I- GİRİŞ

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nda hangi teslim ve hizmetlerin KDV kapsamında olduğu düzenlenmiştir. Ancak yine aynı kanunla KDV’nin konusuna giren bazı teslim ve hizmetler KDV’den istisna edilmiştir. Katma Değer Vergisi Kanunu’nun sosyal ve ekonomik istisnaları düzenleyen 17. maddesinde, istisna edilen işlemler arasında özürlülerin kullanımı için üretilmiş araç ve gereçlerin teslimi de sayılmıştır. Özürlülerin kullanımına sunulan otomobillerinde bu madde kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği son günlerde kamuoyunda tartışmalara neden olmakta ve dava konusu yapılmaktadır. www.ozdogrular.com

Makalemizde özürlülere ait hangi araç gereçlere istisna uygulanabileceği ve özürlüler tarafından alınan binek otomobillerin istisna kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği konusu açıklanacak ve konuyla alakalı yargı kararları hakkında bilgi verilecektir.

II- İSTİSNANIN NİTELİĞİ VE KAPSAMA GİREN MALLAR

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu Türkiye’de yapılan ticari, sınai, zirai ve serbest meslek faaliyetlerine vergi uygulanacağını hüküm altına almakla birlikte, bu işlemlerden bazıları içinde istisnalar düzenlemiştir. KDV Kanunu, vergi kapsamına giren işlemlerin bir bölümünü ekonomik, sosyal, kültürel, ilmi ve sıhhi amaçlarla vergiden istisna etmiştir([1]). Kanun’un sosyal ve ekonomik istisnalar bölümünde yer alan 17/4-s maddesi ile özürlülerin eğitimleri, meslekleri, günlük yaşamları için özel olarak üretilmiş her türlü araç-gereç ve özel bilgisayar programları katma değer vergisinden istisna edilmiştir([2]). Maddenin lafzından anlaşılacağı üzere, istisna uygulanacak araç-gerecin özürlüler için özel olarak üretilmiş olması gerekmektedir. www.ozdogrular.com

KDV Kanunu’nun 17/4-s maddesi ile istisna kapsamına alınan araç-gereçlerin neler olduğu konusunda Maliye Bakanlığı tarafından yayınlanan 110 Seri No.lu KDV Genel Tebliği’nde bilgi verilmiştir. Bu tebliğe göre münhasıran özürlülerin eğitimleri, meslekleri, günlük yaşamlarında kullanmaları için özel olarak üretilmiş her türlü araç-gereç (örneğin görme özürlülerin kullandıkları baston, yazı makinesi, kabartma klavye; ortopedik özürlülerin kullandıkları tekerlekli sandalye, ortez-protez gibi cihaz ve araçlar) ile özel bilgisayar programları istisna kapsamında kabul edilecektir.

III- BİNEK OTOMOBİLLERİN DURUMU

Kamuoyunda özürlüler tarafından alınan otomobiller için ödenen katma değer vergisinin ilgili vergi dairesine başvurulması halinde iade alınabileceği yönünde oluşmuş bir kanaat bulunmaktadır. Özürlülere yapılan binek otomobil teslimlerinin ÖTV’den müstesna olması, KDV Kanunu’nun 17/4-s maddesinde yer alan araç-gereç ibaresinin binek otomobilleri kapsadığı kanaatini güçlendirmektedir. Bu kanaat doğrultusunda özürlüler tarafından alınan otomobillere ödenen katma değer vergisinin iadesi için Gelir İdaresi Başkanlığı’na çok sayıda başvuru yapılmaktadır. Ancak Gelir İdaresi Başkanlığı, Kanun’un 17/4-s maddesinin binek otomobilleri kapsamadığını ve 110 Seri No.lu KDV Genel Tebliği’nde([3]) özürlülerin kullanımına sunulan binek otomobillerin istisna kapsamında değerlendirilemeyeceğinin açıkça belirtildiğini gerekçe göstererek yapılan başvuruları reddetmektedir. www.ozdogrular.com

Sadece özürlülerin kullanımı için üretilmemiş, normal olarak üretilmiş ancak çeşitli aksamlar takılarak özürlülerinde kullanabileceği hale getirilen binek otomobiller istisna kapsamında değildir. Kanun’da açıkça belirtildiği üzere istisna uygulanacak olan araç-gereçlerin yalnızca özürlülerin kullanımı için üretilmiş olması gerekmektedir. Bununla birlikte araç-gereç ifadesinin hangi malları kapsadığı ve binek otomobil teslimlerinin istisna kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği yapılan tartışmaların odak noktasıdır. 5378 sayılı Kanun’un amacının özürlülerin yaşam kalitesini artırmak ve günlük hayatlarında kolaylık sağlamak olduğu düşünüldüğünde binek otomobillerinde istisna kapsamında değerlendirilmesi gerektiği savunulabilir. Ancak Kanun metninde geçen “araç-gereç” ifadesine bağlı olarak otomobillerin istisna kapsamına girdiğinin kabulü, kamyon, tır, çekici, traktör, uçak, tekne gibi her türlü ulaşım aracının da istisna kapsamında mütalaa edilmesi sonucunu doğuracaktır. Bu genişlikte bir istisnanın ise kanun koyucu tarafından madde metninde veya gerekçesinde açıkça ifade edilmesi gerektiği açıktır. Kanun maddesinde ve madde gerekçesinde ise sadece “araç-gereç” ifadesi yer almaktadır. Bu nedenle binek otomobillerin katma değer vergisinden istisna edilmesi söz konusu değildir. www.ozdogrular.com

5378 sayılı Yasa ile KDV Kanunu’nun 17. maddesinin dördüncü fıkrasına eklenen (s) bendi ile getirilen istisna hükmünün, görüşülmesi sırasında maddeye “Bizzat özürlüler tarafından kullanılan özel tertibatlı olarak imal edilmiş, sonradan özel tertibat takılmış ve ilave özel tertibat takılmış motorlu kara taşıtları ya da özürlünün taşınması amacıyla birinci dereceden yakını bir sürücü veya özürlü kişi tarafından iş akdine bağlı olarak istihdam edilen bir sürücü tarafından kullanılan özürlü adına trafik siciline kayıtlı motorlu kara taşıtları” ibaresi eklenmesi yönünde önerge verilmiş ancak komisyonda ve genel kurulda önerge kabul edilmeyerek madde şu anki haliyle yasalaşmıştır. Bu da Kanun’un çıkarılış amacı hakkında bilgi vermekte motorlu araçların madde kapsamında olmadığı sonucunu açıkça ortaya koymaktadır.

IV- GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI’NIN YAPILAN BAŞVURALARA OLUMSUZ İŞLEM TESİS ETMESİ ÜZERİNE AÇILAN DAVALAR VE SONUÇLARI

Özürlü vatandaşlar, satın aldıkları binek otomobiller için ödedikleri katma değer vergisini geri alabilecekleri düşüncesi ile Gelir İdaresi Başkanlığı’na başvurmaktadırlar. Gelir İdaresi Başkanlığı bu başvurulara karşı olumsuz işlem tesis etmekte, bu olumsuz işleme karşı dava açılmaktadır. Açılan davalar ilk derece mahkemeleri tarafından KDV Kanunu’nda yer alan araç-gereç ibaresinin binek otomobilleri kapsamadığı gerekçesi ile reddedilmektedir. Ancak Adana Vergi Mahkemesi’nde de bu yönde alınan bir karar, Adana Bölge İdare Mahkemesi tarafından özürlülerin her türlü gelişmelerini sağlamak ve önlerindeki engelleri kaldırmaya yönelik tedbirleri alarak topluma katılmalarını sağlamak amacını taşıyan 5378 sayılı Yasa’nın amacına uygun olarak getirilen katma değer vergisi istisna hükmünün binek otomobilleri de kapsadığı gerekçesiyle bozulmuştur([4]). Bu karara göre Gelir İdaresi Başkanlığı davacının talebini karşılamak, yani alınan özürlü aracı için hesaplanan KDV’yi iade etmek zorundadır. İdare ve Vergi Mahkemelerinde açılan iptal ve tam yargı davalarında verilen kararlar genellik teşkil etmemekte sadece davacıyı bağlamaktadır. Bununla birlikte temyiz ya da itiraz sonucunda kesinleşmiş yargı kararları aynı türde mahkemeler tarafından emsal olarak gösterilebilmektedir.

Adana Bölge İdare Mahkemesi’nin aldığı bu karar özürlü vatandaşların binek otomobil alırken ödedikleri katma değer vergisini iade alabilecekleri yönündeki kanaatlerini güçlendirmiş ve bu yönde Gelir İdaresi Başkanlığı’na yapılan başvurular ile açılan davalarda büyük bir artış olmuştur. www.ozdogrular.com

Ancak Adana Bölge İdare Mahkemesi’nin söz konusu kararına karşı Danıştay Başsavcısının kanun yararına bozma talebi Danıştay tarafından 2011/5067 numaralı kararla kabul edilmiştir([5]). Yani Danıştay Adana Bölge İdare Mahkemesi’nin kararını kanun yararına bozmuştur. 2577 sayılı İdari Yargılama Usul Kanunu’nun 51. maddesinde kanun yararına bozulan kararların hukuki sonuçlarının ortadan kalkmayacağı hükme bağlandığından, Adana Bölge İdare Mahkemesi’nin kararı davacı açısından hüküm ifade edecektir. Ancak aynı konuda açılan davalarda Danıştay tarafından alınan bu karar ilk derece mahkemeleri ve bölge idare mahkemeleri tarafından göz önünde bulunduracaktır. www.ozdogrular.com 

Danıştay’ın 2011/5067 numaralı kanun yararına bozma kararından sonra Vergi Mahkemelerinde açılacak olan benzer davaların kazanılma imkanının kalmadığı düşünülmektedir. Çünkü Danıştay kanun yararına bozma kararlarını, kanun yararına bozulan kararların hukuk düzenindeki olumsuz etkilerinin kaldırılması, yeni uyuşmazlıklara emsal alınmasının önüne geçilmesi, hukuk ve uygulamada birliğin sağlanması amacıyla almaktadır. Bu da bundan sonra açılacak davalar için Danıştay’ın davanın reddi konusunda uygulama birliği oluşturduğu manasına gelmektedir. Bu hususta Danıştay’ın kararından sonra mahkemeler tarafından dikkate alınacaktır.

V- SONUÇ

Münhasıran özürlülerin eğitimleri, meslekleri, günlük yaşamlarında kullanmaları için özel olarak üretilmiş her türlü araç-gereç (örneğin görme özürlülerin kullandıkları baston, yazı makinesi, kabartma klavye; ortopedik özürlülerin kullandıkları tekerlekli sandalye, ortez-protez gibi cihaz ve araçlar) ile özel bilgisayar programları KDV’den istisna edilmiştir. Ancak özürlüler tarafından alınan binek otomobillerin bu istisna kapsamında olmadığı Kanun’un yasalaşma sürecinde yapılan görüşmelerden ve 110 Seri No.lu KDV Genel Tebliği’nde yapılan açıklamalardan anlaşılmaktadır. Özürlüler tarafından alınan binek otomobillerin KDV’den istisna edilebilmesi ancak KDV Kanunu’na özel bir madde eklenmesi ile mümkün olabilecektir. www.ozdogrular.com

Gelir İdaresi Başkanlığı’na yapılan iade taleplerine tesis edilen olumsuz işlemlere karşı açılan davalar mahkemeler tarafından reddedilmektedir. Özürlüler tarafından alınan binek otomobiller için ödenen katma değer vergisinin iade edilmesi yönünde alınan istisnai mahkeme kararlarından olan Adana Bölge İdare Mahkemesinin kararı Danıştay tarafından 2011/5067 numaralı karar ile kanun yararına bozulmuştur. Bu karardan sonra Vergi Mahkemelerinde açılacak olan benzer davaların kazanılma ihtimalinin büyük oranda ortadan kalktığı düşünülmektedir.

Recep TORUN*

E-Yaklaşım

(*) Devlet Gelir Uzman Yardımcısı
([1]) KDV Kanunu genel gerekçesi

([2]) Anılan fıkra, 5378 sayılı Kanun ile 07.07.2005 tarihinden geçerli olmak üzere maddeye eklenmiştir.

([3]) 11.07.2008 tarih ve 26933 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

([4]) Adana Bölge İdare Mahkemesi’nin 20.05.2010 gün ve E: 2010/2344, K: 2010/2196 sayılı kararı

([5] ) Anılan karar 03.01.2012 tarih ve 28162 sayılı Remi Gazete’de yayımlanmıştır.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.