I- GİRİŞ

6111 sayılı Kanun’un (Torba Yasa) 51. maddesiyle 5510 sayılı Kanun’a 01.03.2011 tarihinden itibaren Ek 5. madde ilave edilmiştir. Söz konusu madde ile kamu idarelerinde tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz çalışanlar hariç olmak üzere tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz çalışanlar 5510 sayılı Kanun’un 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılmıştır. Ancak getirilen bu yasa maddesinin kişileri sahte sigortalı olmaya yönlendirdiği ve var olan sosyal güvenlik açıklarını daha da artıracağı kanaatindeyiz. www.ozdogrular.com

II- 6111 SAYILI KANUN İLE GETİRİLEN YENİLİK

5510 sayılı Yasa’nın yürürlüğe girmesi ile birlikte Tarım SSK olarak da bilinen 2925 sayılı Yasa kapsamındaki sigortalılık yürürlülükten kalkmış idi. 6111 sayılı Kanun’un (Torba Yasa) 51’. maddesiyle 5510 sayılı Kanun’a 01.03.2011 tarihinden itibaren Ek 5. madde ilave edilmesiyle birlikte bir nevi Tarım SSK tekrar yürürlüğe girmiş oldu. Kanun’un Ek 5. maddesine göre tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz çalışıp 01.03.2011 tarihinden itibaren sigortalı olmak için müracaat edenlerin bu kapsamda sigortalı sayılabilmesi için;

— Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentleri (yani SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı) kapsamında çalışmaması,

— İsteğe bağlı sigortalı veya isteğe bağlı iştirakçi olmaması,

— 506 sayılı Kanun’un geçici 20’nci maddesi (Banka ve Borsa Sandıkları) kapsamında sigortalı olmaması,

— Kendi sigortalılıklarından dolayı Kanun ile 506 sayılı Kanun’un geçici 20’nci maddesine göre gelir veya aylık almaması,

— 2925 sayılı Kanun’a göre sigortalı sayılmaması,

— 18 yaşını doldurmuş olması gerekmektedir.

6111 sayılı Kanun’unun ardından Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından çıkartılan 2011/36 sayılı genelgede tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışanların sigortalılıklarına ilişkin daha geniş hükümlere yer verilmiştir. Söz konusu genelgede somut örnekler de verilmiş olup o örneklerden bazıları şunlardır:

Örnek–1: Sigortalı (A) Şanlıurfa ilinde ikamet etmekte iken süreksiz tarım işinde çalışmak üzere gittiği Rize’de 06.06.2011 tarihinde Tarım işlerinde Hizmet Akdiyle Süreksiz Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi ile sosyal güvenlik il müdürlüğüne müracaat etmiştir. Bu durumda sigortalının ek 5. madde kapsamındaki sigortalılığı 06.06.2011 tarihi itibariyle başlatılacak, sigortalının tescil işlemi Rize Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğünce yapılacak, sigortalıya sicil dosyası açılmak üzere belgeler Şanlıurfa Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne gönderilecektir. www.ozdogrular.com

Örnek–2: Sigortalı (B) Ankara ilinde ikamet etmekte iken süreksiz tarım işinde çalışmak üzere gittiği Ordu’da 02.05.2012 tarihinde Tarım işlerinde Hizmet Akdiyle Süreksiz Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi ile sosyal güvenlik il müdürlüğüne müracaat etmiştir. Yapılan incelemede bildirgenin ikamet ettiği yerin muhtarı tarafından onaylandığı, ancak tarım il müdürlüğünce onaylanmadığı anlaşılmış olup sigortalının başvuru talebi reddedilerek Ordu ilinde çalıştığı yerdeki muhtar ve tarım ilçe müdürlüğünce onaylattırılıp yeniden başvurması yönünde bilgi verilecektir.

Gerek Kanun lafzından gerekse genelgede yer verilen somut örneklerden anlaşılacağı üzere, bir kişinin Ek 5 kapsamında sigortalı olabilmesi için öncelikle ortada bir tarım işinin ve süreksiz bir çalışmanın olması şarttır. www.ozdogrular.com

Değinilmesi gereken diğer bir husus ise Ek 5 kapsamındaki sigortalıların düşük prim ödemeleridir. Çünkü Kanun’un geçici 29. maddesine göre Kanunun Ek 5. maddesi kapsamındaki sigortalılar 01.03.2011-31.12.2011 tarihleri arasında 82’. maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazancın alt sınırının on sekiz katı üzerinden başlanılarak, takip eden her yıl için bir puan artırılmak suretiyle otuz katını geçmemek üzere prim ödeyeceklerdir. Buna göre Ek 5 kapsamında 2011 yılında 18 günlük prim ödenirken 2012 yılında 19 günlük prim ödenecektir.

Örneğin; Ek 5 kapsamında olan bir sigortalı 01.01.2012-30.06.2012 tarihleri arasında 29,55 TL x 19 gün x %34,5=193,70 TL prim ödeyerek 30 günlük prim elde etmiş olmaktadır. Ancak aynı sigortalı Kanunun 4/b kapsamında isteğe bağlı prim ödemiş olsaydı 283,68 TL prim ödeyecekti. Aradaki 89,98 TL’lik prim farkı nedeniyle kişiler isteğe bağlı prim ödemekten ziyade (gerçekte eylemli olarak tarım veya orman işlerinde fiilen çalışmadıkları halde) Ek 5 kapsamında prim ödemeyi tercih etmektedirler. www.ozdogrular.com

III- TARIM VE ORMAN İŞLERİNDE HİZMET AKDİYLE SÜREKSİZ ÇALIŞANLARA AİT GİRİŞ BİLDİRGELERİNİN AYRINTILI İNCELEMESİ

Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından çıkartılan 2011/36 sayılı genelge ekinde yer alan Tarım ve Orman İşlerinde Hizmet Akdiyle Süreksiz Çalışanlara Ait Giriş Bildirgelerinde iki adet onay yeri vardır. Bunlar;

— Muhtar onayı,

— İl/İlçe Tarım veya Orman Müdürlüğü onayıdır.

Aynı belgelerin arka sayfalarında yer alan “Açıklamalar” kısmında ise aynen şu ifadelere yer verilmiştir: www.ozdogrular.com

“Tarım/Orman İşlerinde Hizmet Akdiyle Süreksiz Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi ………tarım/orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz çalışan sigortalıların Kurum’a bildirilmesi amacıyla kullanılır.”

Burada sorulması gereken soru şudur? Bir mahalle muhtarı bildirge veren kişilerin gerçekte tarım veya orman işini yaptıklarına nasıl kanaat getirecek ve bildirgeyi onaylayacak? TÜİK tarafından açıklanan 2011 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına göre ülkemizdeki mahalle nüfusları 11 ile 130 bin kişi arasında değişmektedir.[1] Nüfusu onbinleri bulan bir mahallenin muhtarından mahallesindeki her bir kişinin hangi işleri yaptığını bilmesini beklemek hayatın olağan akışına aykırı bir durumdur Aynı şekilde belgede adı geçen Müdürlüklerin kişilerin gerçekte tarım veya orman işlerini yaptıklarını bilmeleri mümkün değildir. www.ozdogrular.com

IV- EK-5’İN SAHTE SİGORTALILIK AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

2008 yılı Nisan ayında binlerce çocuğa ait ilk giriş bildirgesi verilmiş, yapılan denetimler sonucunda ise bu bildirimlerin birçoğu iptal edilmiştir. Yapılan iptallerin ana nedeni sigortalılığın “fiili (eylemli) çalışmaya” dayanmamasıdır. Nitekim Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 16.06.1999 tarih ve E. 1999/21-508, K. 1999/525 sayılı Kararı’nda, “Bir kimsenin sigortalı sayılabilmesi için işe giriş bildirgesinin verilmesi yeterli olmayıp çalışma olgusunun varlığının” zorunlu olduğunu açıkça belirtilmiştir. Ayrıca Yargıtay 10. Hukuk Dairesi’nin, 08.07.2010 tarih ve E. 2010/6607, K. 2010/10572 sayılı Kararı’nda sigortalılık niteliğinin kazanılması için “eylemli çalışma” olgusunun varlığını şart koşmuştur.

Yukarıda açıklandığı üzere 5510 sayılı Kanun’da yer alan Ek 5 düzenlemesi tarım veya orman işlerinde süreksiz olarak “fiilen çalışan” kişiler için getirilmiş bir düzenlemedir. Ancak Ek-5 kapsamında Tarım ve Orman İşlerinde Hizmet Akdiyle Süreksiz Çalışanlara Ait Giriş Bildirgelerini veren kişilerin “gerçekte” fiilen tarım veya orman işlerinde çalışmalarının olup olmadığı SGK tarafından denetlenmemektedir. Ülkemizdeki 2008 yılındaki durum da dikkate alındığında fiilen tarım veya orman işlerinde çalışmayan kişilerin de Ek 5 kapsamında bildirge vermeleri kuvvetle muhtemeldir. www.ozdogrular.com

V- SONUÇ

6111 sayılı Kanun ile 5510 sayılı Kanun’a 01.03.2011 tarihinden itibaren Ek 5. madde eklenmiştir. Bu düzenleme Kanun’da ve ilgili yönetmelikte açıklandığı üzere tarım/orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz çalışan kişiler için getirilmiş bir düzenlemedir. Her ne kadar kişiler Kurum’a giriş bildirgesi vererek tarım/orman işlerinde fiilen çalıştıklarını beyan etseler de gerçekte tarım/orman işlerinde fiili (eylemli) çalışmanın olup olmadığı Kurumca denetlenmemektedir. Gerek Kanun’da gerekse ilgili yönetmelikte yazılı şartları taşımayan kişilerin özellikle prim miktarının düşük olması nedeniyle Ek 5 kapsamında bildirge vermeleri söz konusudur. Sonuç olarak bu kişiler bir nevi sahte sigortalı olmaktadırlar. Kanımızca getirilen bu düzenleme hem kayıtdışılığı hem de prim miktarının düşük olması nedeniyle var olan sosyal güvenlik açığını artıran önemli bir faktördür. Bu bağlamda Kanun’da yer alan Ek 5 düzenlemesinin yeniden gözden geçirilmesi gerektiği kanaatindeyiz.

Müslim DEMİR*

E-Yaklaşım

*     Sosyal Güvenlik Denetmeni, Şehzadeler Sosyal Güvenlik Merkezi Müdür V.

[1]    Zaman Gazetesi, (http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=1247812), (Erişim Tarihi:19.04.2012).

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.