I- GİRİŞ

Küreselleşmeyle birlikte, ticaret yapmanın boyutu değişmiş, bu alanda faaliyet gösterenlerin daha fazla rekabet avantajı sağlaması gerekliliği ortaya çıkmıştır. Rekabet koşullarına ayak uydurabilmek, değişimi yönetebilmek için teknolojik yeniliklere uyum sağlanması, gerekli dönüşümün gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Günümüzde rekabet avantajını sağlamaya yönelik bu dönüşümün yeni bilişim araçlarından bağımsız gerçekleştirilebilmesi mümkün değildir. Bilgi ve iletişim teknolojilerinden yararlanan ticaretin yeni yüzü olan elektronik ticaret (e-Ticaret), yakından izlenmesi ve özellikle önem verilmesi gereken bir konudur. Firmalar teknolojiyi etkin ve etkili kullanarak elektronik ticaret alanında dinamik ve aksiyoner olmaya, iş planlarına elektronik ticareti dahil ederek sınırlarını genişletmeye ve küresel rekabet avantajını yakalamaya başlamışlardır. Öyle ki e-Ticaret daha çok internet aracılığıyla sanal bir ortamda fiziki bir işyeri açılmaksızın firmaların/şahısların birbirleri ile karşılaşma durumu halini almıştır.

Artık evinde internet bağlantısı olan herkes ürettiği ürünün kolayca reklamını (lansmanını) yapabilmekte, bu tanıtım vasıtasıyla ürünlerini bütün herkese pazarlayabilmektedirler. Yazımızda, özellikle girişimci ev hanımlarının yalnız veya birlikte ürettikleri gıda ürünlerini e-Ticaret kapsamında internet aracılığıyla satmaları ve bu satışlardan elde edilen kazançların nasıl vergilendirileceği irdelenmiştir. www.ozdogrular.com

II- EVDE YAPILAN GIDA ÜRÜNLERİNİN İNTERNET ARACILIĞIYLA SATIŞINDAN ELDE EDİLEN KAZANCIN VERGİLENDİRİLMESİ

Evlerde yapılan pasta, kek, kurabiye ve mantı gibi gıda ürünlerinin internet vasıtasıyla satışa çıkarılması ve bundan bir kazanç elde edilmesi öncelikle esnaf muaflığı açısından değerlendirilmelidir. Esnaf muaflığını aşan durumlarda ise elde edilen kazançların vergilendirmesinin basit usulde mi gerçek usulde mi yapılacağı ayrıca belirtilmelidir.

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun(1) (GVK) “Vergiden Muaf Esnaf” başlıklı 9. maddesinde; “Ticaret ve sanat erbabından aşağıda yazılı şekil ve suretle çalışanlar gelir vergisinden muaftır.

1) Motorlu nakil vasıtaları kullanmamak şartı ile gezici olarak veya bir iş yeri açmaksızın perakende ticaret ile iştigal edenler (Giyim eşyalarıyla zati ve süs eşyaları, değeri yüksek olan ev eşyaları ile pazar takibi suretiyle gıda, bakkaliye ve temizlik maddelerini ve sabit iş yerlerinin önünde sergi açmak suretiyle o işyerlerinde satışı yapılan aynı neviden malları satanlar hariç);

…..

6) Evlerde kullanılan dikiş, nakış, mutfak robotu, ütü ve benzeri makine ve aletler hariç olmak üzere, muharrik kuvvet kullanmamak ve dışarıdan işçi almamak şartıyla; oturdukları evlerde imal ettikleri havlu, örtü, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma mamulleri, kırpıntı deriden üretilen mamuller, örgü, dantel, her nevi nakış işleri ve turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek, pul, payet, boncuk işleme, tığ örgü işleri, ip ve urganları, tarhana, erişte, mantı gibi ürünleri işyeri açmaksızın satanlar. Bu ürünlerin, pazar takibi suretiyle satılması ile ticari, zirai veya mesleki faaliyetleri dolayısıyla gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olanların düzenledikleri hariç olmak üzere; düzenlenen kermes, festival, panayır ile kamu kurum ve kuruluşlarınca geçici olarak belirlenen yerlerde satılması muaflıktan faydalanmaya engel değildir.

Ticari, zirai veya mesleki kazancı dolayısı ile gerçek usulde gelir vergisine tabi olanlar ile yukarıda sayılan işleri gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine bağlılık arz edecek şekilde yapanlar esnaf muaflığından faydalanamazlar.” hükmü yer almaktadır. Konu ile ilgili olarak yayımlanan 264 Seri No.lu Gelir Vergisi Kanunu Genel Tebliği’nde(2) ayrıntılı açıklamalar yapılmıştır. İlgili Tebliğ’e göre GVK’nın “Esnaf Muaflığı” başlıklı 9. maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendinde yapılan değişiklikle, evlerde kullanılan dikiş, nakış, mutfak robotu, ütü ve benzeri makine ve aletler, muharrik kuvvet kapsamından çıkartılmış ve böylece söz konusu makine ve aletlerin kullanılmasının muafiyetten yararlanmaya engel olmaması sağlanmıştır.

Örnek–1: Bayan (A)’nın, evinde dikiş ve nakış makinesini kullanmak suretiyle imal ettiği örgü ve nakış işlerini satması faaliyeti, esnaf muaflığı kapsamında değerlendirilecektir.

Ancak, evlerde sanayi tipi veya seri üretim yapabilen makine ve aletleri kullanmak suretiyle kazanç elde edenler (Örneğin; pasta, börek, kek vs. yapımı için profesyonel manada bir makine, alet, edevat kullanılması esnaf muaflığı çerçevesinde değerlendirilmeyecektir.) esnaf muaflığı kapsamında değerlendirilmeyecektir. Aynı Tebliğ’e göre esnaf muaflığı kapsamında evlerde üretilebilecek ürünler; mevcut bentte yer alan ürün çeşitlerine ilave olarak, kırpıntı deriden üretilen mamuller, tarhana, erişte, mantı, her nevi pul, payet, boncuk işleme, tığ örgü işleri gibi ürün ve mamullerin üretim ve satışıyla iştigal edenler de esnaf muaflığı kapsamına alınmıştır. Muafiyet kapsamındaki ürünler, bentte yer alan ürünlerle sınırlı olmayıp bu ürünlere benzerlik gösteren diğer ürünleri aynı şartlarla üretip satanlar da esnaf muaflığı kapsamında değerlendirilecektir.

Örnek–2: Bayan (B)’nin, evinde ürettiği tarhanayı, kurumlar vergisi mükellefi (Z) A.Ş’ye satması halinde Bayan (B), elde ettiği bu gelir dolayısıyla esnaf muaflığı kapsamında değerlendirilecektir. Ancak (Z) A.Ş., GVK’nın 94. maddesinin birinci fıkrasında yer alan vergi tevkifatı yapacaklar arasında sayılmış olduğundan, Bayan (B)’ye yaptığı ödeme nedeniyle gider pusulası düzenlemek ve anılan maddenin (13) numaralı bendinin (a) alt bendi uyarınca da gelir vergisi tevkifatı yapmak zorundadır. www.ozdogrular.com

III- EVLERDE ÜRETİLEN ÜRÜN-LERİN SATIŞININ YAPILACAĞI YERLER

İlgili Tebliğ uyarınca emeğe dayalı ürünlerin esnaf muaflığından yararlananlarca pazarlanmasında kolaylık sağlandığı belirtilmiştir. Muafiyet kapsamında bulunanlar, evlerde Kanun’un öngördüğü makine ve aletler dışında başka makine ve alet kullanmadan kendi el emekleriyle imal ettikleri ürünleri;

— Bir işyeri açmaksızın,

— Dernekler, vakıflar, sendikalar ve meslek odalarınca düzenlenenler dahil olmak üzere düzenlenen kermes, festival ve panayırlarda (Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerince düzenlenenler hariç),

— Kamu kurum ve kuruluşlarınca geçici olarak belirlenen yerlerde

satabilecekler ve esnaf muaflığından yararlanmaya devam edebileceklerdir.

Öte yandan evlerde üretilen ürünlerin; pazar takibi suretiyle satışını yapanlar (pazar esnafı), gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerince düzenlenen kermes, festival ve panayırlarda satışını yapanlar ile kamu kurum ve kuruluşlarınca devamlılık arz edecek şekilde belirlenen yerlerde satışını yapanlar, esnaf muaflığından faydalanamayacaktır.

Örnek–3: Ankara Atatürk Kültür Merkezi’nde Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından düzenlenen “Hatay Günleri” münasebetiyle Bayan (A) tarafından el becerileri vasıtasıyla yapılan ürünleri (daha önceden Bayan (A)’nın Pazar takibi suretiyle de aynı işi yaptığı varsayımı ile) açılan panayırda satması esnaf muaflığından yararlanamaması anlamına gelmektedir. www.ozdogrular.com

Mezkûr Tebliğ uyarınca esnaf muaflığı kapsamında sayılan işlerin gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine bağlılık arz etmeyecek şekilde devamlı olarak yapılması muafiyetten yararlanmaya engel teşkil etmeyecektir. 

Örnek–4: Bayan (F), evinde tığ ile ürettiği dantelleri (X) firmasına satmakta ve bu faaliyeti (X) firmasına devamlı olarak yapmaktadır. Bayan (F), bu faaliyetinden dolayı esnaf muaflığından yararlanacak olup, (X) firması, Bayan (F)’ye yaptığı ödeme nedeniyle gider pusulası düzenlemek ve GVK’nın 94. maddesinin (13) numaralı bendinin (a) alt bendi uyarınca da gelir vergisi tevkifatı yapmak zorundadır.

Diğer taraftan, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu(VUK)’nun(3) 156. maddesinde; “Ticari, sınai, zirai ve mesleki faaliyette işyeri; mağaza, yazıhane, idarehane, muayenehane, imalathane şube, depo, otel, kahvehane, eğlence ve spor yerleri, tarla, bağ, bahçe, çiftlik, hayvancılık tesisleri, dalyan ve voli mahalleri, madenler, taş ocakları, inşaat şantiyeleri, vapur büfeleri gibi ticari, sınai, zirai veya mesleki bir faaliyetin icrasına tahsis edilen veya bu faaliyetlerde kullanılan yerdir.” şeklinde tanımlanmıştır. Madde hükmünden de anlaşılacağı üzere işyerinin tanımı yapılırken, ticari, sınai, zirai ve mesleki faaliyetin yapılması ve yürütülmesinde kullanılan yerlerin neler olabileceği nitelenmiş ve tanımda belirtilen yerler “gibi” denilmek suretiyle kesin bir sınırlama yapılmamıştır. Bu nedenle, internet üzerinden satış faaliyetinin işin organizasyonunu internet üzerinden yapılması durumunu ortaya çıkaracağından, kullanılmış olan internet sitesi iş yeri olarak nitelendirileceğinden esnaf muaflığından yararlanılması mümkün bulunmamaktadır.

Öte yandan GVK’nın “Basit Usulde Ticari Kazancın Tespiti” başlıklı 46. maddesinin birinci fıkrasında; 47 ve 48. maddelerde yazılı şartları topluca haiz olanların kazançlarının basit usulde tespit olunacağı hüküm altına alınmıştır. Konuya ilişkin olarak 183 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nin “Büyükşehir Belediye Sınırları İçinde Faaliyette Bulunan (Erzurum ve Diyarbakır Hariç) ve Götürü Usulde Vergilendirilen Mükelleflerden 01.05.1995 Tarihinden İtibaren Gerçek Usule Alınanlar” başlıklı 5. maddesinde;

“95/6430 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki Kararın l. maddesinde aynen, “Büyükşehir belediyesi olan illerin (Erzurum ve Diyarbakır hariç), mücavir alan sınırları dahil olmak üzere büyükşehir belediye sınırları içinde aşağıda belirtilen faaliyetleri yapan mükellefler, 1 Mayıs 1995 tarihinden itibaren gerçek usulde vergilendirilirler.

a) Her türlü emtia imalatı ile uğraşanlar,

b) Her türlü emtia alım-satımı ile uğraşanlar,

...

Bu mükellefler, götürü usulden yararlanmaya ilişkin genel şartları taşıyıp taşımadıklarına bakılmaksızın gerçek usulde vergilendirileceklerdir.”

açıklamalarına yer verilmiştir. www.ozdogrular.com

Yukarıda yer alan esnaf muaflığı ve basit usul mevzuatı birlikte değerlendirildiğinde, evlerde yapılan pasta, kurabiye gibi gıda ürünlerinin internet ortamında satılması sonucunda, elde edilen kazançlar için, iletişim amacıyla kullanılan internet ortamının VUK kapsamında işyeri olarak değerlendirilmesi nedeniyle esnaf muaflığından yararlanılamamaktadır.  Ancak bu kişiler büyükşehir sınırları (Erzurum ve Diyarbakır hariç) içerisinde değilse Kanun’daki diğer şartlarında sağlanması koşulu ile basit usulden yararlanan mükellefler olması gerekmektedir. Yapılan faaliyet büyükşehir belediye sınırları içerisinde ise (Erzurum ve Diyarbakır hariç) basit usulden faydalanmak mümkün olmayıp yukarıda belirtilen 183 Seri No.lu Gelir Vergisi Tebliği kapsamında ilgili Bakanlar Kurulu Kararı’na göre gelir vergisi açısından gerçek usulde vergilendirilme yapılması gerekmektedir. www.ozdogrular.com

IV- SONUÇ

GVK’nın 9. maddesinde yer alan “esnaf muaflığı” müessesesinden kimlerin yararlanacağı önem arz etmektedir. Mezkur Kanun maddesinde ilgili durum tadadi olarak sayılmakla birlikte bazı durumlarda tereddütler oluşmaktadır. e-Ticaret kapsamında evde yapılan gıda ürünlerinin internet aracılığıyla pazarlanıp satılması durumunda, internet ortamının VUK kapsamında işyeri olarak addedileceğinden, kişilerin esnaf muaflığından yararlanmasının önüne geçilmektedir. Hatta bu şekilde üretim yapan şahıslar gelir vergisi mükellefi olduktan sonra, bahsedilen işi büyükşehir belediye sınırları (Erzurum ve Diyarbakır hariç) içerisinde yapıyorlarsa gerçek usulde vergilendirme yapılacaktır. Ancak bahsedilen iş büyükşehir belediyesi sınırları dışında (Erzurum ve Diyarbakır dahil) yapılıyorsa gelir vergisi mükellefiyeti basit usulde tesis edilmiş olacaktır.

Mehmet Fatih GÜR*
Yaklaşım

*           Vergi Müfettişi (E. Maliye Müfettişi)

(^●)       Bu yazıda yer alan görüşler tümüyle yazarına ait olup, hiçbir şekilde görev yaptığı Kurum’u bağlamaz; yazarın görev yaptığı Kurum’un görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez.

(1)         06.01.1961 tarih ve 10700 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)         01.05.2007 tarih ve 26509 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(3)         10.01.1961 tarih ve 10703-10705 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.