I- GİRİŞ

Sosyal güvenlik sözleşmelerinde temel ilke, çalışılan ülkenin sosyal güvenlik mevzuatına tabi olmaktır. İşverenleri tarafından geçici bir süre ile diğer akit ülkeye gönderilenler, çalıştıkları ülkenin sosyal güvenlik mevzuatına tabi olmayacaklardır.

Bu husus Ülkemiz ile taraf ülkeler arasında imzalanan ikili ya da çok taraflı sosyal Güvenlik sözleşmelerinin gereği olarak ortaya çıkmaktadır. Ancak, Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkede kurulu bir kuruluş tarafından o kuruluş adına Türkiye’ye çalışmaya gönderilenler için durum farklılık göstermektedir. Makalemizde, gerek Sosyal Güvenlik sözleşmesi imzalanmış gerekse Sosyal Güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerdeki kuruluşlardan, Türkiye’ye geçici olarak çalışmaya gönderilenlerin, sigortalılık durumunu ele alacağız. www.ozdogrular.com

II- SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMESİ İMZALANMAMIŞ ÜLKELERDEKİ KURULUŞLAR TARAFINDAN GÖNDERİLENLERİN SİGORTALILIĞI

Yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler, Türkiye’de çalışsalar dahi sigortalı olarak sayılmamaktaydı. Ancak, Sosyal Sigortalar işlemleri yönetmeliğinde yapılan değişiklik ile 02.03.2011 tarihinden itibaren yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için en fazla üç ay süreyle gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi çalıştığını ya da kendi çalışmalarından dolayı aylık aldığını belgeleyen kişiler sigortalı sayılmayacaklar, ancak, üç aydan fazla süre için çalışma izni alınan sigortalılar işe başlama tarihinden sonra geçen üçüncü ayın bitiminden itibaren sigortalı olacaklardır.

Geçici görevli olarak çalıştığı üç aylık sürenin dolduğu tarihten sonra Türkiye’den ayrılan ya da ayrılmadan yeniden çalışma izni talep edilen yabancı uyruklular hakkında üç aylık süre şartı aranmaksızın çalışmaya başladıkları tarihten itibaren sigortalı bildirimleri yapılacaktır. Ancak, üç aylık çalışma süresini doldurmadan Ülkemizden ayrılan ya da Türkiye’de bulunduğu halde çalıştığı işinden ayrılan yabancı uyrukluların yeniden aynı ya da başka bir iş için çalışma izni alarak çalışmaya başlamaları halinde, ilk çalışma izinlerinde kullandıkları sürenin üç aya tamamlandığı tarihten sonra sigortalı sayılacaktır. Bu farklı durumları örneklerle anlatmaya çalışalım;

Örnek-1: Türkiye ile Sosyal Güvenlik sözleşmesi imzalamamış olan Moğolistan’dan geçici görevle gelen ve Bakanlıkça 18.04.2011-18.10.2011 süresi için çalışma izni verilen ve geldiği ülkede sosyal güvenliğinin sağlandığını belgeleyen (X) kişisi için en geç üç aylık sürenin dolduğu 18.07.2011 tarihinde sigortalı işe giriş bildirgesi Sosyal Güvenlik Kurumu’na verilecek ve 19.07.2011 tarihinde sigortalılığı başlamış olacaktır. www.ozdogrular.com

Örnek-2: Türkiye ile Sosyal Güvenlik sözleşmesi imzalamamış olan, Endonezya’da bulunan bir kuruluş tarafından geçici görevle gelen ve Bakanlıkça 25.04.2011-25.09.2011 süresi için çalışma izni verilen ve geldiği ülkede sosyal güvenliğinin sağlandığını belgeleyen (X) kişisi, 25.05.2011’de görevini tamamlayıp ülkemizden ayrılmıştır. Yeniden geçici görevli olarak gelen bu sigortalıya 20.11.2011-20.05.2012 süreleri için Bakanlıkça çalışma izni verilmiştir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta (X) kişi için 3 aylık sürenin tespitinin nasıl belirleneceği hususudur. Bu kişi daha önce 1 ay sigortasız olarak çalıştığı için, 3 aylık sürenin tamamlanacağı 21.01.2012’den itibaren sigortalı sayılması gerektiğinden sigortalı işe giriş bildirgesinin en geç 20.01.2012’ye kadar verilmesi gerekir.

III- SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMESİ İMZALANMIŞ ÜLKELERDEKİ KURULUŞLAR TARAFINDAN GÖNDERİLENLERİ

Sosyal Güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülkelerdeki kuruluşlar tarafından ülkemize çalışmak üzere gönderilenler ile, diğer statüde yani sözleşme imzalanmamış ülkelerdeki kuruluşlar tarafından Türkiye’ye gönderilenlerin sigortalılıkları farklılık göstermektedir.

Türkiye ile taraf ülkeler arasında imzalanan sosyal güvenlik sözleşmeleri gereğince yabancı uyruklu kişilerin sözleşme tarafı ülkede kurulu kuruluş tarafından iş için Türkiye’ye gönderilmesi durumunda sigortalının kendi ülkesinde çalışıyormuş gibi, çalıştığı işyerinin bulunduğu ülkenin mevzuatına göre sosyal güvenliği sağlanması yeterli bulunarak mükerrer sigortalılığın önüne geçilmiştir.

Sosyal Güvenlik sözleşmesi imzalanan ülkenin sosyal güvenlik kurumu tarafından, kendi ülkesinin mevzuatı gereği sigortalılığını belgeleyen kişiler sözleşmede belirlenen süre boyunca sigortalı sayılmayacaklardır. Görevlendirme süreleri dolduktan sonra işin uzaması durumunda geçici görevin uzatılması talebinin sigortalı veya işverence sözleşmeli ülkenin Sosyal Güvenlik Kurumu’na iletilmesi halinde, talebi uygun bulunan kişiler sözleşmede öngörülen uzatma süresince de Türkiye’de yürürlükte bulunan mevzuattan muaf tutulmaya devam edilecektir. www.ozdogrular.com

Türkiye ile sosyal güvenlik sözleşmesi imzalayan yabancı ülkelerdeki kuruluşlar tarafından Türkiye’ye gönderilen çalışanların(bulunduğu ülkede sigortaya tabi olduklarını belgeleyenler) sigortalı olamayacakları süreler belirlenmiştir. Türkiye’de,   geldikleri ülkede sosyal sigortaya tabi olduklarını belgeleyenlerin, Türkiye’de sigortalı olamayacakları süreler belirlenmiştir. Örneğin Almanya ile geçici görev süresi beş yıl, uzatılabilecek süre üç yıl, Hollanda ile geçici görev süresi yirmi dört ay, uzatılabilecek süre, taraflar arasında mutabık kalınan süre olarak belirlenmiştir. Belirlenen süreler dikkate alınarak kişilerin bildirimleri yapılmalıdır.

IV- SONUÇ

Yurtdışında kurulu bulunan kuruluşlardan, Türkiye’ye geçici olarak gönderilen çalışanların bildirimleri, Kişinin geldiği ülkenin Sosyal Güvenlik sözleşmesi imzalanmış olup olmamasına bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Kişi sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmayan bir ülkedeki kuruluş tarafından geçici olarak Türkiye’deki bir kuruluşa gönderilmiş ise kişinin bildirimi üç aylık sürenin dolduğu tarihten itibaren başlatılması gerekmektedir. Sosyal Güvenlik sözleşmesi imzalanan bir ülkedeki kuruluş tarafından Türkiye’deki bir kuruluşa gönderilen kişinin sözleşme süresince veya bu süre uzatımı süresince sigortalılığı söz konusu olamayacaktır. Bu sözleşme süresi ve uzatımı sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülkeler arasında farklılık göstermektedir.

Hakan HASTÜRK*
Yaklaşım

*          SGK, Tuzla Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürü, Sosyal Güvenlik Denetmeni

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.