I- GİRİŞ

Mülga 1479 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu döneminde, belirtilen kanun kapsamında yaşlılık aylığı bağlanacakların hiçbir borcunun olmaması şartı bulunmaktaydı. Aynı yaklaşım 5510 sayılı Kanun’da da sergilenmiştir. 5510 sayılı Kanun’da da kendi nam ve hesabına çalışanlara aylık bağlanabilmesi için prim borcunun olmaması şartı yer almaktadır. Ancak Kanun’da, hizmet akdiyle çalışmaları nedeniyle 5510 sayılı Kanun’un 4/1-a maddesi kapsamında aylık bağlanacaklardan, 5510 sayılı Kanun’un 4/1-b maddesi (Kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar) kapsamındaki hizmetleri birleştirilmesi gerekenlerin, 4/1-b maddesi kapsamındaki sigortalılıklarına ilişkin borcun bulunmasının yaşlılık aylığı bağlanmasına etkisi olup olmayacağı konusunda düzenleme olmaması, bu hususun yönetmelikle düzenlenmesi bir takım tartışmaları gündeme getirmiştir. www.ozdogrular.com

II- 1479 SAYILI KANUN UYGULAMASI

1479 sayılı Kanun’un “Yaşlılık Aylığından Yararlanma Koşulları” başlıklı 25.08.1999 tarih ve 4447sayılı Kanun’un 28. maddesi ile değişik 35. maddesinde;

“Yaşlılık aylığından yararlanabilmek için sigortalının;

a) Yazılı talepte bulunması, talepte bulunduğu tarihte prim ve her türlü borçlarını ödemiş olması,

b) Kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş ve 25 tam yıl sigorta primi ödemiş olması

şarttır...”

hükümleri yer almaktadır. www.ozdogrular.com

III- 5510 SAYILI KANUN UYGULAMASI

01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Kanun’un “Yaşlılık Aylığının Başlangıcı, Kesilmesi veya Sosyal Güvenlik Destek Primi Ödenmesi” başlıklı 30. maddesinde;

“Madde-30: 4. maddenin birinci fıkrasının;

a) (a) ve (b) bentlerinde belirtilen sigortalılardan yaşlılık aylığına hak kazananlara, yazılı istek tarihinden sonraki…ay başından itibaren aylık bağlanır…”,

5510 sayılı Kanun’un 28. maddesinin 9. fıkrasında;

“4. maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen sigortalılara yaşlılık aylığı bağlanabilmesi için ayrıca, yazılı talepte bulunduğu tarih itibarıyla genel sağlık sigortası primi dahil kendi sigortalılığı nedeniyle prim ve prime ilişkin her türlü borcunun olmaması zorunludur.”

Yine 5510 sayılı Kanun’un uygulanması ile ilgili olarak çıkarılan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 57. maddesinde;

“Madde-57: (1) Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının;

a) (a) ve (b) bentlerinde belirtilen sigortalılardan yaşlılık aylığına hak kazananlara, yazılı istek tarihinden sonraki,….

ay başından itibaren aylık bağlanır.

(2) Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında geçen hizmetlerle birlikte Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri kapsamında aylık bağlanacağı durumlarda, Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında geçen hizmetler, prim ve prime ilişkin her türlü borçların ödendiği tarih itibarıyla geçerli sayılır ve aylık bu tarihi takip eden ay başından itibaren başlar…” hükümleri belirtilmiştir. www.ozdogrular.com

IV- 5510 SAYILI KANUN’UN 4/1-b MADDESİ KAPSAMINDAKİ SİGORTALILIK STATÜSÜ(1) ESAS ALINMAK SURETİYLE YAŞLILIK AYLIĞI BAĞLANMASI SIRASINDA PRİM BORCUNUN BULUNMASI

Yazımızın II. ve III. Bölümünde belirtilen yasal düzenlemelerden de açıkça anlaşılacağı üzere, gerek 1479 sayılı Kanun döneminde gerekse 5510 sayılı Kanun döneminde kendi nam ve hesabına bağımsız çalışmaları esas alınmak suretiyle aylık bağlanması talebinde bulunanlara, 5510 sayılı Kanun’un 4/1-a ve/veya 4/1-c statüsünde geçen hizmetlerine istinaden birleştirilmesi gereken hizmetleri olsun veya olmasın yaşlılık aylığı bağlanabilmesi için prim borcunun olmaması şartı yer aldığından, bu nitelikte kişilerden prim borcu olanlara yaşlılık aylığı bağlanamayacağı konusunda herhangi bir tartışma yer almamaktadır. www.ozdogrular.com

V- 5510 SAYILI KANUN’UN 4/1-a MADDESİ KAPSAMINDAKİ SİGORTALILIK STATÜSÜ(2) GEREĞİ YAŞLILIK AYLIĞI BAĞLANMASI SIRASINDA BİRLEŞTİRİLMESİ GEREKEN 4/1-b SİGORTALILIĞI İLE İLGİLİ PRİM BORCU BULUNMASI

5510 sayılı Kanun’un 28. maddesinin 9. fıkrasında “4. maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen sigortalılara yaşlılık aylığı bağlanabilmesi için ayrıca, yazılı talepte bulunduğu tarih itibarıyla genel sağlık sigortası primi dahil kendi sigortalılığı nedeniyle prim ve prime ilişkin her türlü borcunun olmaması zorunludur.” hükümleri bulunmasına rağmen maddeden sadece 4. madeninin (b) bendine tabi hizmetleri ile bu maddeye göre yaşlılık aylığı bağlanacakların mı? Yoksa 4. madeninin (a) bendine göre yaşlılık aylığı bağlananlardan (b) bendine göre hizmetleri birleştirilenlerinde mi maddeye tabi olduğu anlaşılamamaktadır.

Ancak söz konusu maddenin uygulanması ile ilgili olarak çıkarılan yönetmelik hükmünde 5510 sayılı Kanun’un 4/1-a statüsüne göre yaşlılık aylığı bağlanabilmesi için birleştirilmesi gereken 5510 sayılı Kanun’un 4/1-b maddesi kapsamındaki (Bağ-Kur) hizmetleri ile ilgili olarak ta prim borcunun olmaması gerektiği belirtilmektedir. www.ozdogrular.com

İlk bakışta Yasa’da bulunmayan kısıtlamanın yönetmelikle getirildiği ya da Yönetmeliğin Yasa’ya aykırılığı ileri sürülebilirse de, 5510 sayılı Kanun’un 28. maddesinin amaçsal yorumu yapılırsa, düzenleme ile 4/1-b sigortalılığından emekli olacak kişilerin prim ödeme yükümlüsünün kendileri oldukları, bu yükümlülüğü yerine getirmedikleri zaman 4/1-b sigortalılığı nedeniyle aylık talep etme haklarının da olamayacağının amaçlandığı açıktır. Aynı değerlendirmenin 4/1-a sigortalıları için yapılamaması bu sigortalıların primlerinin ödeme yükümlülerinin işverenleri olmasından kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla 4/1-b hizmetlerinden faydalanılabilmesi için primlerinin ödenmesi gerekmektedir. Bu açıdan bakıldığında 5510 sayılı Kanun’un 4/1-a sigortalılığı esas alınmak suretiyle yaşlılık aylığı bağlanacak hallerde bile yaşlılık aylığının bağlanması için 4/1-b kapsamındaki hizmetlerin birleştirilmesi ihtiyacının bulunduğu hallerde de 4/1-b sigortalılığına ilişkin prim borçları ödenmeksizin sigortalılara yaşlılık aylığı bağlanmasının mümkün bulunmadığı düşünülmektedir.

VI- BİRLEŞTİRİLEBİLECEK 4/1-b HİZMETLERİ BULUNMASINA RAĞMEN SADECE 4/1-a SİGORTALILIĞINDA GEÇEN HİZMETLERİ YAŞLILIK AYLIĞI BAĞLANMASINA YETERLİ OLANLARDAN 4/1-b KAPSAMINDAKİ SİGORTALILIKLARINA İSTİNADEN BORCU BULUNANLARA YAŞLILIK AYLIĞI BAĞLANMASI

5510 sayılı Kanun’un 4/1-a sigortalılığı esas alınmak suretiyle yaşlılık aylığı bağlanacak hallerde bile yaşlılık aylığının bağlanması için 4/1-b kapsamındaki hizmetlerin birleştirilmesi ihtiyacının bulunduğu hallerde, 4/1-b sigortalılığına ilişkin prim borçları ödenmeksizin sigortalılara yaşlılık aylığı bağlanmasının mümkün bulunmadığı yukarıda belirtilmişti. www.ozdogrular.com

Birleştirilebilecek 4/1-b hizmetleri bulunmasına rağmen sadece 4/1-a sigortalılığında geçen hizmetleri yaşlılık aylığı bağlanmasına yeterli olanlardan borçlu oldukları 4/1-b kapsamındaki sigortalılıklarını birleştirmek istemeyenlere, 4/1-a statüsü esas alınarak yaşlılık aylığı bağlanıp bağlanamayacağı meselesi ile ilgili olarak değerlendirme yapılabilmesi için, hizmetlerin birleştirilmesinin zorunlu olup olmadığı hususunun açıklığı kavuşturulması gerekmektedir.

506, 2928 ve 5510 sayılı Kanunlarda yaşlılık aylıklarının bağlanması sırasında hizmetlerin birleştirilmesinin zorunlu olduğu yönünde bir hüküm bulunmamaktadır.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun Kararı’nda, “Yukarıda açıklananların ışığı altında, özel dairenin bozma kararında kabul edilen şekilde, söz ve eylemlerin lafzı anlamına sıkı sıkıya bağlanarak 2829 sayılı yasadan yararlanabilmek için kişiyi tüm sosyal güvenlik kurumlarına tabi hizmet sürelerini birleştirmeye zorlamanın sosyal güvenlik sitemi ve yasanın amacı ile bağdaşmadığı gerçeği karşısında herhangi bir sosyal güvenlik kurumundaki sigortalılık süresinin o kurumdan yaşlılık aylığı bağlanması için yeterli süreyi doldurmasından sonra, başka bir kuruma nakledilen sigortalının tercih hakkının bulunduğu, bu nedenle; hizmetini birleştirmek istemeyen davacıya, Ziraat Bankası A.Ş. Mensupları Emekli Sandığı Yardım Vakfından yaşlılık aylığı bağlanması gerektiğine dair mahkemece verilen direnme kararının, yasanın amacına ve sosyal güvenlik sitemine tamamen uygun olduğu anlaşıldığından, mahkemenin direnme kararının yerinde olduğu”(3) şeklinde yapılan değerlendirmelerden(4) hizmetlerini birleştirmeksizin herhangi bir sigortalılık statüsünden yaşlılık aylığı bağlanmasını hak eden bir sigortalının diğer sigortalılık statüsünde geçen hizmetlerini talebi yoksa birleştirme konusu yapmayabileceği anlaşılmaktadır. www.ozdogrular.com

Birleştirilebilecek 4/1-b hizmetleri bulunmasına rağmen sadece 4/1-a sigortalılığında geçen hizmetleri yaşlılık aylığı bağlanmasına yeterli olanlardan borçlu oldukları 4/1-b kapsamındaki sigortalılık sürelerini birleştirmek istemeyenlere, yaşlılık aylığı bağlanmasında hiçbir etkisi olmayacak daha doğrusu sigortalıya herhangi bir katkı sağlamayacak sigortalılık statüsü nedeniyle yaşlılık aylığı bağlanması engellenemez. 5510 sayılı Kanun’un 28. maddesinin 9. fıkrasında yer alan “4. maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen sigortalılara yaşlılık aylığı bağlanabilmesi için ayrıca, yazılı talepte bulunduğu tarih itibarıyla genel sağlık sigortası primi dahil kendi sigortalılığı nedeniyle prim ve prime ilişkin her türlü borcunun olmaması zorunludur.” hükmü, kendi nam ve hesabına çalışan sigortalılardan primlerini ödemeyen ve dolayısıyla sosyal güvenlik sitemine katkı sağlamayanlara yaşlılık aylığı hakkının verilmesinin engellenmesi amaçlanmaktadır. Zira prim ödeme yükümlülüğünü yerine getirmeyen sigortalının aynı sistemden yaşlılık aylığı bağlanması hakkını elde edebileceği ileri sürülemez. Ancak 5510 sayılı Kanun’un 4/1-b maddesindeki sigortalılık statüsü nedeniyle borcu olan sigortalı, bu sigortalılık statüsündeki hizmetlere ihtiyaç duymaksızın başka bir sigortalılık statüsündeki (5510 sayılı Kanun 4/1-a veya 4/1-c maddeleri) hizmetleri ile yaşlılık aylığına hak kazanmışsa, 4/1-b statüsündeki hizmetlerden faydalanmaması (hizmetin birleştirilmemesi) halinde 4/1-b maddesine göre sigortalılık niteliğinden kaynaklanan borçluluk durumunun diğer sigortalılık niteliğine göre yaşlılık aylığı bağlanmasına engel teşkil etmemesi gerekmektedir. www.ozdogrular.com

VII- SONUÇ

Kendi nam ve hesabına bağımsız çalışmalarına göre (5510 sayılı Kanun’un 4/1-b maddesi) aylık bağlanması talebinde bulunanlara, 5510 sayılı Kanun’un 4/1-a ve/veya 4/1-c statüsünde geçen hizmetlerine istinaden birleştirilmesi gereken hizmetleri olsun veya olmasın yaşlılık aylığı bağlanabilmesi için 4/1-b sigortalılık statüsünden kaynaklanan prim borcunun olmaması gerekmektedir.

5510 sayılı Kanun’un 4/1-a (hizmet akdi ile çalışma) sigortalılığı esas alınmak suretiyle yaşlılık aylığı bağlanacak hallerde bile yaşlılık aylığının bağlanması için 4/1-b kapsamındaki hizmetlerin birleştirilmesi ihtiyacının bulunduğu hallerde, 4/1-b sigortalılığına ilişkin prim borçları ödenmeksizin sigortalılara yaşlılık aylığı bağlanması mümkün bulunmamaktadır.www.ozdogrular.com

Yargıtay’ında desteklediği görüşe göre hizmet birleştirme zorunlu değildir. Bu nedenle 5510 sayılı Kanun’un 4/1-b maddesindeki sigortalılık statüsü nedeniyle borcu olan sigortalı, bu sigortalılık statüsündeki hizmetlere ihtiyaç duymaksızın başka bir sigortalılık statüsündeki (5510 sayılı Kanun 4/1-a veya 4/1-c maddeleri) hizmetleri ile yaşlılık aylığına hak kazanmışsa, 4/1-b statüsündeki hizmetlerden faydalanmaması (hizmet birleştirme talebinde bulunmaması) halinde 4/1-b maddesine göre sigortalılık niteliğinden kaynaklanan borçluluk durumunun diğer sigortalılık niteliğine göre yaşlılık aylığı bağlanmasına engel teşkil etmemesi gerektiği kanaatindeyiz.

Harun ORDU*
Yaklaşım

*          Sosyal Güvenlik Kurumu Başmüfettişi

(1)         Kendi nam ve hesaplarına bağımsız çalışan sigortalılar ya da eski tabiriyle Bağ-Kur sigortalıları.

(2)         Hizmet akdi ile çalışan sigortalılar ya da eski tabiriyle SSK sigortalıları.

(3)         Yrg. HGK’nın, 10.03.2010 tarih ve E. 2010/10-126, K. 2010/133 sayılı Kararı.

(4)         Yrg. HGK’nın, 06.03.2002 tarih ve E. 2002/21132, K. 139 sayılı Kararı ile 28.06.2006 tarih ve E. 2006/21-485, K. 2006/483 sayılı Kararı’nda da bu husus vurgulanmıştır.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.