Soru: “Sayın Şerif AKCAN, ilk defa 20 Mayıs 1987 tarihinde sigortalı oldum. 1985 ve 1986 yılları arasında 20 ay askerlik yaptım ve bu sürelerin tamamını borçlandım. Oysa 6 ay borçlanma yapsam dahi bir yaş daha erken emekli olma hakkını elde edeceğimi öğrendim. Fazladan borçlandığım 14 aylık prim tutarlarını geri alabilir miyim?” Zeki T./İstanbul

HİZMET BORÇLANMASI NEDİR?
Sigortalıların askere gitme, doğum yapma gibi nedenlerle sigortalılık süresinin kesilmesi halinde kesilen süreler için prim ödenerek boşta geçen bu sürelerin sigortalılık olarak değerlendirilmesi işlemine Hizmet Borçlanması adı verilir. Borçlanma bir anlamda primi ödenmemiş, geçmiş bazı sürelerin, bu sürelere ilişkin primin ilgili sigortalı tarafından ödenmesi suretiyle hizmetten saydırılması işlemidir. 5510 sayılı Reform Kanunu’nun 41. maddesinde sürekli nitelikte çok sayıda borçlanma türüne yer verilmiştir. Belirtelim ki; 3201 Sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun gereği yurt dışında sigortalı çalışan erkekler ile çalışmasalar dahi kadınlar 18 yaşı tamamladıkları tarihten sonrasını borçlanabilmektedir.

Yine 5510 sayılı Kanunun geçici 17. maddesi gereği, 30 Nisan 2008 tarihi itibariyle 60 ayı aşan borç nedeniyle durdurulan 4/b kapsamındaki sigortalılık sürelerini canlandırmak mümkün olduğu gibi geçici 31. maddede de uzman ve usta öğretici borçlanması düzenlenmiştir.

BORÇLANMA EMEKLİLİK ŞARTLARINI OLUMLU YÖNDE ETKİLER
Borçlanma, 5510 sayılı Kanun kapsamında bulunan sigortalıların uzun vadeli sigorta kollarından sağlanan yardımlara hak kazanma şartlarını diğer bir ifade ile emekli olma şartlarını prim ödeme gün sayısı ve yaş açısından etkileyebilir. Dolayısıyla borçlanılarak hizmetten saydırılan süreler, sigortalılık süresinin hesabında, primi ödenen süreler de prim ödeme gün sayısının hesabında dikkate alınır. Kanuna göre, tespit edilen sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler için borçlanılması halinde, sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlandırılan gün sayısı kadar geriye götürülür.

Bu işlem 4/a kapsamındaki sigortalılar açısından ilk defa sigortalı olunan tarihi etkilediği için 8 Eylül 1999 tarihinden önce işe girenler açısından daha erken yaşta emekli olmaya etki edebilir. Ayrıca, ilk defa sigortalı olduğu tarih 8 Eylül 1999 tarihi öncesi olan 4/b kapsamındaki sigortalılar ile 5434 sayılı Kanun kapsamına giren 4/c kapsamındaki sigortalıların da, borçlandıkları süreler 4/b kapsamında sigortalı sayılanlar için 1 Haziran 2002, 4/c kapsamında sigortalı sayılanlar için 23 Mayıs 2002 tarihi öncesine ait bir döneme ait ise emeklilik yaş şartı açısından avantaj elde etmeleri mümkündür.

Borçlanmanın, yaşı tamamladığı halde prim ödeme gün sayısını tamamlayamayanlar açısından da daha erken yaşta emekli olmaya etkisi vardır.

BORÇLANMANIN SONUÇLARI NELERDİR
Borçlanmanın en önemli sonucu sigortalıya, sigortalının ölümü halinde ise hak sahiplerine aylık bağlanma hakkını vermesidir. Yeter ki; borçlanma sonucu birleştirilen hizmet süreleri ile prim ödeme gün sayısı aylık bağlanması için yeterli olsun ve sigortalı ya da hak sahibi aylık talebinde bulunmuş olsun. Burada özellikli bir konuyu irdelememizde fayda var. Sigortalının ölümü sonrası hak sahipleri borçlanma yapmak suretiyle aylığa hak kazanmışlarsa, aylık başlangıç tarihi sigortalının ölümünü takip eden ay başı değil, borçlanma tutarının ödendiği ayı takip eden ay başı olacaktır.

BORÇLANMADAN VAZGEÇİP BORÇLANMA TUTARI GERİ ALINABİLİR Mİ?
Daha önceki dönemlerde borçlanma müracaatında bulunduğu dönemde 4/b kapsamında sigortalı sayıldığı için borçlanma yaptığı süreler de 4/b kapsamında sigortalılık süresi olarak değerlendirilen ve bu nedenle 2829 sayılı Hizmet Birleştirme Kanunu gereği emeklilik şartları da 1260 gün kuralı gereği 4/b kapsamında değerlendirilecek kişiler (özellikle doğum borçlanması yapan isteğe bağlı sigortalılar) emekli olma hakkını kaybetmiş idi.

16 Mayıs 2011 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde değişiklik yapılarak 5510 sayılı Kanunun 41. maddesine göre yapılan borçlanmalarda aylık bağlanmamış olması şartıyla borçlanma tutarının tamamının sigortalının talebi halinde, bir defaya mahsus olmak üzere kendisine iade edileceği hükmü getirilmiştir.

Dikkat edilirse, borçlanma iadesi hakkı sadece 41. madde kapsamında borçlananlara, aylık bağlanmamış olması şartıyla bir defaya mahsus verilmiş bir haktır. Usta öğretici borçlanması yapanlara, durdurulan 4/b kapsamındaki sigortalılık sürelerini canlandıranlarla 1 Ekim 2008 tarihinden önce borçlanma yapanlara borçlanmayı iade alma hakkı tanınmamıştır. Özellikle belirtelim ki; 3201 sayılı Kanuna göre yurt dışında geçen sigortalılık ya da ev kadınlığı sürelerini borçlananlar borçlanma tutarlarını her zaman geri alabilmektedir.

Bu değişikliğin temel nedeni yaşlılık aylığı alma düşüncesiyle doğum borçlanması yapan ancak borçlanma müracaatında bulunduğu dönemde 4/b kapsamında sigortalı olduğu için borçlandığı dönemlerdeki hizmetler 4/b kapsamında sigortalılık sayılan, 2829 sayılı Kanun gereği birleştirilen hizmet sürelerinin fazlası 4/b kapsamında sayılarak 4/a kapsamından emekli olamayan kadınların mağduriyetini gidermek ve borçlanma iadesi yoluyla 4/a sigortalılık kapsamından emekli olmalarını sağlamaktır.

Esas itibariyle borçlanmanın, sigortalıya iadesi yerine doğum borçlanma sürelerinin 4/a kapsamında sigortalılık süresi olarak sayılması daha isabetli ve sorunu çözücü köklü bir değişiklik olurdu. Ancak bunun içinde 5510 sayılı Kanunun 41. maddesinde değişikliğe gidilmesi gerekecekti. En azından böylesi bir değişikliğe gidilene kadar bir defaya mahsus olsa bile sigortalıya borçlanmadan vazgeçme hakkı tanınması isabetli olmuştur.

İADE ALINAN BORÇLANMA TUTARINA FAİZ İŞLETİLMELİDİR
Okurumuz, şayet emekli olmamış ise yaptığı borçlanma tutarının tamamını geri alabilecek daha sonra ihtiyaç duyduğu 6 aylık süreyi yeniden borçlanabilecektir. Borçlanma iadesinin yöntemini isabetli bulmadığımı söylemeliyim. Çünkü asgari ücret artışı nedeniyle sigortalılar hak kaybına uğramaktadır. Bu yöntem yerine sigortalılar borçlandıkları sürelerin tamamının primlerini geri alıp yeniden borçlanma yapmak yerine bu sürelerin istedikleri kısmını geri alabilmeli, ya da sigortalılara ödeme ile iade arasında geçen süreler için hazine bonosu faizi üzerinden faiz işletilerek ödeme yapılmalıdır. Şerif Akçan

http://www.turkiyegazetesi.com/makaledetay.aspx?id=543028#.UAvPmmVSjow

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.