4857 sayılı İş Kanunu’nun(1) 13. maddesinde; “İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmî süreli iş sözleşmesidir.” denilmektedir. Çalışma Süreleri Yönetmeliği’nin 6. maddesinde ise kısmi süreli çalışmanın tanımı şu şekilde yapılmıştır: “İşyerinde tam süreli iş sözleşmesi ile yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi oranına kadar yapılan çalışma kısmi süreli çalışmadır.” Bu tanımı daha somut kılmak için adı geçen Kanun’un “Çalışma Süresi” başlıklı 63. maddesine bakmak icap etmektedir. Söz konusu maddenin birinci fıkrasında; “Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırk beş saattir.” denilmektedir. Açıklanan Kanun maddelerinden hareketle haftalık 30 saate kadar ve altındaki çalışanlar kısmi süreli çalışmadır.

Bu çalışmamızda kısmi süreli çalışmalarda prim ödeme gün sayısı konusunu anlatmaya çalışacağız. www.ozdogrular.com

II- PRİM ÖDEME GÜN SAYISININ HESAPLANMASI

Yukarıda da ifade edildiği üzere işyerinde tam süreli iş sözleşmesi ile yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi oranına kadar yapılan çalışma kısmi süreli çalışmadır.

Kısmi süreli çalışma, işveren ile sigortalının yazılı olarak yapılan iş sözleşmesinin niteliğine bağlı, aylık ücret karşılığı çalışma biçiminde imzalanmışsa, sigortalı haftalık çalışma süresine bakılmaksızın tam ay olarak bildirilir.

İş sözleşmesi saat ücreti karşılığı yapılmış ise kısmi süreli çalışan sigortalıların ay içinde çalıştığı toplam sürenin, 4857 sayılı İş Kanunu’na göre günlük olağan çalışma süresi olan 7,5 saate bölünmesiyle, sigortalı için bildirilmesi gereken prim ödeme gün sayısı hesaplanır. Bu şekilde yapılacak hesaplamalarda 7,5 saatin altındaki çalışmalar 1 güne tamamlanır. Örneğin, bir kısmi süreli iş akdine göre çalışan bir sigortalının Haziran ayında toplam 115 saat çalıştığını kabul edelim. Bu durumda bahse konu sigortalı için bildirimi yapılacak gün sayısı 16 gün olacaktır zira 115/7,5=15,33’tür. Dolayısıyla 7,5 saatin altındaki çalışmalar da bir güne tamamlanacağından 16 gün olarak bildirim yapılması gerekecektir. www.ozdogrular.com

20.04.1967 tarih ve 854 sayılı Deniz İş Kanunu ve 13.06.1952 tarihli ve 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun kapsamında çalışan sigortalıların ay içinde çalıştığı toplam sürenin sekiz saate bölünmesiyle, ayda kaç gün sigortalı bildirileceği hesaplanır. Bu şekilde yapılacak hesaplamalarda 8 saatin altındaki çalışmalar 1 güne tamamlanır.

Yazılı sözleşme ile sigortalının yapmayı üstlendiği işle ilgili olarak kendisine ihtiyaç duyulması hâlinde iş görme ediminin yerine getirileceğinin kararlaştırıldığı çağrı üzerine çalışmalarda, çalışma süresi gün, hafta ve ay olarak belirlenmiş ise bu süreler üzerinden; taraflar arasında çalışma süresi gün, hafta ve ay olarak belirlenmemiş ise sigortalının aylık çalışma süresi yukarıdaki anlatıldığı şekilde yapılacak hesaplama sonucu bulunacak gün sayısı üzerinden bildirilecektir. Ancak, çalışma süresinin gün, hafta ve ay olarak belirlenmiş süreden fazla olması hâlinde bu süre dikkate alınarak yine yukarıda anlatıldığı şekilde yapılacak hesaplama sonucu bulunacak gün sayısı üzerinden bildirilecektir.

Kısmi süreli çalışmalarda farklı bir hesaplama şeklini Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı her derece ve türdeki örgün ve yaygın eğitim kurumlarında görmekteyiz. Söz konusu Kurumlarda ek ders ücreti karşılığında ilgili mevzuatı çerçevesinde uzman ve usta öğretici olarak çalıştırılanların prim ödeme gün sayısı 30 günü aşmamak kaydıyla, bir takvim ayı içinde hak kazandıkları brüt ek ders ücreti toplam tutarının, prime esas günlük kazanç alt sınırına bölünmesi sonucu bulunur. Bu şekilde yapılacak hesaplamalarda tam sayıdan sonraki küsuratlar dikkate alınmamaktadır. www.ozdogrular.com

III- KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMALARDA PRİM ÖDEME GÜN SAYISININ 30 GÜNE TAMAMLANMASI

Kısmi süreli çalışanların ay içinde 30 günden eksik kalan sürelerin primlerini 30 güne tamamlamaları için iki tercihlerinin bulunduğunu söyleyebiliriz. Bunlar; isteğe bağlı sigortalı olmak suretiyle eksik kalan günleri 30 güne tamamlamak, diğeri ise borçlanma yapmak suretiyle eksik kalan günleri 30 güne tamamlamaktır.

Bilindiği üzere isteğe bağlı sigortalılığı konusunu 5510 sayılı Genel Sağlık ve Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 50. maddesi düzenlemektedir. Anılan Kanun maddesine göre, kısmi süreli çalışanlar yani ay içinde 30 günden az süreli çalışanlar aynı zamanda isteğe bağlı sigortalı olabilmektedir. Bunun için isteğe bağlı sigorta giriş bildirgesi verilmesi gerekmektedir. Bildirgenin verildiği yani müracaat yapılan tarihi takip eden günden itibaren isteğe bağlı sigortalılık başlamaktadır.

(İsteğe Bağlı Prim Gün Sayısı = 30 – Zorunlu Sigortalılık Gün Sayısı)

Bu formül kısmi süreli çalışıp isteğe bağlı sigortalı olan sigortalıların isteğe bağlı olarak ödeyecekleri prim gün sayısını hesaplamaktadır. Şimdi bu formülü bir örnek üzerine uygulayalım. Örneğin, 4/1-a kapsamında kısmi süreli çalışan Ahmet Bey’in ayda 12 gün süreyle çalıştığını ve isteğe bağlı sigorta prim ödemek suretiyle prim ödeme gün sayısını 30 tamamlamak istediğini kabul edelim. Bu durumda Murat Bey, 30 – 12 = 18 gün üzerinden isteğe bağlı sigorta primi ödeyecektir. Burada önemli olan bir husus da ödenen bu 18 günlük primin hangi kapsamda değerlendirileceğidir. Bu sorunun cevabı ilgili sürenin geçtiği tarih aralığına göre değişmektedir. Şöyle ki, örnek üzerinden izah edecek olursak; Ahmet Bey’in isteğe bağlı sigortalılık talebine dair ilgili süre 01.10.2008 ila 28.02.2011 devresinde ise isteğe bağlı sigortalılık statüsü 4/1-b kapsamında, 01.03.2011 döneminden sonra ise 4/1-a kapsamında değerlendirilecektir (6111 sK. md. 32).

Kısmi süreli çalışanlara, ay içinde eksik kalan süreleri 30 güne tamamlamak için mümkün olan diğer yol da borçlanmadır. 6111 sayılı Torba Kanunla(2) 5510 sayılı Kanun’un borçlanmayı düzenleyen 41. maddesinde değişiklik yapılmış ve 4857 sayılı Kanun’a göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalıların, kısmi süreli çalıştıkları aylara ait eksik kalan süreleri, kendilerinin veya hak sahiplerinin yazılı talepte bulunmaları ve talep tarihinde 82. maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt ve üst sınırları arasında olmak üzere, kendilerince belirlenecek günlük kazancın % 32’si üzerinden hesaplanacak primlerini borcun tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde ödemeleri şartı ile borçlandırma imkânı getirilmiştir.

Borçlanılan bu süreler için genel sağlık sigortası primlerinin ödenmiş olması halinde, genel sağlık sigortası primi ödenmiş bu sürelere ilişkin borçlanma tutarı prime esas kazancın % 20’si oranı üzerinden hesaplanacaktır. Borçlanılacak bu sürelerin sigortalılık statüsü 4/1-a kapsamında değerlendirilmektedir. Dolayısıyla borçlanılan dönemdeki sigortalılık statüsünün önemi bulunmamaktadır. Ancak, şu ayrıntıyı belirtmek gerekir ki; bu nitelikteki borçlanmalar 01.03.2011 tarihinden sonraki süreler için geçerli olup belirtilen tarihten önceki süreler için borçlanma yapmak mümkün değildir. www.ozdogrular.com

IV- SONUÇ

Kısmi süreli çalışanlar için prim gün sayısının hesabı tabi olunan Kanun’a göre değişmekte olup temel mantalitesi aynıdır. Bu konuda önemli olan husus ay içinde eksik kalan günlerin 30 güne nasıl tamamlanacağı ve hangi statüde değerlendirileceğidir. Bu husus için kanun koyucu iki tercih öngörmüş olup birincisi; isteğe bağlı sigortalılık, ikincisi ise borçlanmadır. Hangi tercihin rasyonel olacağı sübjektif bir mesele olup muhatap sigortalının kendi değerlendirmesini yapması gerekmektedir. 

Coşkun BİLGİN*
Yaklaşım

*   SGK, Ümraniye Sosyal Güvenlik Merkez Müdürü, Sosyal Güvenlik Denetmeni

(1) 10.06.2003 tarih ve 25134 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2) 25.02.2011 tarih ve 27857 (1. mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.