I- GİRİŞ

Memurlar ve diğer kamu görevlilerinin görev aylıkları ile bunların emekli, dul ve yetimlerinin 5434 sayılı Kanun hükümlerine göre bağlanan aylıkları, uzunca bir süre 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu([1]) hükümlerine göre gerçekleştirilen ve çok fazla bağlayıcılığı olmayan Toplu Görüşmeler sonrasında Bakanlar Kurulu’nca tespit edilen artış oranları esas alınarak Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ile altışar aylık dönemler itibariyle ve yıllık olarak belirlenen katsayılara göre hesaplanmıştır.

Öte yandan, Anayasa değişikliklerine ilişkin 5982 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un([2]) 12 Eylül 2010 tarihinde yapılan Referandum sonuçlarına göre yürürlüğe giren maddelerinden birisini, Anayasa’nın 53. maddesinde yapılan değişiklikle memurlar ve diğer kamu görevlilerine toplu sözleşme yapma hakkının verilmesi oluşturmuştur.

Bu kapsamda, 61. Hükümet Programı’na da alınmış olan, toplu sözleşme hakkını kullanılabilmesi için bu hakkın kapsamı, istisnaları, toplu sözleşmeden yararlanacaklar, toplu sözleşmenin yapılma şekli, usulü ve yürürlüğü, toplu sözleşme hükümlerinin emeklilere yansıtılması, Kamu Görevlileri Hakem Kurulu’nun teşkili, çalışma usul ve esaslarının tespitine yönelik yasal düzenlemelerin yürürlüğe girmesi konusundaki zamanlama ve dolayısıyla 2012 yılı memur maaş artış oranlarının tespiti için yaşanan gecikmeli süreç tartışma konusu olmuştur. Bu tartışmalara rağmen konuya ilişkin değişiklikleri içeren 6289 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un([3]) yürürlüğü ile birlikte gerçekleştirilen Toplu Sözleşme Görüşmelerinin ilkinde yaşanan anlaşmazlık nedeniyle memurlar ve diğer kamu görevlilerinin 2012 ve 2013 yılı maaş artış oranları Kamu Görevlileri Hakem Kurulu kararı ile belirlenmiş bulunmaktadır. www.ozdogrular.com

Bu makalede, 4688 sayılı Kanun’da yapılan değişiklik esas alınarak gerçekleşen toplu sözleşme görüşmeleri sonucunda Kamu Görevlileri Hakem Kurulu’nun 29.05.2012 tarihli ve 2012/1 sayılı Kararı’nın([4]), kamu görevlilerinin emekli aylıklarına ne şekilde yansıdığı ilgili yasal mevzuat çerçevesinde inceleme konusu yapılmıştır.

II- KAMU GÖREVLİLERİNİN AYLIKLARININ ARTIŞININ TESPİTİNE İLİŞKİN YASAL MEVZUAT

A- ÖNCEKİ MEVZUAT

Bilindiği üzere, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 154. maddesi ile; aylık gösterge tablosunda yer alan rakamlar ile ek gösterge ve kıdem aylığı gösterge rakamlarının aylık tutarlarına çevrilmesinde uygulanacak aylık katsayısı ile memuriyet taban aylığı göstergesine uygulanacak taban aylık katsayısının üçer veya altışar aylık dönemler itibariyle uygulanmak üzere Bütçe Kanunu ile tespit olunacağı, ancak mali yılın ikinci yarısında, memleketin ekonomik gelişmesi genel geçim şartları ve Devletin mali imkanları göz önünde bulundurulmak suretiyle Bakanlar Kurulunun bu katsayıları ikinci yarının tamamı veya üçer aylık dönemleri itibariyle uygulanmak üzere değiştirmeye yetkili olduğu hükme bağlanmış bulunmaktadır.

Söz konusu katsayılar haklarında 657 sayılı Kanun hükümlerinin uygulandığı memurlar hakkında olduğu kadar başta 926 sayılı Kanun’a tabi personel olmak üzere tüm kamu görevlilerinin aylıklarının tespitinde kullanılmaktadır. www.ozdogrular.com

Diğer taraftan, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı sayılan kamu görevlilerinden 2008 yılı Ekim ayı başından önce göreve başlamaları nedeniyle haklarında Kanunun Geçici 4 üncü maddesi hükümleri çerçevesinde 5434 sayılı Kanun hükümleri uygulanmaya devam edilen kamu görevlileri ile bunların dul ve yetimlerinin emekli, dul ve yetim aylıkları yine memur maaş katsayılarındaki artışlara göre hesaplanmakta ve artırılmaktadır. Ancak, 5510 sayılı Kanun’un 55. maddesi ile 2008 yılı Ekim ayı başından sonra ilk defa göreve başlayan kamu görevlilerinin yaşlılık aylıklarının TÜFE oranları esas alınarak artırılması hükme bağlanmıştır. www.ozdogrular.com

B- YENİ MEVZUAT

Anayasa’nın 5982 sayılı Kanun ile değişik “Toplu iş sözleşmesi ve toplu sözleşme hakkı” başlıklı 53. maddesinde; memurlar ve diğer kamu görevlilerinin, toplu sözleşme yapma hakkına sahip oldukları ve toplu sözleşme yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması halinde tarafların Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurabilecekleri ve Kamu Görevlileri Hakem Kurulu kararlarının kesin ve toplu sözleşme hükmünde olduğu belirlenmiştir.

Kamu Görevlileri Sendikaları Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair 6289 sayılı Kanun ile 4688 sayılı Kanun’da yapılan değişikliklerle; toplu sözleşme hakkının kapsamı, istisnaları, toplu sözleşmeden yararlanacaklar, toplu sözleşmenin yapılma şekli, usulü ve yürürlüğü, toplu sözleşme hükümlerinin emeklilere yansıtılması, Kamu Görevlileri Hakem Kurulu’nun teşkili, çalışma usul ve esasları ile diğer hususlar düzenlenmiştir.

Toplu sözleşmenin kapsamını belirleyen 4688 sayılı Kanun’un değişik 28. maddesinde;

— Toplu sözleşmenin kamu görevlilerinin mali ve sosyal haklarını düzenleyen mevcut mevzuat hükümleri dikkate alınarak kamu görevlilerine uygulanacak katsayı ve göstergeler, aylık ve ücretler, her türlü zam ve tazminatlar, ek ödeme, toplu sözleşme ikramiyesi, fazla çalışma ücreti, harcırah, ikramiye, doğum, ölüm ve aile yardımı ödenekleri, cenaze giderleri, yiyecek ve giyecek yardımları ve diğer mali ve sosyal haklarını kapsadığı,

— Toplu sözleşme ikramiyesi hariç olmak üzere toplu sözleşme hükümlerinin uygulanmasında sendika üyesi olan ve sendika üyesi olmayan kamu görevlileri arasında ayrım yapılamayacağı,

— Toplu sözleşme hükümlerinin, sözleşmenin yapıldığı tarihi takip eden iki mali yıl için geçerli olduğu,

— 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu’na göre aylık ödenmekte olanların aylıklarının hesabında da toplu sözleşme hükümlerine göre belirlenen aylık ve taban aylık katsayıları esas alınacağı,

— 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamındaki sigortalılık hali esas alınarak bağlanan yaşlılık, malullük veya ölüm aylıklarında yapılacak artışlar hakkında Kanun’un 55. maddesinin ikinci fıkrasının uygulanmayacağı ve bu aylıkların toplu sözleşme hükümlerine göre belirlenen aylık ve taban aylık katsayılarındaki artış dikkate alınarak artırılacağı,

hükümlerine yer verilmiştir. www.ozdogrular.com

C- KAMU GÖREVLİLERİ HAKEM KURULU KARARI

4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu hükümleri uyarınca 2012 ve 2013 yılları için kamu görevlilerinin geneline ve hizmet kollarına yönelik mali ve sosyal hakları belirlemek üzere 30.04.2012-21.05.2012 tarihleri arasında gerçekleştirilen toplu sözleşme görüşmelerinde Yerel Yönetimler Hizmet Kolu dışında kalan hizmet kollarına ve kamu görevlilerinin geneline yönelik mali ve sosyal haklar üzerinde taraflar arasında toplu sözleşme imzalanamaması üzerine Kamu Görevlileri Hakem Kurulu’na başvurulmuştur.

Söz konusu başvuruyu karara bağlayan Kurul 29.05.2012 tarihli ve 2012/1 sayılı Kararında kamu görevlilerinin geneline ve hizmet kollarına yönelik mali ve sosyal hakları uzlaşılan konulara göre sınıflandırmıştır. www.ozdogrular.com

2012 ve 2013 yılları için uygulanacak aylık artış oranlarının da yer aldığı genel nitelikli kararların incelenmesinde;

1- “Katsayıların belirlenmesi ve ücretlerin artırılması” başlıklı 4. madde ile; 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 154. maddesi uyarınca aylık gösterge tablosunda yer alan rakamlar ile ek gösterge rakamlarının aylık tutarlara çevrilmesinde uygulanacak aylık katsayısı ile memuriyet taban aylığı göstergesine uygulanacak taban aylık katsayısının;

olarak uygulanmak suretiyle, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin aylıklarının 2012 yılında %4 + %4, 2013 yılında ise %3 + %3 oranları esas alınarak artırılması,

2- “Enflasyon farkı ödemesi” başlıklı 6. madde ile; Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan 2003=100 Temel Yıllı Tüketici Fiyatları Endeksinin;

a) 2012 yılı Haziran ayı endeksinin 2011 yılı Aralık ayı endeksine göre altı aylık değişim oranının 2012 yılının birinci altı aylık dönemi için öngörülen artış oranını,

b) 2012 yılı Aralık ayı endeksinin 2012 yılı Haziran ayı endeksine göre altı aylık değişim 2012 yılının ikinci altı aylık dönemi için öngörülen artış oranını,

c) 2013 yılı Haziran ayı endeksinin 2012 yılı Aralık ayı endeksine göre altı aylık değişim oranının 2013 yılının birinci altı aylık dönemi için öngörülen artış oranını,

ç) 2013 yılı Aralık ayı endeksinin 2013 yılı Haziran ayı endeksine göre altı aylık değişim oranının 2013 yılının ikinci altı aylık dönemi için öngörülen artış oranını,

aşması halinde, söz konusu altı aylık dönemlere ilişkin enflasyon rakamının ilan edildiği ayın 1’inden geçerli olmak üzere aşan kısım kadar artırılması,

3- “Geç ödeme farkı” başlıklı 7. madde ile;  4. madde ile belirlenen katsayılar uyarınca kamu görevlileri ve emeklilerine 01.01.2012-14.06.2012 dönemi için yapılması gereken fark ödemeleri, hesaplanmalarım müteakiben ödenir. Söz konusu artışların geç ödenmiş olması nedeniyle fark ödemesi yapılacak kamu görevlileri ve emeklilerine, söz konusu döneme ilişkin toplam fark ödemesinin %2,25'i oranında geç ödeme farkının ayrıca ödenmesi,

4- “Emekli olanlara ödenen tazminat” başlıklı 9. madde ile de; 01.07.2012 tarihinden geçerli olmak üzere, 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 1. maddesinin (D) fıkrasında yer alan (12.105) gösterge rakamının (13.558) olarak uygulanması,

kararlaştırılmıştır. www.ozdogrular.com

Bununla birlikte, TÜFE oranlarının yüksek çıkması nedeniyle verilecek enflasyon farkının uygulama zamanı, ek ödemelerin emekli aylık ve ikramiyesinin hesaplanmasında dikkate alınması, ek göstergelerin yeniden belirlenmesi, 666 sayılı KHK ile yapılan düzenlemeler esas alınarak artış oranlarının düşük aylık grubu için daha yüksek, yüksek aylık grupları için daha düşük oranda uygulanması gibi çeşitli talepler ise, toplu sözleşme görüşmeleri sırasında konuşulup üzerinde uzlaşma sağlanamayan konular arasında bulunmaktadır.

Aslında tüm bu tespitler dışında, 5510 sayılı Kanun’un 5434 sayılı Kanun’un ek 9. maddesine paralel olarak düzenlenmiş olan geçici 4. maddesinin dokuzuncu fıkrasının; “5434 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten sonra barem, teşkilat, kadro ve sair kanunlar ile aynı rütbe, kadro ve sair kanunlarda yapılacak değişiklikler sonucunda aylık tutarlarında meydana gelecek yükselmeler, aynı rütbe, kadro unvanı ve dereceden bağlanmış bulunan emeklilik, malûllük ve vazife malûllüğü aylıkları ile dul ve yetim aylıkları hakkında da uygulanır.” hükmü gereğince, yürürlüğe giren çeşitli kanun veya KHK’lar ile yapılan özellikle ek gösterge değişikliği ve makam tazminatı uygulaması şeklindeki düzenlemeler, bu değişiklikler kapsamına giren emeklilerin aylıklarında da bir değişikliğe/artışa yol açmaktadır. Dolayısıyla söz konusu değişiklikler emekliler için örtülü bir artış düzenlemesi olarak yürürlüğe girebilmektedir. www.ozdogrular.com

III- KAMU GÖREVLİLERİ HAKEM KURULU KARARLARINA GÖRE EMEKLİ AYLIK VE İKRAMİYESİ SEVİYELERİ

Bilindiği gibi, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin aylıkları, 2011 yılı Aralık ayı endeksinin 2011 yılı Haziran ayı endeksine göre altı aylık değişim esas alınarak 2012 yılının ilk altı aylık dönemi için TÜFE oranları esas alınarak yalnızca %2,68 oranında artırılmış olup, Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı uyarınca memurlar ve diğer kamu görevlilerinin aylıkları 2012 yılının 01.01.2012-30.06.2012 döneminde %4, 01.07.2012-31.12.2012 döneminde %4, 2013 yılında ise 01.01.2013-30.06.2013 döneminde %3 ve 01.07.2013-31.12.2013 döneminde %3 oranlarında artırılacaktır. www.ozdogrular.com

Geçmiş uygulamalardan farklı olarak toplu sözleşme hükümleri çerçevesinde alınan kararlar iki yıllık bir dönemi kapsayacak şekilde uygulanacaktır. Dolayısıyla gerçekleşecek TÜFE oranlarına göre değişme konusunda bırakılan açık kapı dikkate alındığında memurlar ve diğer kamu görevlilerinin 31.12.2013 tarihine kadarki dönemde emekli olmaları halinde bağlanacak emekli aylığını görebileceklerdir. 

Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı uyarınca 2012 yılının ilk 6 aylık dönemine ilişkin katsayıların tespiti konusunda ortaya çıkan gecikmeyi telafi amacıyla, geç ödeme farkının ayrıca ödenmesinin karara bağlanmış olması nedeniyle, kendilerine katsayıya bağlı olarak fark ödemesi yapılan tüm kamu görevlileri ile emekli, dul ve yetimler oluşan fark ödemesinin %2,25'i oranında geç ödeme farkından yararlandırılacaklardır. www.ozdogrular.com

Hakem Kurulu ayrıca 375 sayılı KHK’nın 1. maddesinin (D) fıkrası uyarınca ödenen emeklilik tazminatına ilişkin gösterge rakamının 01.07.2012 tarihinden artırılmasını karara bağlamış olup, 31.12.2013 tarihine kadar ödenecek emeklilik tazminatı tutarları ise şöyle olacaktır.

IV- SONUÇ

Anayasa’nın 53. maddesinde yapılan değişiklikle memurlar ve diğer kamu görevlilerine toplu sözleşme yapma hakkının verilmesi sonrasında, 4688 sayılı Kanun’da yapılan uyum düzenlemeleri esas alınarak gerçekleşen ilk Toplu Sözleşme Görüşmeleri anlaşmazlıkla sonuçlanmış ve 2012 ve 2013 yıllarındaki maaş artış oranları memur sendikalarının talep ve beklentilerinden farklı olarak Kamu Görevlileri Hakem Kurulu tarafından belirlenmiştir.

Uyum düzenlemelerinin yürürlüğe girmesi ve görüşmelerin başlaması konusundaki gecikme ise yapılacak fark ödemesinin %2,25'i oranında hesaplanacak geç ödeme farkı ile telafi edilmesine çalışılmıştır. Ancak, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından emekli dul ve yetimlere ödenecek aylık ve diğer ödeme farkları için söz konusu geç ödeme farkının yapılması düzenlenmiş iken, yaklaşık 2.500.000 kamu görevlisi adına SGK’ya kurumlarca ödenecek kesenek/karşılık ve prim farkları için herhangi bir gecikme farkının tahsil edilmiyor olması Kurumun mali özerkliğini zedelemektedir. www.ozdogrular.com

Diğer taraftan, kamu görevlilerinin aylık artış oranlarına konu memur maaş katsayısı yalnızca memurlar ve bunların emekli, dul ve yetimlerinin aylıklarının artış oranını ifade etmemektedir. 2022 sayılı Kanun hükümlerine göre yaşlılık, malullük ve sakatlık aylığı alan yaklaşık 1.500.000 kişinin, 1005 sayılı Kanun uyarınca Vatani Hizmet Tertibinden aylık alan yaklaşık 50.000 gazi ve dul eşleri ile çeşitli konularda oluşturulan komisyonlarda görevlendirilen kamu personeline toplantılara katılım dolayısıyla ödenen ücretler gibi çok sayıda ödemenin düzeyi memur maaş katsayısı esas alınarak belirlenmektedir.

Ahmet ALTINTAŞ*

E-Yaklaşım

*                SGK Sosyal Güvenlik Uzmanı

([1])            12.07.2001 tarih ve 24460 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

([2])            13.05.2010 tarih ve 27580 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

([3])            11.04.2012 tarih ve 28261 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

([4])            01.06.2012 tarih ve 28310 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.