I- GİRİŞ 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu, çalışma hayatında daha önce düzenlenmemiş olan konularda düzenlemeler yapmıştır. Bu yeni düzenlemelerden biride evde hizmet sözleşmesidir. Evde hizmet sözleşmesi çalışma hayatında fiilen var olan ancak mevzuatta yeri olmayan bir çalışma biçimiydi. Evde hizmet sözleşmesi Yeni Borçlar Kanunu ile birlikte yasal bir zemine kavuşturulmuştur. Bu düzenlemenin kaynağını İsviçre Borçlar Kanunu’nun 351 ve 355. maddeleri oluşturmaktadır. Borçlar Kanunu’nun 461. maddesine göre evde hizmet sözleşmesi, işverenin verdiği işi, işçinin kendi evinde veya belirleyeceği başka bir yerde, bizzat veya aile bireyleriyle birlikte bir ücret karşılığında görmeyi üstlendiği sözleşmedir. www.ozdogrular.com Bu makalemizde, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenen evde hizmet sözleşmesi konusunu açıklamaya çalışacağız. II- EVDE HİZMET SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN ÇALIŞMA KOŞULLARI Borçlar Kanunu’nun 462. maddesine göre işveren, işçiye her yeni iş verişinde genel çalışma koşulları dışında kalan ve o işe özgü özellikleri bildirecek. İşveren, gerekiyorsa işçi tarafından sağlanacak malzemeyi, bu malzemenin sağlanması için kendisine ne miktarda ödemede bulunacağını ve iş için ödeyeceği ücreti de işçiye yazılı olarak bildirecek. Ancak işin verilmesinden önce malzeme için ödenecek bedel ve iş için ödenecek ücret yazıyla bildirilmemişse, bu işlerde uygulanan alışılmış bedel ve ücret ödenir. www.ozdogrular.com Örnek: İşçi evde 5 takım elbise dikecekse bunun için gerekli olan kumaş, iğne, iplik vb. gibi malzemeyi işveren işçiye verecek ya da bu malzemeyi alması için işçiye para verecek. III- EVDE HİZMET SÖZLEŞMESİNİN UYGULANMASINDA İŞÇİ VE İŞVERENİN BORÇ-LARI A- İŞÇİNİN BORÇLARI 1- İşin Yapılması İşçi, işe zamanında başlamak, işi kararlaştırılan zamanda bitirmek ve çalışmanın sonucunu işverene teslim etmekle yükümlüdür. www.ozdogrular.com İş, işçinin kusuruyla ayıplı olarak görülmüşse işçi, giderilmesi mümkün olan ayıpları, masrafı kendisine ait olmak üzere gidermek zorundadır (6098/463 md.). 2- Malzeme ve İş Araçları Malzeme ve iş araçları işveren tarafından sağlanmışsa, işçi bunları gereken özeni göstererek kullanmak, bundan dolayı hesap vermek, ayrıca kalan malzeme ile iş araçlarını da işverene teslim etmekle yükümlüdür. www.ozdogrular.com İşçi işi görürken, kendisine teslim edilen malzemenin veya iş araçlarının bozuk olduğunu belirlerse, durumu hemen işverene bildirir ve işe devam etmeden önce, onun talimatını bekler. İşçi, kendisine teslim edilen malzeme veya iş araçlarını kendi kusuruyla kullanılmaz hale getirirse, işverene karşı onun kullanılmaz hâle geldiği gündeki rayiç bedeli kadar sorumludur (6098/464 md.). Örnek: İşçi gerekli dikkat ve özeni göstermeyip kusurlu davranışı ile işveren tarafından teslim edilmiş makine araç ve gereçleri kullanılamayacak derecede zarara uğratmışsa bu araçlara vermiş olduğu zararı rayiç bedel üzerinden işverene öder. B- İŞVERENİN BORÇLARI 1- Ürünün Kabulü İşveren, işçinin üreterek teslim ettiği ürünü inceler; varsa bulduğu ayıpları teslimden başlayarak bir hafta içinde işçiye bildirir. Süresinde bildirim yapılmamışsa, ürün mevcut durumuyla kabul edilmiş sayılır (6098/465 md.). İşveren, işçi tarafından üretilen bir ürünün kendisine teslim edildiği tarihten itibaren bir haftalık süre içerisinde ürünün iyi yapılmadığını ileri sürmezse ürünün iyi yapıldığını kabul etmiş sayılmaktadır. www.ozdogrular.com 2- Ücret a- Ödenmesi Borçlar Kanunu’nun 466. maddesine göre yapılan işin ücreti, işçi, işveren tarafından aralıksız olarak çalıştırıldığı taktirde 15 günde bir veya işçinin rızasıyla ayda bir; aralıklı olarak çalıştırıldığı taktirde, ürünün her tesliminde ödenir. www.ozdogrular.com Her ücret ödenmesinde işçiye, bir hesap özeti verilir. Hesap özetinde, varsa kesintilerin miktarı ve sebebi de gösterilir. Hesap özeti olarak adlandırılan belgenin her ne kadar adı farklı ise de bize göre 4857 sayılı İş Kanunu’nda düzenlenen ücret hesap pusulasındaki bilgileri kapsaması gerekir. b- Çalışmanın Engellenmesi Halinde İşçiyi aralıksız biçimde çalıştıran işveren, ürünü kabulde temerrüde düştüğü veya işçinin kişiliğinden kaynaklanan sebeplerle ve kusuru olmaksızın çalışma engellendiği takdirde, hizmet ediminin engellenmesi durumundaki ücret ödenmesine ilişkin hükümler gereğince, ona ücretini ödemekle yükümlüdür. Diğer durumlarda işveren, bu hükümlere göre ücret ödemekle yükümlü değildir (6098/467 md.). www.ozdogrular.com Örnek: İşçinin tutuklanması veya hastalanması gibi işçinin kişiliğinden kaynaklanan sebepler var ise ve işçide bu sebeplerden dolayı çalışamamış ise işveren bu durumda ücret öder. IV- HİZMET SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ İşçiye deneme amacıyla bir iş verilmişse, aksi kararlaştırılmadıkça, sözleşme deneme süresi için kurulmuş sayılır. www.ozdogrular.com İşçi, işveren tarafından aralıksız olarak çalıştırıldığı takdirde, aksi kararlaştırılmadıkça, sözleşme belirsiz süreyle yapılmış sayılacak. Diğer durumlarda sözleşmenin belirli süreyle yapıldığı kabul edilir. V- SONUÇ Evde hizmet sözleşmesini esnek çalışma olarak değerlendirebiliriz. Burada işçi işvereninden almış olduğu bir işi kendi evinde yapmaktadır. İşverenin işçiyi evinde kontrol etme ve denetlemesi söz konusu değildir. Evde çalışma sisteminde işveren, işçiye her yeni iş verişinde genel çalışma koşulları dışında kalan ve o işe özgü özellikleri bildirecektir. İşveren, gerekiyorsa işçi tarafından sağlanacak malzemeyi, bu malzemenin sağlanması için kendisine ne miktarda ödemede bulunacağını ve iş için ödeyeceği ücreti de işçiye yazılı olarak bildirmesi gerekiyor. Ancak işin verilmesinden önce malzeme için ödenecek bedel ve iş için ödenecek ücret yazıyla bildirilmemişse, bu işlerde uygulanan alışılmış bedel ve ücret ödenir. Yapılan işin ücreti, işçi, işveren tarafından aralıksız olarak çalıştırıldığı taktirde 15 günde bir veya işçinin rızasıyla ayda bir; aralıklı olarak çalıştırıldığı taktirde, ürünün her tesliminde ödenir. İşçiye işveren tarafından ücret hesap pusulası benzeri bir belge ücret ödemelerinde verilir. www.ozdogrular.com Borçlar Kanunu’nun evde çalışma sözleşmesine ilişkin düzenlemelerinde bir hüküm bulunmaması halinde aynı Kanun’un iş sözleşmesine ilişkin genel hükümleri uygulanır.
Arif TEMİR*
Yaklaşım * İş Baş Müfettişi, Kamu Yönetimi Uzmanı ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. |
