I- GİRİŞ

Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma İş Kanunu’nun 41-43 maddeleri ile İş Kanunu’na İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği’nde düzenlenmiştir. Fazla çalışma yaptırılan işçinin onayı iş sözleşmesi yapılırken alınmasına rağmen, sonraki yıllarda her yıl başında alınmaması ve bir sefer alınan onayın yazılı olarak değil de sözlü olarak alınması, sözlü onayı da bahse konu işçinin kabul etmesi hallerinde, işveren veya vekiline idari para cezası uygulanıp uygulanmayacağı hususu yazımızda değerlendirilecektir. www.ozdogrular.com

II- FAZLA ÇALIŞMADA ONAY VE İDARİ PARA CEZASINDA FARKLI DURUM

Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde haftalık 45 saati aşan çalışmalardır. Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.

Haftalık çalışma süresi sözleşme ile 45 saatin altında belirlendiği durumlarda, 45 saate kadar yapılan çalışmalar fazla çalışma değil, fazla sürelerle çalışmadır. Fazla sürelerle çalışmada, her bir saat için verilecek ücret saat başına düşen miktarının %25 yükseltilmesi suretiyle ödenir.

Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat onbeş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir. İşçi hak ettiği serbest zamanı altı ay zarfında, çalışma süreleri içinde ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanır.

Fazla çalışma koşullarına bakıldığı zaman; işçinin onayının alınması, yapılacak toplam fazla çalışma saatinin yılda en fazla 270 saati aşmaması ve fazla çalışma yasaklarının olmaması olarak sayabiliriz.

İş Kanunu’nun 41. maddesinde; Fazla saatlerle çalışmak için işçinin onayının alınması gerektiği belirtilmektedir. www.ozdogrular.com

İş Kanunu’na İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği’nin (06.04.2004 tarih ve 25425 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.) 9. maddesinde; Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırmak için işçinin yazılı onayının alınması gerektiği ve fazla çalışma ihtiyacı olan işverence bu onayın her yıl başında işçilerden yazılı olarak alınacağı belirtilmektedir.  

Görüldüğü üzere, Kanunda işçinin onayının alınmasından bahsedilirken, Yönetmelikte işçinin her yıl başında yazılı onayının alınması gerektiğinden bahsedilmiştir.

Diğer taraftan, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 102. maddesinin c bendinde; 41 inci maddesinde belirtilen fazla çalışmalara ilişkin ücreti ödemeyen, işçiye hak ettiği serbest zamanı altı ay zarfında kullandırmayan, fazla saatlerde yapılacak çalışmalar için işçinin onayını almayan işveren veya işveren vekiline, bu durumda olan her işçi için ikiyüzyirmi Türk Lirası idari para cezası uygulanacağı belirtilmektedir. 

4857 sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesinde sadece işçinin onayının alınması gerektiği belirtilmiştir. Konuya ilişkin idari para cezasının yer aldığı 4857 sayılı İş Kanunu’nun 102/c fıkrasında; işçinin onayının alınmaması halinde her işçi için idari para cezası uygulanacağı belirtilmektedir.

İşçinin onayının hiç alınmaması söz konusuysa Kanun’un açık hükmü gereği işverenlik hakkında idari para cezası uygulanacaktır.

İşçinin onayı bir sefer alınmasına rağmen, sonradan her yıl başında alınmaması söz konusuysa, işverenlik hakkında idari para cezası uygulanamayacaktır. Çünkü, fazla çalışma ve fazla sürelerde çalışma için işçinin her yıl başında onayının alınması yönetmelik hükmüdür, yönetmelik hükmünün idari para cezası ise bulunmamaktadır. İdari para cezasının onayın hiç alınmamasında uygulanacağı Kanun’un 102/c fıkrasında açıkça yer almaktadır.

Her ne kadar idari para cezası söz konusu olmasa da Yönetmelik hükmünün de bağlayıcı olması nedeniyle işverenlikçe işçinin onayının her yıl başında alınması yerinde olacaktır. www.ozdogrular.com

Aynı zamanda Kanun’un 41. maddesinde işçinin onayının alınmasından bahsedilmektedir. Söz konusu Yönetmeliğin 9. maddesinde ise yazılı onayın alınmasından bahsedilmektedir. Yazılı onay ispat şeklidir. İşverenlikçe işçinin onayı yazılı olarak değil de sözlü olarak alınmışsa, bahse konu işçi tarafından sözlü onay alındığı kabul edilmekteyse, işverenlik hakkında yazılı onay olmadığı cihetle idari para cezası uygulanamayacaktır. Yazılı onay alınması Yönetmelik hükmüdür. Yönetmelik hükümlerine muhalefetin ise idari para cezası bulunmamaktadır.

Yine, her ne kadar idari para cezası uygulanmasa da ispat açısından işçinin onayının yazılı olarak alınması yerinde olacaktır.

III- SONUÇ

Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma İş Kanunu’nun 41-43 maddeleri ile İş Kanunu’na İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği’nde düzenlenmiştir. Ayrıca, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 102/c fıkrasında ise konuya ilişkin idari para cezası hükmü düzenlenmiştir.

Kanun’un 41. maddesinde fazla saatlerle çalışma için işçinin onayının alınması ve 102/c fıkrasında fazla saatlerde yapılacak çalışmalar için işçinin onayının alınmaması halinde işveren veya vekiline idari para cezası uygulanacağı belirtilirken, söz konusu Yönetmeliğin 9. maddesinde fazla çalışma ihtiyacı olan işverenin işçiden onayı her yıl başında yazılı olarak alması gerektiği belirtilmektedir.

İşçinin onayı bir sefer alınmasına rağmen, sonradan her yıl başında alınmaması söz konusuysa, işverenlik hakkında idari para cezası uygulanamayacaktır. Çünkü, fazla çalışma ve fazla sürelerde çalışma için işçinin her yıl başında onayının alınması yönetmelik hükmüdür, yönetmelik hükmünün idari para cezası ise bulunmamaktadır. İdari para cezasının onayın hiç alınmamasında uygulanacağı Kanun’un 102/c fıkrasında açıkça yer almaktadır. www.ozdogrular.com

Her ne kadar idari para cezası söz konusu olmasa da Yönetmelik hükmünün de bağlayıcı olması nedeniyle işverenlikçe işçinin onayının her yıl başında alınması yerinde olacaktır.

Yukarıda belirtildiği üzere, işçinin onayının yazılı olarak değil de, sözlü olarak alınması söz konusuysa, bahse konu işçi tarafından sözlü onay kabul ediliyorsa, Yönetmelik hükmü gereği yazılı onay alınmadığından bahisle işveren veya vekili hakkında idari para cezası uygulanamayacaktır.

Yine, her ne kadar idari para cezası uygulanmasa da ispat açısından işçinin onayının yazılı olarak alınması yerinde olacaktır. 

Selahattin BAYRAM*
E-Yaklaşım

______________________
*  İş Müfettişi

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.