I- GİRİŞ

4760 sayılı ÖTV Kanunu eki 1 sayılı listede yer alan ürünlerin tedarik ve üretim sürecinde kimyasal niteliklerinden ötürü buharlaşma, yanma, dökülme vb. nedenlerden dolayı fireler meydana gelebilmektedir. Fireler, vergi matrahının tayininde teslim olarak değerlendirilmemekte ve maliyet unsuru olarak kabul edilmektedir. ÖTV mevzuatı açısından firelerin tespiti özelliklede I sayılı liste dâhilindeki ürünlerin yasal olmayan kullanım alanlarının mevcut olması hasebiyle ayrıca önem kazanmaktadır. Bu nedenle; vergiyi doğuran olay meydana gelmeden önce oluşan firelerin tespitinde hangi oranların dikkate alınacağı, bulunacak fire miktarının ÖTV matrahına dâhil olup olmayacağının tespiti vergisel yükümlülükler açısından çok önemlidir.

Bunun yanı sıra; I sayılı listede yer alan malların; çalınması, antrepolarda kaybolması, taşıma sırasında meydana gelen kazalar ve yangın gibi nedenlerle zayi olabilmektedirler. Bu durumda zayi olan mallar için vergiyi doğuran olayın meydana gelip gelmediği önem arz etmektedir.

Çalışmamızda söz konusu listede yer alan malların teslim aşamasına gelinceye kadar zayi olması ve üretim sürecinde meydana gelen firelerin ÖTV Kanunu uygulaması karşısındaki durumu ve ÖTV yükümlülüklerinin ne şekilde yerine getirilmesi gerektiği üzerine değerlendirmeler yapılacaktır. www.ozdogrular.com

Bilindiği üzere 4760 Sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu (I) sayılı listenin (A) cetvelinde; benzin, motorin, denizcilikte kullanılan motorin, fuleoil, doğalgaz, propan, bütan, sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar yer almaktadır.  (I) sayılı listenin (B) cetvelinde ise; solvent ve solvent türevleri (nafta, benzen, benzol, toluen, white spirit, petrol eteri, hekzan, pentan, heptan, tinerler ve diğer karma çözücüler, incelticiler vb.) madeni yağ, baz yağ ve gazyağı yer almaktadır. Söz konusu ürünler kimyasal bakımından yanıcı, uçucu, kolay buharlaşma özelliklerine sahiptir.[1]

 (I) sayılı listenin (B) cetvelinde yer alan solvent ve türevleri kimya ve sanayi endüstrilerinde üretimde kullanılan petrol ürünleridir. Bilindiği üzere I sayılı listenin dışındaki ürünlerin üretimi amacıyla satın alınan ürünlerde ÖTV tecil edilmekte ancak birçok durumda söz konusu ürünler I sayılı listenin dışındaki malların üretimi amacıyla kullanılmamakta tam tersine bu ürünler akaryakıt türlerine ilave edilebilmekte ve kamuoyunda bilinen ismi ile “On numara yağ”[2] olarak satılmakta böylece haksız rekabet yaratılmakta ve haksız kazanç elde edilebilinmektedir. Bu nedenle; I sayılı listede yer alan ürünlerin zayi olması hali ve üretim sürecinde meydana gelen firelerin tespit edilmesi vergi kayıp ve kaçağının tespiti açısından çok önemlidir.

Çalışmamızda, I sayılı listede yer alan ürünlerin zayi olması ve firelerin ÖTV’ ye tabi olup olmadığı değerlendirilecektir. Bu nedenle, konunun daha iyi anlaşılabilmesi için öncelikle bazı temel kavramlara ilişkin genel açıklamalara yer verilecektir. İzleyen bölümlerde de idarenin vermiş olduğu görüşlerden hareketle zayi ve fire kavramlarının ÖTV Kanunu karşısındaki durumu açıklanacaktır. www.ozdogrular.com

II- GENEL AÇIKLAMALAR

Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na tabi malların zayi olması ve firelerin ÖTV mevzuatı karşısındaki durumunun değerlendirilebilmesi için öncelikle bazı kavramların hatırlanmasında fayda görmekteyiz. www.ozdogrular.com

A- VERGİNİN KONUSU

(I) sayılı listenin (A) cetvelinde yer alan petrol ürünleri ile (B) cetvelinde yer alan solvent ve benzeri ürünlerde verginin konusunu teşkil eden işlemler, bu malların ithalatçıları veya rafineriler dâhil imalatçıları tarafından teslimidir. Buna göre (I) sayılı listede yer alan malların ithali değil, ithalatçıları tarafından ilk teslimi vergiye tâbi olacaktır. Türkiye’de üretilen petrol ürünleri ve solventlerde ise verginin konusunu teşkil eden işlem, malların rafineriler dâhil imalatçıları tarafından teslimidir. Öte yandan, rafineri dışında diğer kişi veya kuruluşların kapsama giren ürünleri imal edip teslim etmeleri de verginin kapsamına alınmıştır.[3] www.ozdogrular.com

B- TESLİM SAYILAN HALLER

ÖTV Kanunu’nun 2. maddesinin 3. bendine göre; “Vergiye tâbi malların, vergiye tâbi olan malların imali dışında her ne suretle olursa olsun kullanılması, sarfı, işletmeden çekilmesi veya işletme personeline ücret, prim, ikramiye, hediye, teberru gibi namlarla verilmesi,” teslim sayılmaktadır.

Buna göre kanun koyucunun teslim saydığı durumları;

— Vergiye tabi malların vergiye tabi malların imali dışındaki amaçlarla(her ne suretle olursa olsun) kullanılması ve sarfı,

— Vergiye tabi malların işletmeden çekilmesi,

— Vergiye tabi malların işletme personeline ücret, prim, ikramiye, hediye, teberru gibi namlarla verilmesi, olarak belirlemek mümkün bulunmaktadır.[4]

C- FİRE KAVRAMI VE FİRE ORANLARININ TESPİTİ

Sözlük anlamı olarak fire; “Malların saklanması veya taşınması sırasında, kuruma, dökülme, bozulma gibi nedenlerle ortaya çıkan eksilme veya ağırlık kaybı”[5] olarak tanımlanmaktadır. Geniş anlamıyla fire stoklarda meydana gelen miktar ve değer azalmalarıdır.[6] Değerleme açısından fire, bir malın üretim veya tüketim aşamalarında kendiliğinden oluşan ve başlangıçta miktarı kesin olarak tespit edilemeyen ancak envanter sırasında kayıtlardan ortaya çıkarabilen bir azalmayı ifade etmek için kullanılmaktadır.[7]

Yapılan tanımlamalardan da görüleceği üzere, fireler üretim sürecinin kaçınılmaz bir sonucudur. Üretim sürecinde oluşan makul fireler bir başka ifade ile normal fireler işletme açısından bir maliyet unsurudur. Normal fireler, üretim faaliyetlerinin yapısı nedeniyle doğal olarak ortaya çıkan kayıplardır. Bu tür fireler vergiyi doğuran olay bakımından teslim kabul edilmemektedir. Anormal fireler ise; üretimin doğal akışı içinde gerçekleşmesi beklenmeyen kayıp ve azalmalardır. Anormal fireler; vergi kanunları bakımında gider ve maliyet unsuru olarak kabul edilmemektedir.

İşletmeler tarafından firelerin doğru bir şekilde tespiti maliyetlerin bilinerek satış fiyatlarının tespiti açısından önemlidir. Bunun yanı sıra vergi matrahlarının tespiti ile de doğrudan alakalıdır. Vergi mevzuatı açısından makul fire miktarının veya normal fire miktarlarının tespitine yönelik açık bir düzenleme mevcut değildir. Yürürlükteki mevzuat incelendiğinde; Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 56. maddesi ile asgari randıman oranları ile birim satış bedellerinin belirlenme yetkisi Maliye Bakanlığına verilmiştir. Ancak; Bakanlık bu yetkisini kullanarak herhangi bir oran tespit etmiş değildir. www.ozdogrular.com

Uygulamada fire miktarları çeşitli kamu kurum ve kuruluşları tarafından tespit edilebilmektedir. Diğer taraftan işletmelerin başvuruları üzerine 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği İle Odalar ve Borsalar Kanunu[8] uyarınca Ticaret ve Sanayi odaları tarafından sektörel ve mal grupları itibariyle tespit edilen oranlar kullanılmaktadır. İdarece verilen özelgeler ve Danıştay Kararları[9] ile fire oranlarının tespitinde Ticaret ve Sanayi Odaları tarafından tespit edilen fire oranlarının kabul edildiği görülmektedir. Diğer taraftan Gümrük Müsteşarlığı, 4458 sayılı Gümrük Kanunu uyarıca yayınlamış olduğu Gümrük Yönetmeliği[10]’nde yer alan “EK–11 Bazı Maddelerin Fire Oranlarına İlişkin Liste” ile bazı mallar için, antrepolarda, deniz, boru hattı ve karayollu ile taşımalarda fire veren eşya için fire oranlarını tespit etmektedir.

Mali İdare, ÖTV Kanunu’na ekli listede yer alan mallar için; kullanılacak fire oranlarının tespitinde Gümrük Yönetmeliği’ne ek  “EK–11 Bazı Maddelerin Fire Oranlarına İlişkin Liste” de belirtilen oranların dikkate alınacağını vermiş olduğu birçok özelgede açıkça belirtmiştir. Yazımızın izleyen bölümlerinde söz konusu özelgelere yer verilecektir.

D- ZAYİ OLMA KAVRAMI

Sözlük anlamı olarak zayi olma kavramı; kaybolmak, yitmek, ortadan kaybolma gibi anlamlara gelmektedir. Ancak; zayi olan malları; teknolojik değişimler nedeni ile malın demode olması, malın ekonomik ömrünü tamamlaması ve sair sebeplerle değeri düşen mallarla karıştırmamak gereklidir. www.ozdogrular.com

Vergi kanunlarımızda zayi olma kavramı açıkça tanımlanmamıştır. Bununla birlikte zayi olan mallara ilişkin yasal düzenleme KDVK’ nın 30 maddesinin (c) bendinde yer almaktadır. Söz konusu madde ile  “Deprem, sel felaketi ve Maliye Bakanlığı’nın yangın sebebiyle mücbir sebep ilân ettiği yerlerdeki yangın sonucu zayi olanlar hariç olmak üzere, zayi olan mallara ait katma değer vergisinin mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden indirilemeyeceği” hükme bağlanmıştır.

Dolayısıyla zayi olma kavramından, malların deprem, yangın, sel felaketi, çalınma vb. hallerde tamamen yok olması anlaşılmalıdır. Zira fiilen işletmelerde olmakla birlikte çeşitli nedenlerden ötürü iktisadi kıymetleri azalan mallar; Vergi Usul Kanunu’nun 278 maddesinde “kıymeti düşen iktisadi kıymetler” olarak tanımlanmaktadır.

III- (I) SAYILI LİSTEYE DÂHİL OLAN MALLARIN ZAYİ OLMASI HALİ

(I) sayılı listede yer alan malların her ne suretle olursa olsun zayi olması ÖTV Kanunu uyarınca “Vergiye tâbi malların, vergiye tâbi olan malların imali dışında her ne suretle olursa olsun kullanılması ve sarfı” ifadesinden hareketle “teslim sayılan haller” kapsamında değerlendirilmektedir. Bu nedenle; liste dâhilindeki mallar, gerek tedarik sürecinde gerekse işletme bünyesinde zayi olması halinde, ÖTV’nin konusuna girmekte ve vergilendirilmesi gerekmektedir. Vergi idaresinin konuya ilişkin verdiği bazı özelgeler özetle aşağıda belirtilmiştir.   www.ozdogrular.com        

“İlgide kayıtlı dilekçenizde, üretimde bulunduğunuz malların satış öncesi, firmanız depoları arasında taşınmasında kaza, yanma, çalınma gibi nedenlerle zayi olması halinde ÖTV doğup doğmadığı konusunda Başkanlığımız görüşü sorulmaktadır.

Bu hükümlere göre, verginin konusuna giren malların 3. kişilere teslim edilmeden önce zayi olması, vergiye tabi malların vergiye tabi başka malların imali dışında kullanılması, sarfı, işletmeden çekilmesi mahiyetinde bir işlem olduğundan, zayi olan mallar için de ÖTV beyan edilmesi gerekmektedir.”[11] 

“........... ÖTV Kanunu’nun 2/3-a maddesi ile Vergiye tâbi malların, vergiye tâbi olan malların imali dışında her ne suretle olursa olsun kullanılması, sarfı, işletmeden çekilmesi veya işletme personeline ücret, prim, ikramiye, hediye, teberru gibi namlarla verilmesinin teslim hükmünde olduğu belirtilmiştir. Bu hükümler uyarınca, (I) sayılı listede yer alan bir malın antrepoya konulması sırasında ÖTV doğmamakla birlikte bu malın gümrük idaresinin izni olmadan antrepodan kısmen veya tamamen çıkarılması veya zayi olması halinde vergi doğuran olay gerçekleşmekte olup, bu tarihte geçerli olan tutarlar üzerinden ÖTV beyan edilmesi gerekmektedir”[12]

Zayi olan mallara ilişkin ÖTV beyan edilirken hangi oranlar dikkate alınacağı vergi zıyaına sebebiyet verilmemesi açısından önemli bir husustur. I sayılı listede yer alan malların tabi olacağı oranlar, bu malların kullanım alanlarına yönelik mükellefler tarafından verilen taahhütlere göre değişmektedir. Zayi olan mallara ilişkin hesaplanarak beyan edilecek ÖTV miktarının tespitinde, bu malların alımı sırasında verilen taahhütlere göre vergi hesaplanmayacak, zayi olan malın yer aldığı listelerdeki ÖTV oranları dikkate alınarak vergi hesaplanacaktır. www.ozdogrular.com

Örnek: (A) Kimya İmalat San. A.Ş. I sayılı listenin B cetvelinde yer alan 2710.19.99.00.23 G.T.İ.P no.lu Heavy Nautural’den 2002/4930 BKK’nın 4. maddesi kapsamında yine 1 Sayılı listenin B cetvelinde yer alan 3403.19.10.00.00 G.T.İ.P no.lu Yağlama Yağı Müstahzarları üretiminde kullanılacağı taahhüdü ile 100.000 Kg satın almıştır. Söz konusu kararname kapsamında alınan 100.000 kg Heavy Nautural’in 20.000 kg’ı vergiyi doğuran olay meydana gelmeden önce alev alıp yanmış ve zayi olmuştur. www.ozdogrular.com

Bu durumda zayi olan 20.000 kg Heavy Nautural’e ilişkin I sayılı listenin B cetvelinde belirtilen ÖTV tutarı olan 1,056 TL dikkate alınarak 21.120 TL tutarında ÖTV hesaplanarak ziyaı meydana geldiği dönem beyannamesi ile beyan edilip ödenecektir. 

Örneğimizde; (A) Kimya İmalat San.A.Ş.  tarafından  verilen taahhütlere uyulmama söz konusu olmamakta olup düzenlenecek YMM Üretim Tasdik Raporlarında meydana gelen zayi miktarlarının yasal dayanaklarının (polis kayıtları, itfaiye tutanakları) belirtilmesi gerekmektedir.

IV- I SAYILI LİSTEYE DÂHİL OLAN MALLARIN ÜRETİM SÜRECİNDE MEYDANA GELEN FİRELERİN DURUMU

Yazımızın ikinci bölümünde belirtildiği üzere fireler; imalat sürecinin kaçınılmaz bir sonucudur. Bu nedenle; I sayılı listede yer alan malların imalatta kullanılması sırasında bir takım fireler meydana gelebilecektir. Mali idare; fire miktarlarının tespitinde Gümrük Müsteşarlığı tarafından Gümrük Yönetmeliği eki “EK-11 Bazı Maddelerin Fire Oranlarına İlişkin Liste” de belirtilen oranların dikkate alınmasın gerektiğini verdiği özelgeler ile belirtmiştir. Mali idare; özetle Gümrük Yönetmeliği eki listede belirtilen oranlar dâhilinde meydana gelen firelerin; ÖTV Kanunu kapsamında teslim olarak değerlendirilmeyeceği aşan kısmın ise, “Teslim Sayılan Haller” kapsamında müteala edilerek vergilendirilmesi gerektiğini belirtmektedir.

Bu nedenle, 33 Seri No.lu SMM ve YMM Genel Tebliği gereğince düzenlenen Üretim Tasdik Raporları’nda Sanayi ve Ticaret Odalarınca hazırlanan fiili tüketim belgelerinden hareketle hesaplanan fire miktarlarının Gümrük Müsteşarlığı tarafından belirlenen oranlara göre bulunan miktarlardan fazla olması halinde; fazla olan kısmın teslim sayılan hal kapsamında değerlendirilerek vergilendirmesi gerekmektedir. İdarenin konuya ilişkin vermiş olduğu özelgeler özetle aşağıdaki gibidir. www.ozdogrular.com

“ ......... İlgide kayıtlı özelge talep formunuzun incelenmesinden,  ............. Vergi Dairesi Müdürlüğünün ........... vergi kimlik numaralı mükellefi olduğunuz belirtilerek, işyerinizde yapmış olduğunuz solüsyon ve neopren bazlı yapıştırıcı üretimi ile ilgili olarak, ÖTV uygulamasında  ................ Sanayi Odası tarafından belirlenen fire oranlarının mı, Gümrük Yönetmeliğinin 14 numaralı ekinde belirtilen fire oranlarının mı dikkate alınması gerektiği hususunda bilgi talep edildiği anlaşılmaktadır.

……………Bu bağlamda, tecil-terkin uygulaması kapsamında üretimde kullanılacak olan mallarda, üretim sırasında oluşabilecek fire ile ilgili olarak Gümrük Yönetmeliği’nin 14 numaralı ekinde (07.10.2009’da yürürlüğe giren Gümrük Yönetmeliğinin Ek:11 Bazı maddelerin Fire Oranlarına İlişkin Listesinde belirlenen oranlar)  belirlenen fire oranlarının dikkate alınması gerekmektedir.Bu durumda ÖTV Kanunu’na ekli (I) sayılı listede yer alan bir malın üretimde kullanılması sırasında oluşan zayi miktarlarına ilişkin olarak vergiyi doğuran olay meydana geldiği için, söz konusu ekte belirtilen fire oranlarının aşılması halinde fire oranını aşan kaybın teslim olarak kabul edilerek vergilendirilmesi gerektiği tabiidir.”[13]

“İlgide kayıtlı yazınız ve eklerinin incelenmesinden; Başkanlığınız ............ Vergi Dairesi Müdürlüğü’nün …....... vergi kimlik numarasında kayıtlı mükellefi .......... San. ve Tic. A.Ş.’nin 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 8/1. maddesinde düzenlenen tecil-terkin uygulaması kapsamında .......... üretiminde kullanmak üzere solvent türevleri satın aldığı, üretim aşamasında oluşan zayi miktarlarına ilişkin YMM Tasdik Raporlarında Ege Bölgesi Sanayi Odası tarafından belirlenen fire oranlarının esas alındığı, ithalatçı firmanın bağlı olduğu .......... Vergi Dairesince söz konusu raporların Gümrük Yönetmeliği’nin 14 numaralı ekinde belirlenen fire oranları dikkate alınarak yeniden düzenlenmesinin gerektiğinin ifade edildiği belirtilerek, üretim firesi olarak hangi birim tarafından belirlenmiş oranın kullanılacağı konusunda Başkanlık görüşümüzün talep edildiği anlaşılmaktadır.

................ Tecil-terkin uygulaması kapsamında üretimde kullanılacak olan mallarda, üretim sırasında oluşabilecek fire ile ilgili olarak Gümrük Yönetmeliği’nin 14 numaralı ekinde belirlenen fire oranları Başkanlığımızca da dikkate alınmakta olup, ÖTV Kanunu’na ekli (I) sayılı listede yer alan bir malın üretimde kullanılması sırasında oluşan zayi miktarlarına ilişkin olarak vergiyi doğuran olay meydana geldiği için; söz konusu ekte belirtilen fire oranını aşan kaybın teslim kabul edilerek vergilendirilmesi gerekmektedir.”[14]

“.......Gümrük Yönetmeliğinin 14 no.lu ekinde (Ek:11) belirlenen fire oranlarını aşan kısmın teslim olarak kabul edilerek vergilendirilmesi gerekmektedir.”[15]

Bir diğer konu ise; ÖTV Kanunu’na ekli (I) sayılı listede yer alan bir malın, alıcıya teslimine kadar her aşamada fire meydana gelmesi durumunda meydana gelen bu fire miktarlarının ne şekilde beyan edileceğidir.

Bu durum, verilen bir Özelge’de “........İlgi  kayıtlı yazınızda şirketlerinin ..........A.Ş.’den ihraç kaydıyla satın aldığı malların müşteriye teslimine kadar her aşamada ayrı ayrı fire oluştuğu,ihracatın gerçekleştiği tarihe kadarki tüm aşamalarda oluşan bu firelerin ne şekilde dikkate alınacağı ve firelere isabet eden tecil edilmiş vergilerin terkin edilmesi konusunda tereddüde düşüldüğü belirtilmektedir. www.ozdogrular.com

Gümrük yönetmeliğinin 14 no.lu ekinde malların deniz yolu ile taşınmasında , boru hattı ile taşınmasında,kara yolu ile taşınmasında ve antrepoda meydana gelebilecek fire oranları ayrı ayrı belirtilmiştir. Buna göre, sözü edilen yönetmelikte belirtilen oranlar dâhilinde bir fire meydana gelmesi durumunda; ihraç kaydıyla teslim edilmek üzere satın alınan malların müşteriye teslimine kadar olan her aşamada meydana gelen firelerin toplamının, yurt dışı edilmiş malın miktarına eklenerek, ÖTV Kanunu’na uygun olarak gerçekleşmiş bir ihracat işleminin olduğu kabul edilmesi ve bu firelere isabet eden tecil edilmiş vergilerinde terkin edilmesi söz konusu olacaktır. Ancak aşamalı olarak ihraç kaydıyla mal teslimlerinde bahse konu yönetmelikte her taşıma aşaması ve antrepo için belirlenen fire oranlarından daha fazla bir kayıp meydana gelmesi halinde belirlenen oranları aşan kısım fire olarak kabul edilmeyecek ve yukarıda açıklanan kanun hükmü uyarınca işlem yapılması gerekecektir.”[16] Şeklinde açıklanmıştır.

Dolayısıyla, I sayılı listede yer alan malların boru hattıyla, deniz yoluyla ya da kara yolu ile taşınmasında ve antrepoda bulunması sırasında Gümrük Yönetmeliği eki Ek:11’de belirtilen oranlar dâhilinde oluşacak firelerin 4760 sayılı ÖTV Kanunu’nun 8/1 Tecil-Terkin veya 8/2 İhraç Kayıtlı teslimlerinde beyanname üzerinde tecil edilecek ÖTV bölümünde beyan edilmesi ve ÖTV Kanunu’na uygun olarak gerçekleşmiş bir ihracat işleminin olduğunun doğrulanması veya tecil işleminin Üretim Tasdik Raporuyla tevsik edilmesi üzerine bu firelere isabet eden tecil edilmiş vergilerinde terkin edilmesi söz konusu olacaktır.

ÖTV mevzuatı kapsamında mükellefler tarafından taahhüt verilmek suretiyle alınmış olan vergiye tabi mallarda Gümrük Yönetmeliğinin eki Ek:11’de belirtilen oranlarından daha fazla fire oluşması durumunda fazlaya ilişkin kısmı için hesaplanacak ÖTV malın alımı sırasında verilen taahhütlere göre değil, söz konusu malın yer aldığı listelerdeki ÖTV tutarlarına göre hesaplanması gerekmektedir. www.ozdogrular.com

Örnek: (B) Madeni Yağ İmalat Sanayi Ltd. Şti 4760 sayılı ÖTV Kanunu eki 1 sayılı listenin B cetvelinde yer alan 100.000 kg 2710.19.99.00.23 GTİP no.lu Heavy Nautural,  ÖTV Kanunu’nun 8/1.maddesi tecil-terkin kapsamında 1 Sayılı listeye dâhil olmayan bir mal üretileceği taahhüdüyle Gümrük Müdürlüğü’ne Ek:14 Talep ve Taahhütname vermek suretiyle ithal edilmiştir.

Kocaeli Petrokimya İhtisas Gümrük Müdürlüğü’nden alınan 100.000 kg 2710.19.99.00.23 GTİP no.lu Heavy Nautural karayolu ile imalatçı-ithalatçı olan firmanın fabrikasının bulunduğu Adana Hacı Sabancı Organize Sanayi Bölgesine taşınmıştır. Ancak firma yetkilileri ithal edilmiş olan söz konusu malın depolara giren miktarının 100.000 kg değil 99.000 kg olduğunu kantar fişlerinden tespit etmişlerdir.

İlgili ürün için fire oranı Gümrük Yönetmeliği eki Ek-11’de karayolu ile taşınma sırasında 0,003 oranında belirtilmiştir. Bu durumda; (100.000 Kg x 0.003=300 Kg) makul fire miktarı olan veya bir başka ifade ile “teslim sayılmayan” 300 kg fire tecil-terkin kapsamında üretimin yapıldığı dönem beyannamesinde tecil edilen mal miktarına eklenerek beyan edilecektir.

Öte yandan, 700 kg fire miktarı ise; Gümrük Yönetmeliği eki Ek-11 dikkate alınması sonucu bulunan tutardan fazla olması nedeniyle, “teslim sayılan haller” kapsamında değerlendirilerek Heavy Nautural’in I sayılı listenin B cetvelinde yer alan ÖTV tutarı olan 1,056 TL üzerinden 739,20 TL ÖTV hesaplanarak firenin meydana geldiği dönem beyannamesi ile beyan edilip ödenecektir. www.ozdogrular.com

V- SONUÇ

ÖTV Kanunu kapsamında vergilendirilmesi gereken fakat tam olarak teslim kavramına girmeyen veya teslim kavramına girip girmediği konusunda tereddütler doğan bazı işlemlerin vergi dışı bırakılmaması için, Kanun’un 2. maddesinin 3. bendine ile “teslim sayılan haller” belirlenmiştir. Buna göre, vergiye tâbi malların, vergiye tâbi olan malların imali dışında her ne suretle olursa olsun kullanılması, sarfı, işletmeden çekilmesi veya işletme personeline ücret, prim, ikramiye, hediye, teberru gibi namlarla verilmesi teslim sayılarak verginin kapsamında alınmıştır.

Bu meyanda, ÖTV Kanunu’na ekli I sayılı Listede yer alan ürünlerin zayi olması ve üretimlerinde meydana gelen ve Gümrük Yönetmeliği Ek-11’de belirtilen oranları aşan fireler teslim sayılan haller kapsamında “her ne suretle olursa olsun kullanılması ve sarfı” kabul edilerek vergilendirilmesi gereklidir. www.ozdogrular.com

ÖTV Kanunu uygulamasında fire miktarlarını tespitinde ise, mali idare Gümrük Yönetmeliği Ek-11’de tespit edilen oranların dikkate alınması gerektiğini verdiği özelgeler ile belirtmiştir. Bu nedenle; işletmelerin müracaatı üzerine Sanayi ve Ticaret Odaları tarafından tespit edilen fire oranlarının ilgili yönetmelikte belirlenen oranları aşması halinde ÖTV’nin hesaplanmasında kullanılması mümkün değildir.

Diğer taraftan zayi olan ve Gümrük Yönetmeliği Ek-11’de tespit edilen oranları aşan firelerin meydana geldikleri dönemde ve kullanımına yönelik verilen taahhütler dikkate alınmaksızın bulundukları listede yer alan oranların tatbiki suretiyle ÖTV hesaplanarak beyan edilmelisi gerekmektedir.

Çağlar KARNIYARIK*

Ender ÖZDEMİR**

E-Yaklaşım

*       Gelir Uzman Yardımcısı

 **     Vergi Müfettiş Yardımcısı

[1]           Mehmet ERKAN, “ÖTV Mevzuatı Açısından Tecil-Terkin Uygulaması (I)” Vergi Dünyası, Haziran 2009

[2]           10 numara yağ, motorin piyasasına tüm ülke çapında birçok farklı marka altında ve çoğunlukla teneke ambalaj içinde (veya dökme olarak) yaygın bir biçimde motorine ikame olarak kullanılmak üzere satılan maddelerin geneline verilen isim. http://www.euractiv.com.tr/enerji/link-dossier/akaryakt-sektorunde-10-numara-yag-sorunu-cozume-butuncul-bir-yaklasim-sart-000124 Erişim:26.04.2012

[3]           4760 Sayılı ÖTV Kanunu gerekçesi

[4]          Mehmet ERKAN, “ÖTV Uygulamasına Dair Notlar (I):Vergiye Tabi Malların Sarfı, Zayi Olması ve Fire Durumu, Vergi Dünyası, Ekim 2009, s.  338

[5]           BSTS / İktisat Terimleri Sözlüğü 2004, http://tdkterim.gov.tr/bts/ Erişim Tarihi:26.04.2012

[6]           Özgür BİYAN, “Türk Vergi Hukukunda Randıman İncelemesi ve Fire Uygulaması”, http://www.ozgurbiyan.com/?p=416 Erişim: 26.04.2012

[7]           BİYAN, agm

[8]           01.06.2004 tarih ve  25479 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
[9]           D. Ali, “Vergi Mevzuatında Fireler”, http://www.muhasebeciyizbiz.com/vergi-mevzuatinda-fireler.html Erişim: 26.04.2012 Dn. 4. D.’nin, 26.03.1981 tarih ve E. 1980/2540, K. 1981/818 sayılı Kararı’nda “Randıman hesaplamalarında, Ticaret ve Sanayi Odalarının fire ve zayiat oranlarına itibar edilmesi gerekir.” denilmiştir.

[10]         07.10.2009 tarih ve 27369 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[11]         Gelir İdaresi Başkanlığı’nın, 19.12.2006 tarih ve 99933 sayılı Özelgesi.

[12]         Gelir İdaresi Başkanlığı’nın, 11.12.2007 tarih ve 109582 sayılı Özelgesi, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın, 30.07.2007 tarih ve 68711 sayılı Özelgesi.

[13]         Denizli Vergi Dairesi Başkanlığı’nın, 02.05.2011 tarih ve 80 sayılı Özelgesi.

[14]         İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı’nın, 19.10.2009 tarih ve 098184 sayılı Özelgesi.

[15]         Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü’nün, 16.03.2005 tarih ve 12613 sayılı Özelgesi; Maliye Bakanlığı G.G.Müdürlüğü’nün 16.03.2005 tarih ve 12614 sayılı Özelgesi; Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 30.01.2006 tarih ve 5032 sayılı Özelgesi.

[16]         Gelir İdaresi Başkanlığı’nın, 16.03.2005 tarih ve 12613 sayılı Özelgesi; Gelir İdaresi Başkanlığı’nın, 16.03.2005 tarih ve 12614 sayılı Özelgesi.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.