I- GİRİŞ 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortaları Kanunu(1)’nun 28. maddesinin 9. fıkrasında, “4. maddenin 1. fıkrasının (b) bendinde belirtilen sigortalılara yaşlılık aylığı bağlanabilmesi için ayrıca, yazılı talepte bulunduğu tarih itibarıyla genel sağlık sigortası primi dahil kendi sigortalılığı nedeniyle prim ve prime ilişkin her türlü borcunun olmamasının zorunlu olduğu, son fıkrasında ise bu maddenin uygulamasına ilişkin usul ve esasların, Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenleneceği” hüküm altına alınmıştır. 5510 sayılı Kanun’un uygulanmasına yönelik olarak hazırlanan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği(SSİY)(2)’nin “Yaşlılık Aylığının Başlangıcı, Kesilmesi ve Yeniden Bağlanması” başlıklı 57. maddesi ikinci fıkrasında, “Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında geçen hizmetlerle birlikte Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri kapsamında aylık bağlanacağı durumlarda, Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında geçen hizmetler, prim ve prime ilişkin her türlü borçların ödendiği tarih itibarıyla geçerli sayılır ve aylık bu tarihi takip eden ay başından itibaren başlayacağı” hüküm altına alınmıştır. 5510 sayılı Kanun’da yer almayan bu düzenlemenin oldukça geniş bir yorumla SSİY’de kural halini aldığı anlaşılmaktadır. www.ozdogrular.com Bu çalışmada 4/a kapsamında sigortalı sayıldığı için 4/b kapsamındaki sigortalılığı askıda olan vergi mükellefi, Ltd. Şti. ortağı, A.Ş. yönetim kurulu üyesi ya da tarımsal faaliyette bulunan sigortalıların 4/a kapsamında aylık başvurusunda bulunurken nelere dikkate etmeleri gerektiği anlatılacaktır. II- 4/a KAPSAMINDA SİGORTALI İKEN AYNI ZAMANDA TİCARİ FAALİYETİNİ SÜRDÜRENLER EMEKLİLİK BAŞVURUSUNU NE ZAMAN YAPMALI? 5510 sayılı Kanun’un 53. maddesinin 1. fıkrasına göre, kişilerin 4/a ve 4/b kapsamında yer alan sigortalılık statüleri ile 4/c kapsamında yer alan sigortalılık statüsüne aynı anda tabi olacak şekilde Kanun kapsamına girmesi halinde öncelikle 4/c kapsamında, 4/a ve 4/b kapsamında yer alan sigortalılık statülerine tabi olacak şekilde Kanun kapsamına girmesi halinde ise 4/a kapsamında sigortalı sayılmaları gerekmektedir. Sigortalılıkta hiyerarşik üstünlük olarak nitelendirilen bu yeni düzenleme ticari faaliyet içinde bulunma yanında bir başka işveren yanında hizmet akdine tabi çalışması olanlar için olumlu bir düzenlemedir. Zira, Kanun’un 53. maddesinin 2. fıkrasında özellikle vurgulandığı üzere 4/b kapsamında sigortalı sayılanlar her ne kadar kendilerine ait veya ortak oldukları işyerlerinden dolayı, 4/a kapsamında sigortalı bildirilemeseler dahi bir başka işveren yanında çalışmakla birlikte 4/b kapsamı dışına çıkmakta, 4/a kapsamında sigortalı sayılmaktadır. Yeni düzenleme 4/c sigortalılığını 4/a ve 4/b sigortalılığından üstün tutmakta, kişinin 4/a ve 4/b sigortalısı olmayı gerektirir bir faaliyetinin varlığı halinde bu kez 4/a sigortalılığını geçerli sayarak 4/b sigortalılığını bu süreler için pasif duruma getirmekte, bu düzenlemenin yansıması olarak önceden başlayan sigortalılığın geçerli olacağı ilkesi tümüyle terkedilmiş olmaktadır. Dolayısıyla vergi mükellefi, limitet şirket ortağı ya da anonim şirket yönetim kurulu üyesi ve ortağı olduğu için 4/b sigortalısı sayılanlar artık iş akdiyle 4/a sigortalısı olarak bir başka işyerinde çalışırlarsa 4/b kapsamındaki sigortalılıkları bu sürelerde kesintiye uğrayacaktır. www.ozdogrular.com Düzenleme, 4/b sigortalısı sayılan küçük esnaf ile sembolik olarak şirket ortağı olan ve esasında kazancının büyük çoğunluğunu iş akdiyle çalışarak elde edenleri 4/a şartlarından emekli etme işlevi görecek, bu kişiler daha az prim ödeyerek daha erken emekli olabilme yanında 4/a (eski SSK) şartlarından emekli olarak nispeten daha yüksek maaş alabilecektir. Ticari faaliyeti nedeniyle 4/b kapsamında sigortalı iken bir başka işverene ait işyerinde hizmet akdine tabi çalıştığı için 4/a kapsamında sigortalı sayılan dolayısıyla 4/b kapsamındaki sigortalılığı askıya alınan kişilerin, hizmet akdinin son bulması diğer bir ifade ile 4/a kapsamında sigortalı olarak çalıştığı işyerinden ayrılması halinde işten ayrıldığı günü takip eden günden itibaren 4/b kapsamında yeniden sigortalı sayılması kaçınılmaz olacaktır. Bu düzenleme gereği SGK’nın Genel Yazısı(3) öncesinde 4/a kapsamında sigortalı iken işten ayrılan ve işten ayrıldığı için ticari faaliyeti devam ettiği için işten ayrıldığı tarihi takip eden günden itibaren 4/b kapsamında sigortalılık tescili yapılan kişiler şayet işten ayrıldıkları gün ya da bir gün sonra tahsis talebinde bulunmamış iseler oluşan 4/b kapsamındaki sigortalılığa dayalı borç nedeniyle ya emekli olamamakta ya da ödeme tarihine kadar geçen süreler için 4/b kapsamındaki sigortalılığa dayalı borcu ödemek suretiyle hem fazladan prim ödeme hem de yaşlılık aylığı başlangıç tarihinin ötelenmesi nedeniyle maaş kaybına uğramaktaydı. SGK yayınladığı Genel Yazı ile işten ayrılan ve işten ayrıldığı ay içinde tahsis talebinde bulunan ticari faaliyet erbapları için özel bir düzenleme getirmiştir. Genel Yazı hükümlerine göre, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin 1. fıkrasının (a) ve (b) bendi kapsamında sigortalılığı bulunan, ancak Kanun’un 53. maddesi uyarınca 4. maddenin 1. fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılığı devam ederken işinden ayrılarak aynı ay içinde tahsis talebinde bulunan ve takip eden aybaşından itibaren aylık bağlanan sigortalının, işten ayrıldığı tarih ile aylık talep tarihi arasında 4. maddenin 1. fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalılığı başlatılmayacak, kişinin aylık talep tarihinden itibaren 4. maddenin 1. fıkrasının (b) bendi kapsamında sosyal güvenlik destek primi tescilleri yapılacaktır. Örnek-1: (A) Ltd. Şti. ortağı olan sigortalı (B), hizmet akdiyle (C) Ltd. Şti’de çalışmakta iken 15 Eylül 2012 tarihinde çalıştığı şirketten ayrılmış ve 20 Eylül 2012 tarihinde de emeklilik başvurusunda bulunmuştur. Daha önceki uygulamaya göre sigortalı B’nin, (A) Ltd. Şti’nin ortağı olması nedeniyle 16 Eylül 2012 ila 20 Eylül 2012 tarihleri arasında 4/b kapsamında tescili yapılmakta ve 5 gün için prim borcu nedeniyle aylık talebi geçerli sayılmadığı gibi oluşan 5 günlük borç 4/b kapsamındaki sigortalılığı sona erdirmediğinden sigortalı (B) büyük kayıplar yaşamaktaydı. SGK’nın bu yeni uygulamasıyla birlikte Sigortalı (B), 16 Eylül 2012 ila 20 Eylül 2012 tarihleri arasında 4/b kapsamında sigortalı sayılmayacak ve aylığa hak kazanmak koşuluyla 20 Eylül 2012 tarihi itibariyle SGDP ödeme yükümlüsü olacak ve sonuçta hak kaybı yaşamayacaktır. www.ozdogrular.com Örnek-2: 13 Nisan 2012 tarihinde çalıştığı işyerinden ayrılan ve işten ayrıldığı tarihte vergi mükellefiyeti, Ltd. Şti. ortaklığı, A.Ş. yönetim kurulu üyeliği yada tarımsal faaliyeti devam eden sigortalı, şayet işten ayrıldığı ay içinde yaşlılık aylığına başvurmamış ise işten ayrıldığı tarihi takip eden gün ile yaşlılık aylığı başvurusunda bulunduğu tarih aralığında 4/b kapsamında sigortalı sayılacak, dolayısıyla sigortalının emeklilik başvurusu 4/b kapsamındaki sigortalılığı kesmeyecektir. Sigortalılık kesilmediği için de ödenmesi gereken prim borcu her geçen gün artacaktır. Örneğimizdeki sigortalının emeklilik başvurusunun 15 Temmuz 2012 tarihinde olduğu varsayıldığında, sigortalı bu durumu 23 Eylül 2012 tarihinde fark etmiş ise (ki bu durum genellikle yaşlılık aylığı talebinin borç nedeniyle reddedilmesiyle birlikte anlaşılmaktadır.) bu kez 4/b kapsamındaki sigortalılık devam ettiği için kişiden 14 Nisan 2011 ila 23 Eylül 2012 tarih aralığı için prim istenecektir. Esasında yeni düzenleme ticari faaliyette bulunan ve 4/a kapsamından emekli olacaklar için yeterli olmasa da olumlu bir düzenlemedir. Zira, 5510 sayılı Kanun’un 28. maddesinin 9. fıkrasında da belirtildiği üzere, 4/b kapsamındaki hizmetleriyle 4/a kapsamından aylığa hak kazanan sigortalıların aylıklarının 4/b kapsamındaki sigortalığa ilişkin prim borcunun ödendiği ayı takip eden aybaşından itibaren başlayacağına ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır. Kanun’daki bu düzenleme, “4. maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen sigortalılara yaşlılık aylığı bağlanabilmesi için ayrıca, yazılı talepte bulunduğu tarih itibarıyla genel sağlık sigortası primi dahil kendi sigortalılığı nedeniyle prim ve prime ilişkin her türlü borcunun olmaması” olduğu için Kanun hükmü sadece 4/b kapsamından aylık bağlanacak sigortalıları ilgilendirmektedir(4). III- SONUÇ SGK tarafından 4/b kapsamında geçen hizmetlerle birlikte 4/a kapsamından aylık bağlanacak olan sigortalılar için yaşlılık aylığının 4/b kapsamında geçen hizmetlere ilişkin prim ve prime ilişkin her türlü borçların ödendiği tarih itibarıyla başlatılmasının ticari faaliyette bulunan sigortalılar için hak kaybına neden olmaması için tahsis talep tarihinin büyük önemi bulunmaktadır. www.ozdogrular.com 4/a kapsamında sigortalı iken işten ayrılan ve işten ayrıldığı tarihte aynı zamanda vergi mükellefiyeti, Ltd. Şti. ortaklığı, A.Ş. yönetim kurulu üyeliği ya da tarımsal faaliyeti devam eden sigortalı, yaşlılık aylığı talebini mutlaka 4/a kapsamında işten ayrıldığı ay içinde yapmalıdır. Sigortalı başvuruyu aynı ay içinde değil de takip eden aylarda yapacaksa önce işten çıkış tarihi ile tahsis talebinde bulunacağı tarih arasında geçen sürelere ilişkin 4/b kapsamındaki sigortalığa dayalı borcunu ödemeli, 4/b kapsamında sigortalılık tescili yok ise bu kez önce tescili başlatmalı ve 4/b kapsamında tahakkuk edecek borcu ödedikten sonra yaşlılık aylığı başvurusunu yapmalıdır. Aksi durumda hak kaybına uğramak ve son yedi yıl kuralı gereği belki de SSK şartlarından emekli olma hakkını kaybetmek hiçte uzak bir ihtimal olmayacaktır.
Murat GÖKTAŞ* Murat ÖZDAMAR** Yaklaşım * İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdür Yrd., SGK Başmüfettişi, ÇEKO Bilim Uzmanı ** İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdür Danışmanı, Doktora Öğrencisi, Adli Bilirkişisi (1) 16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. (2) 12.05.2010 tarih ve 27579 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. (3) SGK’nın, 06.08.2012 tarih ve 13909083 sayılı Genel Yazısı. (4) Murat ÖZDAMAR - Muammer DURMUŞ, “4b Kapsamındaki Hizmetleriyle 4/a Kapsamında Aylık Bağlanmasına Hak Kazanan Sigortalıların Dikkat Etmesi Gereken Hususlar” Yaklaşım, Sayı: 205, Ocak 2011, s. 210 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. |
