I- GİRİŞ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 5. maddesinin (g) bendinde,

— Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri hakkında, kısa vadeli sigorta ile genel sağlık sigortası hükümlerinin uygulanacağı,

— Bu kişilerin uzun vadeli sigorta hükümlerine de tabi olmak istemeleri halinde,  uzun vadeli sigorta koluna ilişkin primlerin isteğe bağlı sigortalılık kapsamında ödeneceği

öngörülmüştür.

Yine aynı Kanun’un geçici 14. maddesinin birinci fıkrasında, 01.10.2008 tarihinden önce iştirakçi veya sigortalı olanların, vazife malûllüğü, malûllük ve yaşlılık veya emekli aylığı bağlananlar ile 01.10.2008 tarihi itibariyle sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışmaya devam edenlerin sosyal güvenlik destek primine tabi olma bakımından bu Kanunla yürürlükten kaldırılan ilgili Kanun hükümlerine tabi olacağı hüküm altına alınmıştır. www.ozdogrular.com

5510 sayılı Kanun’da yer alan söz konusu hükümler çerçevesinde, bu yazımızda,

— Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde çalıştırılan Türk işçilerinin istirahat, ücretsiz izin gibi nedenlerle çalışmadıkları ve ücret de ödenmediği süreleri için isteğe bağlı sigortalılık kapsamında uzun vadeli sigorta priminin yanı sıra ayrıca genel sağlık sigortası priminin ödenip ödenmeyeceği,

— Yaşlılık ve emeklilik aylığı bağlanmış olan kişilerin, Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde çalıştırılmaları halinde haklarında, kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümlerinin mi, yoksa sosyal güvenlik destek primi hükümlerinin mi uygulanması gerektiği hususlarına yer verilmiştir.

II- ÜCRET ÖDENMEYEN GÜNLER İÇİN İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILIK KAPSAMINDA GENEL SAĞLIK SİGORTASI PRİMİ ALINMASI

5510 sayılı Kanun’un 52. maddesine göre, isteğe bağlı sigortalılardan prime esas kazanç alt sınırı ile üst sınırı arasında kendileri tarafından belirlenen prime esas kazancın % 20’si oranında uzun vadeli sigorta primi ve % 12’si oranında genel sağlık sigortası primi olmak üzere, toplam % 32 oranında prim alınmaktadır.

Ancak, Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerinin genel sağlık sigortası primleri zorunlu sigortalılık kapsamında işverenlerince ödendiğinden, bu kişilerin isteğe bağlı sigortalı olmak istemeleri halinde, isteğe bağlı sigortalılık kapsamında bu kişiler için genel sağlık sigortası primi alınmayıp, yalnızca beyan edilen prime esas kazancın % 20’si oranında uzun vadeli sigorta primi alınmaktadır.

Hal böyle olmakla birlikte, bu kişiler adına, istirahat, ücretsiz izin gibi nedenlerle çalışmadıkları sürelerde işverenlerince zorunlu sigortalılık kapsamında kısa vadeli sigorta primi ile genel sağlık sigortası primi ödenmediği için, bu sürelere ilişkin olmak üzere, isteğe bağlı sigortalılık kapsamında % 20 oranında uzun vadeli sigorta priminin yanı sıra % 12 oranında da genel sağlık sigortası priminin ödenmesi icap etmektedir.

Örneğin, Türkmenistan da çalıştırılan Türk işçisinin, prime esas kazanç alt sınırı üzerinden isteğe bağlı prim ödeme talebinde bulunduğu ve bu kişinin zorunlu sigortalılık kapsamında 2012/Temmuz ayındaki prim ödeme gün sayısının 30 gün, 2012/Ağustos ayındaki prim ödeme gün sayısının ise (10 gün ücretsiz izinli olması nedeniyle)  20 gün olduğu düşünüldüğünde, bu kişi adına isteğe bağlı sigortalılık kapsamında;

— 2012/Temmuz ayında, 

31,35   (Bir Günlük SPEK) x 30 (Prim Ödeme Gün Sayısı) = 940,50 (Otuz Günlük SPEK)

940,50 x 20 (Uzun Vadeli Sigorta Kolu Prim Oranı) / 100 = 188,10 TL

— 2012/Ağustos ayında,

31,35 (Bir Günlük SPEK) x 20 (Prim Ödeme Gün Sayısı) = 627,00 (Yirmi Günlük SPEK)

627,00 x 20 (Uzun Vadeli Sigorta Kolu Prim Oranı) / 100 = 125,40 TL,

31,35 (Bir Günlük SPEK) x 10 (Prim Ödeme Gün Sayısı) = 313,50 (On Günlük SPEK)

313,50 x 32 (Uzun Vadeli Sigorta Prim Oranı + Genel Sağlık Sigortası Prim Oranı) / 100 = 100,32 TL olmak üzere toplam

125,40 + 100,32 = 225,72 TL

prim ödenmesi gerekmektedir.

Öte yandan, Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde çalıştırılan Türk işçilerinden dolayı uzun vadeli sigorta priminin zorunlu sigortalılık kapsamından çıkartılarak isteğe bağlı sigorta kapsamında değerlendirilmesine ilişkin uygulama, Türk menşeli firmaların yabancı menşeli firmalara karşı rekabet gücünün artırılması amacıyla yapılmış olmasına rağmen, bu sigortalılara ait isteğe bağlı sigorta primlerinin işverenlerince ödenmekte olduğu dikkate alındığında, uzun vadeli sigorta kolu priminin önceden olduğu gibi zorunlu sigortalılık kapsamında değerlendirilmesi gerektiği düşünülmektedir. www.ozdogrular.com

Mevcut düzenlemeyle, kısa vadeli sigortalı primi ile genel sağlık sigortası priminin sigortalının hak ettiği brüt kazancı üzerinden ödendiği, buna karşın uzun vadeli sigorta priminin isteğe bağlı sigortalılık kapsamında işverenlerince genelde asgari ücret üzerinden ödendiği nazara alındığında, uzun vadeli sigorta kolunun zorunlu sigortalılık kapsamına alınması halinde, hem sigortalıların uğramış oldukları hak kayıplarının, hem de Kurum’ca uğranılan prim kaybının önüne geçilmiş olacaktır.

III- YAŞLILIK VE EMEKLİLİK AYLIĞI BAĞLANDIKTAN SONRA ÇALIŞTIRILAN TÜRK İŞÇİLERİNİN SİGORTALILIKLARI

5510 sayılı Kanun’un geçici 14. maddesinde 01.10.2008 tarihinden önce sigortalı olanlardan malûllük, yaşlılık veya emekli aylığı bağlananların yeniden çalışmaya başlamaları halinde, haklarında sosyal güvenlik destek primine tabi olma bakımından bu Kanunla yürürlükten kaldırılan ilgili kanun hükümlerinin uygulanmasına devam edileceği öngörülmüştür. www.ozdogrular.com

Kanun’un bu hükmüne istinaden, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının,

—a) bendi kapsamında yaşlılık ve emeklilik aylığı bağlandıktan sonra aynı fıkra kapsamında yeniden çalışmaya başlayan sigortalılar hakkında, talebine bağlı olarak ya aylığı kesilerek tüm sigorta kolları hükümlerinin ya da aylığı kesilmeksizin sosyal güvenlik destek primi hükümlerinin,

- (b) veya (c) kapsamında sigortalı olup yaşlılık ve emeklilik aylığı bağlandıktan sonra 4/a kapsamında yeniden çalışmaya başlayan sigortalılar hakkında, sosyal güvenlik destek primi hükümlerinin

uygulanması gerekmektedir.

Hal böyle olmakla birlikte, 2011/58 sayılı Genelge’de, “Kurumumuzdan yaşlılık aylığı veya malullük aylığı almakta iken Kanun’un 5. maddesinin (g) bendi kapsamında çalışmaya başlayanlara, haklarında uygulanacak sigorta kolları için tercih hakkı verilmediğinden, aylıkları kesilmeksizin kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortasına tabi tutulmaya devam edileceklerdir.” şeklinde açıklama yapılmıştır.

Bu bağlamda, yaşlılık ve emeklilik aylığı bağlandıktan sonra, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında çalışmaya başlayan sigortalıların,

— Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde çalıştırılıyor olmaları halinde, haklarında kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümlerinin,

— Ülkemizde veya sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülkelerde çalıştırılıyor olmaları halinde, haklarında 5510 sayılı Kanun’un geçici 14. maddesine istinaden 4/a kapsamında aylık alıyor ise talebine bağlı olarak ya aylığı kesilmek suretiyle tüm sigorta kolları hükümlerinin ya da aylığı kesilmeksizin sosyal güvenlik destek primi hükümlerinin; 4/b veya 4/c kapsamında aylık alıyor ise sosyal güvenlik destek primi hükümlerinin

 uygulanması gerekmektedir.

IV- SONUÇ

Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde çalıştırılan Türk işçilerine istirahat, ücretsiz izin gibi nedenlerle çalışmadıkları sürelerde, isteğe bağlı sigortalılık kapsamında, beyan edilen prime esas kazanç üzerinden hem % 20 oranında uzun vadeli sigorta priminin, hem de % 12 oranında genel sağlık sigortası priminin ödenmesi gerekmektedir. www.ozdogrular.com

Öte yandan, yaşlılık ve emeklilik aylığı bağlanmış olan kişilerin, Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde çalıştırılmaları halinde, 2011/58 sayılı Genelge uyarınca, sosyal güvenlik destek primine değil, kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümlerine tabi tutulmaları icap etmektedir.

Eyüp Sabri DEMİRCİ*
Yaklaşım

* Sosyal Güvenlik Kurumu, İşverenler Prim Daire Başkanlığı, Şube Müdürü

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.