1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu çalışma hayatında önemli değişiklikler yaptı. Bu değişikliklerden biride işçilerin rekabet yasağı ile ilgili. Yürürlükten kaldırılan 818 sayılı Borçlar Kanunu’nda işçilerin işverenleriyle ilgili rekabet etmemeleri yönünde düzenlemeler vardı. Ancak 6098 sayılı Kanun rekabet yasağı ile ilgili günümüz koşullarına uygun düzenlemeler getirmiştir. Bu düzenlemeye göre rekabet yasağını; fiil ehliyetine sahip olan işçi, işverene karşı, sözleşmenin sona ermesinden sonra herhangi bir biçimde onunla rekabet etmekten, özellikle kendi hesabına rakip bir işletme açmaktan, başka bir rakip işletmede çalışmaktan veya bunların dışında, rakip işletmeyle başka türden bir menfaat ilişkisine girişmekten kaçınmayı yazılı olarak üstlenmesinden oluşan sözleşme şeklinde tanımlayabiliriz.

Bu yazımızda; 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenen işçinin rekabet yasağı konusunu açıklamaya çalışacağız. www.ozdogrular.com

II- REKABET YASAĞININ KOŞULLARI, SINIRLAMALAR VE AYKIRI DAVRANIŞLARIN SONUÇLARI

A- REKABET YASAĞININ KOŞULLARI

Fiil ehliyetine sahip olan işçi, işverene karşı, sözleşmenin sona ermesinden sonra herhangi bir biçimde onunla rekabet etmekten, özellikle kendi hesabına rakip bir işletme açmaktan, başka bir rakip işletmede çalışmaktan veya bunların dışında, rakip işletmeyle başka türden bir menfaat ilişkisine girişmekten kaçınmayı yazılı olarak üstlenebilir (6098/444 md.). www.ozdogrular.com

Rekabet yasağı kaydı, ancak hizmet ilişkisi işçiye müşteri çevresi veya üretim sırları ya da işverenin yaptığı işler hakkında bilgi edinme imkânı sağlıyorsa ve aynı zamanda bu bilgilerin kullanılması, işverenin önemli bir zararına sebep olacak nitelikteyse geçerlidir. Ancak bu tür nedenler söz konusu değilse rekabet yasağı sözleşmesi geçerli olmaz.

B- REKABET YASAĞINDA SINIRLAMALAR

Rekabet yasağı, işçinin ekonomik geleceğini hakkaniyete aykırı olarak tehlikeye düşürecek biçimde yer, zaman ve işlerin türü bakımından uygun olmayan sınırlamalar içeremez ve süresi, özel durum ve koşullar dışında iki yılı aşamaz (6098/445 md.).

Örnek-1: Bir maden mühendisinin iş sözleşmesine “Türkiye sınırları içerisinde iki yıl süre ile maden mühendisliği yapamaz” şeklinde bir hüküm konamaz. Bu şekildeki bir rekabet yasağı işçinin ekonomik geleceğini tehlikeye düşürür. www.ozdogrular.com

Örnek-2: Bir makina mühendisinin iş sözleşmesine “İç Anadolu Bölgesi’nde makine mühendisi olarak bir yıl süre ile çalışamaz” şeklinde bir hüküm konulabilir.

Hâkim, aşırı nitelikteki rekabet yasağını, bütün durum ve koşulları serbestçe değerlendirmek ve işverenin üstlenmiş olabileceği karşı edimi de hakkaniyete uygun biçimde göz önünde tutmak suretiyle, kapsamı veya süresi bakımından sınırlayabilir.

C- YASAĞA AYKIRI DAVRANIŞLARIN SONUÇLARI

Rekabet yasağına aykırı davranan işçi, bunun sonucu olarak işverenin uğradığı bütün zararları gidermekle yükümlüdür.

Yasağa aykırı davranış bir ceza koşuluna bağlanmışsa ve sözleşmede aksine bir hüküm de yoksa işçi öngörülen miktarı ödeyerek rekabet yasağına ilişkin borcundan kurtulabilir; ancak, işçi bu miktarı aşan zararı gidermek zorundadır.

Örnek–3: İşçi ile işveren arasında yapılan iş sözleşmesinde rekabet yasağına ilişkin 5.000 TL cezai şart öngörülmüştür. İşçi işverene bu miktarı ödemiştir. Ancak işveren işçinin bu cezai şarttan daha fazla bir zarar verdiğini ileri sürebilir. www.ozdogrular.com

İşveren, ceza koşulu ve doğabilecek ek zararlarının ödenmesi dışında, sözleşmede yazılı olarak açıkça saklı tutması koşuluyla, kendisinin ihlal veya tehdit edilen menfaatlerinin önemi ile işçinin davranışı haklı gösteriyorsa, yasağa aykırı davranışa son verilmesini de isteyebilir.

D- REKABET YASAĞININ SONA ERMESİ

Rekabet yasağı aşağıdaki koşulların varlığı halinde sona erer. Buna göre rekabet yasağı;

● İşverenin bu yasağın sürdürülmesinde gerçek bir yararının olmadığı belirlenmişse,

● Sözleşme, haklı bir sebep olmaksızın işveren tarafından veya işverene yüklenebilen bir nedenle işçi tarafından feshedilirse,

● Süre bitimi nedeniyle

sona erer.

Örnek–4: İşveren faaliyet konusunu değiştirmişse rekabet yasağını devam ettirmesinde bir yararı olmadığı sonucuna varılabilir.

Örnek–5: İşçi, ücretinin ödenmemesi nedeniyle iş sözleşmesini fesh ederse rekabet yasağı sona erer. www.ozdogrular.com

III- SONUÇ

Rekabet yasağı sözleşmesi yapabilmek için hizmet ilişkisi işçiye müşteri çevresi veya üretim sırları ya da işverenin yaptığı işler hakkında bilgi edinme imkânı sağlıyorsa ve aynı zamanda bu bilgilerin kullanılması, işverenin önemli bir zararına sebep olacak nitelikteyse geçerlidir. Aksi halde geçerli olmaz. Bir diğer koşul ise işçinin fiil ehliyetine sahip olması gerekir. Rekabet yasağı sözleşmesi en fazla iki yıl ile sınırlı olarak yapılabilir.

Rekabet yasağı, işverenin bu yasağın sürdürülmesinde gerçek bir yararının olmadığı belirlenmişse, sözleşme, haklı bir sebep olmaksızın işveren tarafından veya işverene yüklenebilen bir nedenle işçi tarafından feshedilirse ya da süre bitimi nedenlerinden biri var ise rekabet yasağı sona erer. www.ozdogrular.com

İşverenlerin rekabet yasağı sözleşmesi yaparken cezai şartın fahiş olmamasına ve rekabetin yasağının gerçekten gerekmesi durumunu göz önünde bulundurmaları hukuki uyuşmazlıklarda sorun yaşamamalarına ve çalışma barışına katkı sağlayacaktır.

Arif TEMİR*
Yaklaşım

* İş Başmüfettişi, Kamu Yönetimi Uzmanı

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.