I- GİRİŞ

Ülkemizde uygulanmakta olan mevcut sosyal güvenlik sisteminin yapısı, sorunları ve sorunların çözümünde yaşanan olumsuzluklar yüzünden yeni bir sosyal güvenlik reformu ihtiyacı doğmuş ve 5510 sayılı Kanun 2006 yılında kabul edilmiş olmasına rağmen 01.10.2008 tarihi itibarıyla uygulanmaya başlandıktan sonra 01.01.2012 tarihi itibarıyla zorunlu genel sağlık sigortasının da başlamış olmasından sonra Türkiye de yaşayan tüm vatandaşları sosyal güvenlik çatısı altında toplanmış ve her vatandaşa eşit şartlarda hizmet verilmeye başlanılmış olmasına rağmen çöp toplayarak ekonomiye, çevreye katkı sağlayan bir işverene bağlı çalışmayan kendi nam ve hesabına çalışan ancak vergi mükellefiyeti olmadığı için iş kazası ve meslek hastalıklarının verebileceği zararlara karşı koruma altına alınamayan azımsanamayacak kadar çok olan öyle ki toplanıp deprem bölgesine yardın gönderebilecek kadar bir araya gelebilen belediyelere makbuz karşılığı topladıkları atıkları satan bu vatandaşlar 5510 sayılı Kanun’da iş kazası ve meslek hastalığından sağlanan yardımlar konunsunda kendilerine yer bulamamaktadırlar. www.ozdogrular.com

II- İŞ KAZASI HALİNDE HANGİ SİGORTALILARA YARDIMLAR YAPILMAKTADIR

İş kazası 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının “(a) ( Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar)” ve “(b) (Köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan ise; Ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usûlde gelir vergisi mükellefi olanlar, Gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlar, Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, diğer şirket ve donatma iştiraklerinin ise tüm ortakları, Tarımsal faaliyette bulunanlar)” bendi ile 5. maddesinin birinci fıkrasının (a), (b), (c), (e) “(Hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte, ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular, 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanunu’nda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrenciler ; meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler ile 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun 46. maddesine tabi olarak kısmi zamanlı çalıştırılan öğrencilerden; Harp malûlleri , Terörle Mücadele Kanunu, Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanuna göre vazife malûllüğü aylığı bağlanmış malûller ile Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler)” ve 5. maddesinin (g) bendinde “(Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri)” sayılan sigortalılar ile tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalıştırılan sigortalılar için uygulanmaktadır (Kamu idarelerinin tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalıştırılanlar hakkında da iş kazası ve meslek hastalığı hükümleri uygulanmamaktadır). İş kazasına tabi sigortalılar dışındaki diğer sigortalılar ile sigortalı sayılmayanlara iş kazası hükümleri uygulanamamaktadır. www.ozdogrular.com

Görüldüğü üzere iş kazasından sağlanan yardımların zorunlu sigorta kapsamında çalışmakta olanlara sağlanmakta olduğunu söyleyebiliriz.

Sanayinin gelişmesi ülke nüfusunun artması sonucu kullanılma süresi dolan ve yaşadığımız ortamdan uzaklaştırılması gereken her türlü katı malzemenin çoğalması yani çok çeşitli maddelerden oluşan çöpün bertarafı her geçen gün büyük sorun olmaktadır. Özellikle de kolay ayrışabilen yaş çöpler bidona atıldığından itibaren ayrışmaya ve koku yaymaya başlamaktadır. Bu nedenle günlük yaşam alışkanlıklarımızda olabildiğince az çöp oluşturmak ve kaynağında da ayrı biriktirmek zorundayız. Doğrudan değerlendirilebilenlerin dışındaki bertarafı zorunlu olan çöplerin de çevreye zarar vermeyecek şekilde işlem görmesi ve bertaraf edilmesinden geçmektedir. Atık olarak değerlendirilen maddelerin çoğu, geri dönüştürülebilir malzemelerden oluşmakta olduguda bir gerçektir. Atıkların yeniden geri dönüşüm halkasına katılması, çevrenin doğanın dengesinin korunabilmesi ve doğaya verilen zararın en aza indirilebilmesi açısından son derece önemlidir. Yapılması gereken bu toplama ve ayrıştırma işlemlerinin başında da geri dönüşümü sağlanabilecek bu malzemelerin toplanmasından geçmektedir. www.ozdogrular.com

İşte bu toplama işlerini bir işveren bağlı olarak yapmayan kendi imkanları ile yapan ancak doğabilecek iş kazası ve meslek hastalığı risklerine karşı koruma altına alınamayan bu çalışanların uzun vadede emekli olabilmek için yapabilecekleri tek yöntem isteğe bağlı olarak prim ödemek ve 4(b) kapsamında sigortalı olarak emeklilik şartlarını yerine getirmek veya yapılacak gelir tespitine istinaden genel sağlık sigortası kapsamına alınarak iş kazası ve meslek hastalığından sağlanan yardımlar dışındaki sağlık hizmetlerinden faydalanmaları sağlanabilmektedir.

4(b) kapsamında kendi nam ve hesabına çalışanlar gibi değerlendirilerek isteğe bağlı prim ödeyerek emekli olabilme imkanı sağlanan emek yoğun çalışan bu kişilerin bir işveren (patron) gibi değerlendirilemeyeceği ortadadır. www.ozdogrular.com

III- SONUÇ

Kişilerin başkalarına muhtaç olmadan yaşamlarını teminat altına almayı amaçlayan sosyal güvenlik hakkı, Anayasamız ve kanunlarla belirlenmiş vazgeçilemez bir insan hakkı olduğunu kimse inkar edemez.

Kişilerin bir başkasının yardımına muhtaç olmadan hayatını idame ettirebilmesi, çalışma yaşamında karşılaşabileceği risklere karşı koruma altına alınması ve ileri yaşlarda da emeklilik haklarından yararlanabilmesi ile mümkün olabilmektedir

Yıllardır hayata geçirilemeyen genel sağlık sigortası 01.01.2012 tarihi itibarıyla hayata geçirilmiş ancak emek yoğun çalışan taksi şoförleri gibi atık toplayarak ekonomiye katkı sağlayan fakat yaptıkları iş gereği iş kazası geçirmeye ve meslek hastalığına tutulmaya açık olan bu çalışanların iş kazası ve meslek hastalıklarına karşı 5510 sayılı Kanun karşısında iş kazası ve meslek hastalığından yapılan yardımlardan faydalanmalarının imkanı olmadığı da bir gerçektir.

Yapılan istatistik çalışmalar sonucu bir büro elamanının yılda 81 kilo kâğıdı çöpe attığı, ülkemizde yaklaşık bir milyon ton kâğıtla gereksiz yazışma yapıldığı gibi veriler göz önüne alındığında bu atık maddelerin ekonomiye kazandırılmasının öneminin ne kadar büyük olduğu bir gerçektir. Bu kadar çok olan atık maddelerin ekonomiye kazandırılmasının tek yöntemi de bu malzemelerin insan emeği ile toplanmasından geçmekte olduğu bir gerçeği ve bu malzemelerin ekonomiye bu kişiler sayesinde kazandırılmasından başkada bir yöntemin olmadığı da bir gerçektir.

Murat UĞUR*

E-Yaklaşım
________________________
* SGK, Gaziosmanpaşa Sosyal Güvenlik Merkezi Müdür Yrd.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.