yine mülga ek 20. maddenin birinci fıkrasında sadece “yaşlılık aylığı bağlananlardan” ibaresinin yer alması nedeniyle bunlar hakkında sosyal güvenlik destek primi hükümleri de uygulanmaksızın aylıkları ödenmeye devam edilmektedir. www.ozdogrular.com

Söz konusu sigortalının 4/1 (a) statüsünde çalışmaya başlaması durumunda ise geçici 14. madde çerçevesinde, 506 sayılı Kanun’un mülga 3. maddesinin (II) numaralı fıkrasının (C) bendinde yer alan “Kanunla kurulu sosyal güvenlik kurumlarından malûllük … aylığı almakta iken bu Kanun’a tabi sigortalı bir işte çalışanların 78. maddeye göre tespit edilen prime esas kazançları üzerinden 63. madde hükmüne göre sosyal güvenlik destek primi kesilir.” hükmüne istinaden bunlar hakkında SGDP hükümleri uygulanmakta ve aylıkları kesilmemektedir.

V- MEVZUAT HÜKÜMLERİNİN UYGULAMAYA YANSIMASI

Sosyal Güvenlik Kurumu; Kanun’un yürürlük tarihinden önce malûllük aylığı bağlanmış olanların yeniden çalışmaya başlamaları durumunu 2009/114 sayılı Genelge’de açıklamış, bilahare 2010/99 Genelge ile 2009/114 sayılı Genelgenin SGDP uygulamasına ilişkin bölümünü yürürlükten kaldırarak, Kanunun yürürlük tarihinden önce malullük aylığı bağlananlar ile Kanun’un yürürlük tarihinden önce sigortalı olup, Kanun hükümlerine göre aylık bağlananların SGDP’ye tabi olma durumlarını yeniden belirlemiş ve 2011/58 sayılı Genelge ile uygulamaya nihai halini vermiştir. www.ozdogrular.com

Gerek Kanun’un yürürlük tarihinden önce malullük aylığı bağlanmış olanlar, gerekse Kanun’un yürürlük tarihinden önce sigortalı olup, Kanun hükümlerine göre malullük aylığı bağlanmış olanların yeniden çalışmaya başlama durumları 2011/58 sayılı Genelge’de aşağıdaki şekilde açıklanmıştır.

Tablonun bir ve ikinci satırında, Kanun’un yürürlük tarihinden önce;

·       506 sayılı Kanun’a göre bağlanmış olan malûllük aylıklarının,  4/1 (a) statüsüne tabi çalışma hariç olmak üzere 4/1 (b) statüsünde çalışılması durumunda SGDP ödenmek suretiyle, 4/1 (c) statüsünde çalışılması halinde ise SGDP alınmaksızın,

·       1479 sayılı Kanun’a göre bağlanmış olan malûllük aylıklarının ise 4/1 (a) kapsamında çalışılması durumunda SGDP ödenmek suretiyle 4/1 (b) ve 4/1 (c)  kapsamında çalışılması halinde ise SGDP alınmaksızın,

Kesilmeyeceği belirtilmiş ve sigortalılar hakkında 5510 sayılı Kanun’un geçici 14. maddesi doğrultusunda aylıkların kesilmesi ya da ödenmesi ile bunlar hakkında SGDP alınıp alınmayacağı hususunda mülga mevzuat hükümleri esas alınmıştır. www.ozdogrular.com

Tablonun üç ve dördüncü satırında ise, Kanun’un yürürlük tarihinden önce sigortalılığı başlayan ancak, Kanun’un yürürlük tarihinden sonra 5510 sayılı Kanun’a göre bağlanan malullük aylıkların kesilip kesilmeme durumlarında farklılığa gidilmiştir. Şöyle ki;

·       Kanun’un yürürlük tarihinden sonra 4/1 (a) statüsünde bağlanan malullük aylığının 4/1 (a) ve 4/1 (c) statüsünde çalışılması durumunda Kanun’un 27. maddesi gereği kesileceği, 4/1 (b) statüsünde çalışması durumunda ise geçici 14. madde gereği SGDP alınacağı,

·       Kanun’un yürürlük tarihinden sonra 4/1 (b) statüsünde bağlanan malûllük aylığının 4/1 (a) statüsünde çalışılması durumunda Kanun’un geçici 14. maddesi gereği SGDP alınacağı, 4/1 (b) ve 4/1 (c) statüsünde çalışılması durumunda ise 27. madde gereği aylıkların kesileceği

belirtilmiş, tablonun üç ve dördüncü satırında (*) işareti olan bölümlerdeki durumlar için Kanun’un geçici 14. maddesi, diğer bölümlerdeki durumlar için de Kanun’un 27. maddesi hükümleri gözetilmiştir.www.ozdogrular.com

VI- DEĞERLENDİRME VE SONUÇ

Geçici 14. maddede başlangıçta da belirttiğimiz gibi, 2008 Ekim ayı başından önce ilgili kanunlarına göre bağlanan malûllük aylıkları ile bu tarihten önce sigortalılığı başlayıp 5510 sayılı Kanun’a göre bağlanan malûllük aylıklarının hangi durumda kesilip kesilmeyeceği hususunda uygulanacak mevzuatın aynı olması gerektiği öngörüsünden hareketle, 2008 Ekim ayından önce sigortalılığı başlayanlardan 5510 sayılı Kanun’a göre;

·       4/1 (a) statüsünde malûllük aylığı bağlananların 4/1 (c) statüsünde,

·       4/1 (b) statüsünde malûllük aylığı bağlananların ise 4/1 (b) veya 4/1 (c) statüsünde

çalışmaya başlaması durumunu, geçici 14. maddenin lafzında yer alan “sosyal güvenlik destek primine tabi olma bakımından” ibaresine istinaden aylıkların kesilmesi gerektiği yönündeki uygulamanın, 2008 Ekim ayından önce malullük aylığı bağlanan sigortalılar hakkında uygulanan mevzuata paralel olarak yeniden değerlendirilmesi uygun olacaktır.

Erdoğan ÜVEDİ*

E-Yaklaşım

*   Sigortalı Emeklilik Daire Başkanlığı Şube Müdürü, Emeklilik Hizmetleri Genel Müdür Danışmanı

[1] 06.05.1986 tarih ve 19099 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3279 sayılı Kanun.

[2] 08.09.1999 tarih ve 23810 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 4447 sayılı Kanun.

[3] 4447 sayılı Kanunla yapılan düzenleme öncesinde, 506 sayılı Kanun’a göre  08.09.1981 tarihinden önce sigortalılığı başlayan kadın sigortalıların 38 yaşında, 8/9/1976 tarihinden önce sigortalılığı başlayan erkek sigortalıların ise 43 yaşında emekli olabilmeleri mümkündür.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.