I- GİRİŞ

Bilindiği üzere, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalıların (kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar, Bağ-Kurlular) yaşlılık sigortasından aylığa hak kazanma koşulları 5510 sayılı Kanun’un yürürlük tarihinden önce 1479 sayılı Kanun’un 4447 sayılı Kanunla değişik 35. maddesi ile geçici 10. maddesinde düzenlenmiş olup, 35. madde 5510 sayılı Kanun’un geçici 9. maddesinin ikinci fıkrasında aynen yer almış, geçici 10. madde ise 5510 sayılı Kanunla yürürlükte bırakılmıştır. www.ozdogrular.com

Söz konusu maddeler 01.05.2008 tarihinden önce sigortalılığı başlayan Bağ-Kur sigortalılarının yaşlılık aylığına hak kazanma koşullarını düzenleyen maddeler olup, bu çalışmada 5510 sayılı Kanun’da ilk defa Bağ-Kur sigortalıları için öngörülen ve yaşlılık sigortasında erken emekliliğe imkan veren özel düzenlemeler hakkında açıklamalar yapılacaktır.

II- YAŞLILIK SİGORTASINDA ÖZEL HÜKÜMLER

5510 sayılı Kanun’un “Yaşlılık Sigortasından Sağlanan Haklar ve Yararlanma Şartları” başlıklı 28. maddesinin dört, beş ve yedinci fıkraları, 2008/Ekim ayı başından itibaren tahsis talebinde bulunan ve Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalılar için hemen yürürlüğe giren ve yaşlılık sigortasında aylığa hak kazanma özel koşullarını düzenleyen hükümlerdir. Kanun koyucu Bağ-Kur sigortalılarının gerek malûllük, gerek çalışma gücü kayıpları gerekse erken yaşlanma durumlarını göz önüne alarak daha erken emeklilik imkanları sunmuştur.

Kanun’da öngörülen özel hükümler ve koşulları aşağıda açıklanmıştır. www.ozdogrular.com

A- İLK DEFA İŞE GİRDİĞİ TARİHTE MALÛL OLANLAR

Kanun’un 28. maddesinin dördüncü fıkrasında; sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce 25. maddenin ikinci fıkrasına göre malûl sayılmayı gerektirecek derecede hastalık veya özürü bulunan ve bu nedenle malûllük aylığından yararlanamayan sigortalılara, en az onbeş yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3960 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla yaşlılık aylığı bağlanacağı öngörülmüştür. Bilindiği gibi, malûllük sigortasından yararlanmak için sigortalıların ilk defa sigortalı olduğu tarihte bu Kanun’a göre malûl sayılmaması, çalışırken ruhen veya bedenen arızaya uğramaları gerekmektedir. Bu nedenle, ilk defa sigortalı olduğu tarihte malûl olan sigortalılar malûllük sigortası yerine yaşlılık sigortası yönünden değerlendirilmişlerdir. www.ozdogrular.com

Söz konusu sigortalıların ilk defa sigortalı oldukları tarihteki malûllük durumlarına esas raporları; malûllük veya yaşlılık sigortası yönünden yapılacak başvuruya göre iki şekilde temin edilebilmektedir.

● Malûllük sigortası yönünden yapılan taleplerde, hastaneye sevk edilen sigortalılardan çalışma gücünün en az %60’ını yitirmiş durumda olduğu halde malûliyetine esas olan hastalık veya arızasının 5510 sayılı Kanun’a tabi olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihte mevcut olması nedeniyle malûllük aylığından yararlanamayan sigortalılar, yeni bir talep alınmaksızın yaşlılık sigortası yönünden değerlendirilirler.

● Yaşlılık sigortası yönünden yapılan başvurularda, ilk işe giriş tarihinden önceki hastalık veya arızaları nedeniyle malûllük aylığından yararlanamayacak sigortalılar, doğrudan bu maddeye göre yaşlılık aylığından yararlanmak isteyebilirler. Bunların hastaneye sevklerinde hali hazır durumlarına göre malûl sayılıp sayılmayacaklarının tespiti istenmez. Diğer bir anlatımla, ilk işe giriş tarihinden önceki hastalık veya arızalarının raporun düzenlenmesinde dikkate alınması belirtilir. 5510 sayılı Kanun’un yürürlük tarihinden sonra haklarında böyle bir tespit yapılan sigortalıların yaşlılık aylığı bağlanması için gerekli olan 15 yıllık sigortalılık süresi ve en az 3960 prim gün sayısını daha sonra yerine getirmeleri durumunda tekrar hastaneye sevki yapılmaz, mevcut rapora göre işlem yapılır. Sigortalıların ilk defa sigortalı oldukları tarihte Kanun’a göre malûl olma haline Kurum sağlık kurulları tarafından karar verilir.

B- ÇALIŞMA GÜCÜ KAYIP ORANI % 60’IN ALTINDA OLANLAR

5510 sayılı Kanun’a göre malûl sayılma olgusu, çalışma gücü veya meslekte kazanma gücü kaybının en az % 60 olmasına bağlıdır. Çalışma gücü kaybı % 60’ın altında olan Bağ-Kur sigortalılarına yine yaşlılık sigortasında daha uygun şartlarda aylık bağlama imkanları sunulmuştur. Buna göre, Kurum’ca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurullarınca usulüne uygun düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbi belgelerin incelenmesi sonucu, Kurum Sağlık Kurulu’nca çalışma gücündeki kayıp oranının;

- % 50 ila % 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4320 gün,

-  % 40 ila % 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 18 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4680 gün

malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla ikinci herhangi bir yaş şartı aranmaksızın yaşlılık aylığına hak kazanmaktadırlar.

4(b) sigortalılarının bu madde kapsamında Kurum’ca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına sevk işlemi yapılırken en az 4320 prim gün sayısının olması şartı aranır. Bu gün sayısının hizmet borçlanması yapılması suretiyle tamamlanması veya 4 (b) sigortalılarının sevk tarihinde prim borçlarının bulunması halinde sevk işlemi yapılır, ancak malûliyet tespitine ilişkin tüm masraflar sigortalılar tarafından karşılanır. www.ozdogrular.com

2008/Ekim sonrası 28. maddenin beşinci fıkrası kapsamında tahsis talebinde bulunan 4(b) sigortalılarının gerek aylığa hak kazanma koşullarının belirlenmesinde gerekse aylıklarının hesaplanmasında, aylık bağlama oranlarında esas alınacak prim gün sayıları, çalışma gücü kayıp oranlarına göre belirlendiğinden,  söz konusu fıkra kapsamında yapılan değerlendirmelerde çalışma gücü kayıp oranlarının mutlaka belirtilmesi gerekmekte olup, bu kapsamda çalışma gücü kayıp oranı tespit işlemleri Ankara’da bulunan Kurum Sağlık Kurulu’nca yapılmaktadır. www.ozdogrular.com

C- ERKEN YAŞLANMA

5510 sayılı Kanun’un 28. maddesinin yedinci fıkrasında; 55 yaşını dolduran ve erken yaşlanmış olduğu tespit edilen sigortalıların, yaş dışındaki diğer şartları taşımaları halinde yaşlılık aylığından yararlanacakları öngörülmüştür.

Sosyal güvenlik sisteminde erken yaşlanma kavramı;  yaşlılık aylığından yararlanma yaşını doldurmamış, ancak, bu yaşı doldurmuş bir insan kadar yaşlanmış ve çalışma gücü bu düzeyde düşmüş olanları ifade etmektedir. www.ozdogrular.com

Kurum’ca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurullarınca usulüne uygun düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbi belgelerin incelenmesi sonucu, Kurum Sağlık Kurulu’nca erken yaşlandığı tespit edilen;

— 55 yaşını dolduran,

— En az 5400 gün

malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olan sigortalılara yaşlılık sigortasından aylık bağlanmaktadır.

Erken yaşlananların, bu durumlarını gösterir sağlık raporu almadan doğrudan yaşlılık aylığı talebinde bulunmaları halinde, öncelikle Kurum’ca yetkilendirilen sağlık kuruluşuna sevk edilerek, durumlarının tespitine esas sağlık kurulu raporunun temini yoluna gidilir. www.ozdogrular.com

D- BAŞVURU

2008/Ekim ayı başından sonra 5510 sayılı Kanun’un 28. maddesinin dört, beş ve yedinci fıkralarına göre aylığa hak kazanan Bağ-Kur sigortalılarına, bu fıkralarda öngörülen şartları yerine getirmelerinin yanı sıra, sigortalılığa esas faaliyete son verip vermeyeceğini beyan ettikten sonra yazılı istekte bulunmaları ayrıca, yazılı talepte bulunduğu tarih itibarıyla genel sağlık sigortası primi dahil kendi sigortalılığı nedeniyle prim ve prime ilişkin borcunun bulunmaması halinde yaşlılık aylığı bağlanmaktadır. www.ozdogrular.com

III- SONUÇ

5510 sayılı Kanun’da yaşlılık sigortasında öngörülen özel hükümler, SSK sigortalıları için bu Kanun’un yürürlük tarihinden önce 506 sayılı Kanun uygulamalarında bulunmasına rağmen, Bağ-Kur sigortalıları için 1479 sayılı Kanun’da yer almamakta idi. Bu açıdan bakıldığında, Bağ-Kur sigortalılarının malûliyet ve çalışma gücü kayıp oranları dikkate alınarak onlara yaşlılık sigortasından daha uygun ve kolay şartlarda emeklilik hakkı sunulması ve bu hakkın 2008/Ekim ayından sonra tahsis talebinde bulunan Bağ-Kur sigortalıları için hemen yürürlüğe girmiş olması, sigortalılar yönünden farklı uygulamaların giderilip norm ve standart birliğini sağlaması nedenleriyle  reform niteliğinde düzenleme sayılabilir.

Nergis ŞİMŞEK*

Yaklaşım

*  Sosyal Güvenlik Kurumu, Emeklilik İşlemleri Daire Başkanlığı, Şube Müdürü

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.